Week 1. Inleiding en aandoeningen mond => slokdarm
11.3 Diagnostiek en buikklachten
Buikklachten kunnen gepaard gaan met misselijkheid (nausea) en braken (vomitus). Een goede afname van de
anamnese is van groot belang. Hierbij worden de volgende vragen gesteld:
− De plaats en de uitstraling van de pijn.
− De beïnvloeding van de klachten door maaltijden of houding.
− De aard van de pijn => is deze brandend, drukkend, stekend of koliekachtig (verkramping).
− Betreft de pijn de intra-abdominale organen of extra-abdominale organen.
− Gasvorming (normaal => 200 cc stikstof en zuurstof; bij de vertering 600 cc koolzuur, stikstof en methaan).
Lichamelijk onderzoek
− Inspectie => de algemene vorm, lokale vervormingen en de navel, huid, anus en perianale streek.
− Percussie => grensbepaling van organen en pathologische afwijkingen.
− Auscultatie => luisteren naar darmgeluiden en geruis van de bloedvaten.
− Palpatie => voelen naar de spierwand, de vetlaag en de organen.
− Rectaal toucher => onderzoek van de anus; afwijkingen binnen een straal van 10 cm voelen.
Laboratoriumonderzoek
− Onderzoek van braaksel => er kan sprake zijn van heamatemesis (bloedbraken).
− Onderzoek van feces => er wordt gekeken naar zwarte ontlasting (melaena).
Röntgenonderzoek
− Buikoverzichtsfoto (aantonen van o.a. lucht en stenen).
− Contrastfoto’s (zichtbaar maken van functionele en anatomische afwijkingen).
− Planigrafie.
− Angiografie (onderzoek naar de bloedvaten met behulp van contrastvloeistof).
− CT-scan (computertomografie).
− Isotopenonderzoek (geeft informatie over de activiteit & doorbloeding van het hart).
Echografie => geluidsgolvenonderzoek ter vaststelling van de grootte van organen.
Endoscopie => inwendige bezichtiging van een hol orgaan via de anus of mond (natuurlijke opening).
Laparoscopie => via een opening in de buik een laparoscoop naar binnen brengen (kunstmatige opening).
Magnetic resonance imaging (MRI-onderzoek) => verschillen in concentratie van waterstofatomen in weefsels.
1
,11.4 Aandoeningen van de mond
− Aandoeningen van de speekselklieren (ontsteking, speekselstenen of gezwellen).
− Afwijkingen van de lippen (cyanosis = blauw kleuren; perlèche = kloofjes in de mondhoeken of een koortslip =
herpes simplex).
− Tandvleesontsteking (gingivitis).
− Afwijkingen van de tong (ontsteking = glossitis of een landkaarttong = afwijkend oppervlak van de tong).
− Ontsteking van het mondslijmvlies (stomatitis) als gevolg van spruw (schimmel), aften en herpes simplex.
− Chronische slijmvliesontsteking (leucoplakia) en carcinoom van de mond.
11.5 Aandoeningen van de slokdarm
De hoofdklachten van aandoeningen van de slokdarm zijn dysfagie (slikstoornis), pijn (door een ontsteking of een
hernia diaphragmatica) en pyrosis (zuurbranden als gevolg van de gastro-oesofageale reflux = het terugstromen van
maagzuur in de slokdarm). Tot de aandoeningen van de slokdarm behoren:
− Achalasie => stoornis in de overbrenging van prikkels voor de peristaltiek. De ontlediging van de slokdarm
stagneert en er treedt een oesophagusverwijding op.
− Oesophagusspasmen => hevige, vaak substernale pijn (op het borstbeen).
− Oesofagitis => slokdarmontsteking als gevolg van bacteriën, virussen en schimmels of reflux van zure
maaginhoud.
o Therapie => houding aanpassen; geen klemmende kleding; kleine, frequente maaltijden; geen thee, koffie,
alcohol, roken en vette maaltijden; medicijnen, zuur(productie)remmers.
− Hernia diaphragmatica => middenrifbreuk. Er zijn twee vormen te onderscheiden:
o Sliding hernia => een gedeelte van de maag (o.a. de maagmond) ligt boven het middenrif.
o Para-oesofageale hernia => de maagmond blijft onder het middenrif; verloopt vaak symptoomloos.
− Divertikels => uitstulpingen van de mucosa en de submucosa door de wand van de slokdarm heen. Dit geeft
regurgitatieklachten = voedsel vloeit terug en zorgt voor oprispingen.
− Varicosis => spataderen (verwijde bloedvaten).
