Bio-ethiek
1. Moraal en ethiek
Ethiek: wetenschappelijke en systematisch studie van moraal
- kritische reflectie van het moraal
Moraal: het geheel van morele normen en waarden dat binnen een groep een richtlijn is voor
handelen
Moreel:
- het is moreel (a-moreel) (morele principes: vorken liggen links, messen rechts)
- het is (on)juist (immoreel), iets negatiefs of positiefs bedoeld (inhumaan)
Normen: concrete handelingsvoorschriften/aanwijzingen en criteria
- Meestal plichten
- In negatieve zin
Waarden: belangrijke en nestrevenswaardige eigenschappen
- Vriendschap, vrijheid, eerlijkheid & verantwoordelijkheid
Met normen proberen we waarden te realiseren.
Morele vragen
- Bevinden in alle tijden en culturen en tussen relaties waarbij verwachtingen en verplichtingen
aan elkaar zijn
- Relaties
- Onttrekt aan een verwachting —> verantwoording aan een ander
- Onverantwoord kan verantwoord worden beschouwd als er voldoende rekenschap is
gegeven van argumenten
- Soms zijn verplichtingen op gespannen voet met je belangen
- Overal en vaak stilzwijgend herkend
- Soms niet helder of vanzelfsprekend
- Op persoonlijk en zakelijk niveau
- Bedrijven tegen burgers (niet persoonlijk) dus niet tegenover 1 persoon maar denken aan de
hele groep
- Argumenten zoeken en afwegen
Norm: gedag tegen iemand zeggen
Plicht: iemand in nood te helpen
Informed consent: proefpersonen dienen geïnformeerd te zijn over het onderzoek
- in sommigen ontwikkelingslanden vraag je de leider van de gemeenschap —> onvoldoende
volgens onze waarden
Multicultureel
- Scala van morele opvattingen
- Cosmetische Chirurgie en vrouwenbesnijdenis
- Is er dan wel een universele morele wet?
- Liberale opvatting: zoveel mogelijk ruimte voor privé-sfeer
- Maar moet een gedeelde minimummoraal zijn —> waar trek je de grens?
- Normen en waarden
- Norm: geen schaden op anderen toebrengen
- Waarde: respecteren van de keuzevrijheid
Wat moreel (on)juist is hoeft niet hetzelfde te zijn als wat publiekelijk verboden/geboden is en zijn
niet in wetten vastgelegd
Tijdgebonden van moraal
- Hoe geldig is moraal en morele normen en waarden dan?
- Een morele norm heeft een pretentie van universele geldigheid
- Geen genoegen met “zo gaat dat nou eenmaal zo”
Morele aard van een probleem
- Vluchtelingekampen: moreel of economisch probee,
- Of een probleem een moreel probleem is hangt af van het gezichtspunt
, - Er wordt een oordeel, een waardering uitgesproken over menselijk handelen
- Omdat waarden verschillen, kunnen meningen verschillen
Morele gezichtspunt
- Drie kenmerken:
- Is normatief: het gaat om hoe je moet handelen (een norm gevend)
- Maar zinnen kunnen normatief zijn maar niet moreel van aard: je moet 400 gram gebruiken
- Uitspraken zijn prescriptief
- Beoordelen van handelingen doe je met behulp van waarden en normen die gericht zijn op
nastrevenswaardige doeleinden
- Rekening houden met alle betrokken partijen (alpartijdigheid)
- Beoordelen van handelingen doe je met normen en waarden die universeel geldig kunnen
zijn
- Als jij geld uitleent en niet terugkrijgt moet je niet van een ander geld lenen en niet terug
geven
Socrates: grondlegger van de ethiek
- Iedereen een beredeneerd en zelfstandig inzicht
- Gelden je opvattingen voor iedereen in een vergelijkbare situatie
- Zorgde voor ergernis
Normen en waarden onderzoeken:
- Descriptieve ethiek
- Welke normen en waarden in een samenleving
- Welke heersende moraal en waarom is deze normatief
- Normatieve ethiek
- Zijn de normen en waarden goed en waarom
- Onderbouwen van morele overwegingen die zorgen voor bepaalde handelingen
- Onderbouwen welke en waarom normen en waarden zijn belangrijk en zijn ze (on)juist en
verplicht
- Meta-ethiek
- Is een moreel oordeel überhaupt mogelijk?
- Is het niet gewoon een emotionele uitspraak
- Kun je morele oordelen bewijzen?
- Wat is de betekenis van termen zoals vrije wil en vriendschap
Emoties
- Belemmeringen voor de vorming van kennis en inzicht (verblind worden)
- Echter laatste tijd: emoties en intuïties hebben een cognitieve inhoud —> duiden aan waaraan
en wie wij waarde hechten
- Verstandelijke en emotionele vermogens belangrijk
- Maar emotie is niet genoeg voor verantwoording van je handelen maar wel voor verklaring
- Kritische reflectie is ook nodig
3. Waarden
Welke waarden en normen centraal?
- Verschilt per persoon
Algemene waarden en beginselen:
- Welzijn
- Autonomie
- Rechtvaardigheid
- Deze drie maar een deel van het moraal
- Ook andere waarden zoals vriendschap en liefde
Waarden
- Zaken die we goed of slecht vinden
- Maar gaat dan vaak over functie die ze vervullen (broodmes)
- Maar waarderen ook omdat we er andere dingen mee kunnen bereiken —> omwille van zich
goed en nastrevenswaardig (eerlijkheid bijv.)
1. Moraal en ethiek
Ethiek: wetenschappelijke en systematisch studie van moraal
- kritische reflectie van het moraal
Moraal: het geheel van morele normen en waarden dat binnen een groep een richtlijn is voor
handelen
Moreel:
- het is moreel (a-moreel) (morele principes: vorken liggen links, messen rechts)
- het is (on)juist (immoreel), iets negatiefs of positiefs bedoeld (inhumaan)
Normen: concrete handelingsvoorschriften/aanwijzingen en criteria
- Meestal plichten
- In negatieve zin
Waarden: belangrijke en nestrevenswaardige eigenschappen
- Vriendschap, vrijheid, eerlijkheid & verantwoordelijkheid
Met normen proberen we waarden te realiseren.
Morele vragen
- Bevinden in alle tijden en culturen en tussen relaties waarbij verwachtingen en verplichtingen
aan elkaar zijn
- Relaties
- Onttrekt aan een verwachting —> verantwoording aan een ander
- Onverantwoord kan verantwoord worden beschouwd als er voldoende rekenschap is
gegeven van argumenten
- Soms zijn verplichtingen op gespannen voet met je belangen
- Overal en vaak stilzwijgend herkend
- Soms niet helder of vanzelfsprekend
- Op persoonlijk en zakelijk niveau
- Bedrijven tegen burgers (niet persoonlijk) dus niet tegenover 1 persoon maar denken aan de
hele groep
- Argumenten zoeken en afwegen
Norm: gedag tegen iemand zeggen
Plicht: iemand in nood te helpen
Informed consent: proefpersonen dienen geïnformeerd te zijn over het onderzoek
- in sommigen ontwikkelingslanden vraag je de leider van de gemeenschap —> onvoldoende
volgens onze waarden
Multicultureel
- Scala van morele opvattingen
- Cosmetische