− Maligne tumoren => ontstaan in verband met warme dranken, roken en alcohol. Het zijn vooral
plaveiselcarcinomen die zich bevinden in het onderste deel van de slokdarm.
11.10 Vasculaire buikaandoeningen
Een aneurysma is een verwijding van een bloedvat. Bij abdominale aneurysmata is er sprake van verwijding van de
buikaorta. Complicatie is de ruptuur (verscheuring of inscheuring van weefsel) met als gevolg bloedverlies, shock en
overlijden. Bij een geruptureerde aneurysma wordt er altief geopereerd, bij niet-geruptureerde aneurysma wordt er
een afweging gemaakt.
− Asymptomatische aneurysmata => bij toeval ontdekt; zonder ziekteverschijnselen.
− Symptomatische aneurysmata => klachten die het gevolg zijn van druk op de omgevende structuren.
Circulatiestoornissen zijn stoornissen in de bloedtoevoer of bloedafvoer. Dit is een gevolg van een afsluiting van een
arterie of vene door een trombose of embolie.
Symptomen − Acute arteriële of veneuze mesenteriaaltrombose of -embolie leidt in ernstige gevallen tot
een darminfarct met wandnecrose en perforatie.
De symptomen zijn buikkrampen, braken en diarree.
− Bij een lichtere vaatafsluiting => oppervlakkige necrose met bloedingen.
− Bij de chronische vorm van mesenteriaalinsufficiëntie => buikpijn, vermagering en
resorptiestoornissen.
− Chronische insufficiëntie met een bloedvatafsluiting => scherpere pijn met of zonder
necrose of perforatie of moet bloedingen.
2
, Therapie − De symptomen kunnen verdwijnen door een goede ontwikkeling van de collateralen en
kunnen verergeren door een nieuwe aanval met een nieuwe bloeding of met een
darminfarct en met perforatie.
− Bij ernstige vormen vindt een operatie plaats met resectie van de necrotische darm.
Mesenteriaal = een plooi van het buikvlies die over de darm heen hangt en dient als ophangband voor de darmen en
andere organen in de buikholte (mesenterium).
Collateraal = nieuw gevormd bloedvat dat een verbinding tot stand brengt tussen bloedvaten die normaal niet direct
verbonden zijn.
11.12.1 De acute buik
Een groep buikaandoeningen die met hevige pijn gepaard gaan (+ misselijkheid, braken en défense musculaire =
aanspannen van de buikspieren bij aanraking). Er is een snelle diagnostiek noodzakelijk.
Oorzaken − Peritonitis => buikvliesontsteking als gevolg van darmperforatie.
− Infarcering (afsterven van weefsel) van de darm als gevolg van circulatiestoornissen.
− Appendicitis => blindedarmontsteking.
− Ileus => darmobstructie.
− Acute pancreatitis => alvleesklierontsteking.
− Perforatie.
− Aandoeningen van de vrouwelijke geslachtsorganen.
Therapie Het wegnemen van de oorzaak en het zo nodig bestrijden van de shockverschijnselen.
Week 2. Maagaandoeningen
11.6.2 Acute gastritis
Acute gastritis is een ontsteking van het maagslijmvlies.
Oorzaken − Virussen.
− Toxische stoffen (alcohol, roken en aspirine).
− Terugvloed van gal in de maag met als gevolg chemische gastritis.
− Fysische stress (brandwonden).
Klachten Eetlustgebrek, pyrosis, pijn in het epigastrium, misselijkheid en braken.
Complicatie Een maagbloeding met haematemesis en/of melaena.
Therapie − Het vermijden van prikkelende stoffen (alcohol, nicotine, koffie en koolzuurhoudende
dranken).
− Medicijnen, die maagbezwaren kunnen geven, moeten gestopt worden.
− Het voorschrijven van maagzuurneutraliserende stoffen of medicijnen die de
maagontlediging bevorderen.
11.6.3 Ulcus pepticum
Een ulcus is een zweer, die scherp begrensd is en zo diep in het onderliggende weefsel doordringt, dat perforatie het
gevolg kan zijn.
Plaatsen − De bulbus duodeni, het gedeelte van het duodenum vlak na de pyloris => ulcus duodeni.
− De grote bocht (curvatuur) van de maag => ulcus ventriculi.
− De pyloris.
Oorzaken − No acid, no ulcer => voor de vorming van een maagzweer is zuurproductie essentieel.
− Psychogene factoren (stress).
− Man of vrouw (verhouding van 4:1).
− Campylobacter (helicobacter pylori) => micro-organismen dat zich in zuur milieu staande
houdt (ulcus duodeni). Het maaglymfoom en maagcarcinoom hangen hiermee samen.
3
11.3 Diagnostiek en buikklachten
Buikklachten kunnen gepaard gaan met misselijkheid (nausea) en braken (vomitus). Een goede afname van de
anamnese is van groot belang. Hierbij worden de volgende vragen gesteld:
− De plaats en de uitstraling van de pijn.
− De beïnvloeding van de klachten door maaltijden of houding.
− De aard van de pijn => is deze brandend, drukkend, stekend of koliekachtig (verkramping).
− Betreft de pijn de intra-abdominale organen of extra-abdominale organen.
− Gasvorming (normaal => 200 cc stikstof en zuurstof; bij de vertering 600 cc koolzuur, stikstof en methaan).
Lichamelijk onderzoek
− Inspectie => de algemene vorm, lokale vervormingen en de navel, huid, anus en perianale streek.
− Percussie => grensbepaling van organen en pathologische afwijkingen.
− Auscultatie => luisteren naar darmgeluiden en geruis van de bloedvaten.
− Palpatie => voelen naar de spierwand, de vetlaag en de organen.
− Rectaal toucher => onderzoek van de anus; afwijkingen binnen een straal van 10 cm voelen.
Laboratoriumonderzoek
− Onderzoek van braaksel => er kan sprake zijn van heamatemesis (bloedbraken).
− Onderzoek van feces => er wordt gekeken naar zwarte ontlasting (melaena).
Röntgenonderzoek
− Buikoverzichtsfoto (aantonen van o.a. lucht en stenen).
− Contrastfoto’s (zichtbaar maken van functionele en anatomische afwijkingen).
− Planigrafie.
− Angiografie (onderzoek naar de bloedvaten met behulp van contrastvloeistof).
− CT-scan (computertomografie).
− Isotopenonderzoek (geeft informatie over de activiteit & doorbloeding van het hart).
Echografie => geluidsgolvenonderzoek ter vaststelling van de grootte van organen.
Endoscopie => inwendige bezichtiging van een hol orgaan via de anus of mond (natuurlijke opening).
Laparoscopie => via een opening in de buik een laparoscoop naar binnen brengen (kunstmatige opening).
Magnetic resonance imaging (MRI-onderzoek) => verschillen in concentratie van waterstofatomen in weefsels.
1
,11.4 Aandoeningen van de mond
− Aandoeningen van de speekselklieren (ontsteking, speekselstenen of gezwellen).
− Afwijkingen van de lippen (cyanosis = blauw kleuren; perlèche = kloofjes in de mondhoeken of een koortslip =
herpes simplex).
− Tandvleesontsteking (gingivitis).
− Afwijkingen van de tong (ontsteking = glossitis of een landkaarttong = afwijkend oppervlak van de tong).
− Ontsteking van het mondslijmvlies (stomatitis) als gevolg van spruw (schimmel), aften en herpes simplex.
− Chronische slijmvliesontsteking (leucoplakia) en carcinoom van de mond.
11.5 Aandoeningen van de slokdarm
De hoofdklachten van aandoeningen van de slokdarm zijn dysfagie (slikstoornis), pijn (door een ontsteking of een
hernia diaphragmatica) en pyrosis (zuurbranden als gevolg van de gastro-oesofageale reflux = het terugstromen van
maagzuur in de slokdarm). Tot de aandoeningen van de slokdarm behoren:
− Achalasie => stoornis in de overbrenging van prikkels voor de peristaltiek. De ontlediging van de slokdarm
stagneert en er treedt een oesophagusverwijding op.
− Oesophagusspasmen => hevige, vaak substernale pijn (op het borstbeen).
− Oesofagitis => slokdarmontsteking als gevolg van bacteriën, virussen en schimmels of reflux van zure
maaginhoud.
o Therapie => houding aanpassen; geen klemmende kleding; kleine, frequente maaltijden; geen thee, koffie,
alcohol, roken en vette maaltijden; medicijnen, zuur(productie)remmers.
− Hernia diaphragmatica => middenrifbreuk. Er zijn twee vormen te onderscheiden:
o Sliding hernia => een gedeelte van de maag (o.a. de maagmond) ligt boven het middenrif.
o Para-oesofageale hernia => de maagmond blijft onder het middenrif; verloopt vaak symptoomloos.
− Divertikels => uitstulpingen van de mucosa en de submucosa door de wand van de slokdarm heen. Dit geeft
regurgitatieklachten = voedsel vloeit terug en zorgt voor oprispingen.
− Varicosis => spataderen (verwijde bloedvaten).
− Maligne tumoren => ontstaan in verband met warme dranken, roken en alcohol. Het zijn vooral
plaveiselcarcinomen die zich bevinden in het onderste deel van de slokdarm.
11.10 Vasculaire buikaandoeningen
Een aneurysma is een verwijding van een bloedvat. Bij abdominale aneurysmata is er sprake van verwijding van de
buikaorta. Complicatie is de ruptuur (verscheuring of inscheuring van weefsel) met als gevolg bloedverlies, shock en
overlijden. Bij een geruptureerde aneurysma wordt er altief geopereerd, bij niet-geruptureerde aneurysma wordt er
een afweging gemaakt.
− Asymptomatische aneurysmata => bij toeval ontdekt; zonder ziekteverschijnselen.
− Symptomatische aneurysmata => klachten die het gevolg zijn van druk op de omgevende structuren.
Circulatiestoornissen zijn stoornissen in de bloedtoevoer of bloedafvoer. Dit is een gevolg van een afsluiting van een
arterie of vene door een trombose of embolie.
Symptomen − Acute arteriële of veneuze mesenteriaaltrombose of -embolie leidt in ernstige gevallen tot
een darminfarct met wandnecrose en perforatie.
De symptomen zijn buikkrampen, braken en diarree.
− Bij een lichtere vaatafsluiting => oppervlakkige necrose met bloedingen.
− Bij de chronische vorm van mesenteriaalinsufficiëntie => buikpijn, vermagering en
resorptiestoornissen.
− Chronische insufficiëntie met een bloedvatafsluiting => scherpere pijn met of zonder
necrose of perforatie of moet bloedingen.
2
, Therapie − De symptomen kunnen verdwijnen door een goede ontwikkeling van de collateralen en
kunnen verergeren door een nieuwe aanval met een nieuwe bloeding of met een
darminfarct en met perforatie.
− Bij ernstige vormen vindt een operatie plaats met resectie van de necrotische darm.
Mesenteriaal = een plooi van het buikvlies die over de darm heen hangt en dient als ophangband voor de darmen en
andere organen in de buikholte (mesenterium).
Collateraal = nieuw gevormd bloedvat dat een verbinding tot stand brengt tussen bloedvaten die normaal niet direct
verbonden zijn.
11.12.1 De acute buik
Een groep buikaandoeningen die met hevige pijn gepaard gaan (+ misselijkheid, braken en défense musculaire =
aanspannen van de buikspieren bij aanraking). Er is een snelle diagnostiek noodzakelijk.
Oorzaken − Peritonitis => buikvliesontsteking als gevolg van darmperforatie.
− Infarcering (afsterven van weefsel) van de darm als gevolg van circulatiestoornissen.
− Appendicitis => blindedarmontsteking.
− Ileus => darmobstructie.
− Acute pancreatitis => alvleesklierontsteking.
− Perforatie.
− Aandoeningen van de vrouwelijke geslachtsorganen.
Therapie Het wegnemen van de oorzaak en het zo nodig bestrijden van de shockverschijnselen.
Week 2. Maagaandoeningen
11.6.2 Acute gastritis
Acute gastritis is een ontsteking van het maagslijmvlies.
Oorzaken − Virussen.
− Toxische stoffen (alcohol, roken en aspirine).
− Terugvloed van gal in de maag met als gevolg chemische gastritis.
− Fysische stress (brandwonden).
Klachten Eetlustgebrek, pyrosis, pijn in het epigastrium, misselijkheid en braken.
Complicatie Een maagbloeding met haematemesis en/of melaena.
Therapie − Het vermijden van prikkelende stoffen (alcohol, nicotine, koffie en koolzuurhoudende
dranken).
− Medicijnen, die maagbezwaren kunnen geven, moeten gestopt worden.
− Het voorschrijven van maagzuurneutraliserende stoffen of medicijnen die de
maagontlediging bevorderen.
11.6.3 Ulcus pepticum
Een ulcus is een zweer, die scherp begrensd is en zo diep in het onderliggende weefsel doordringt, dat perforatie het
gevolg kan zijn.
Plaatsen − De bulbus duodeni, het gedeelte van het duodenum vlak na de pyloris => ulcus duodeni.
− De grote bocht (curvatuur) van de maag => ulcus ventriculi.
− De pyloris.
Oorzaken − No acid, no ulcer => voor de vorming van een maagzweer is zuurproductie essentieel.
− Psychogene factoren (stress).
− Man of vrouw (verhouding van 4:1).
− Campylobacter (helicobacter pylori) => micro-organismen dat zich in zuur milieu staande
houdt (ulcus duodeni). Het maaglymfoom en maagcarcinoom hangen hiermee samen.
3
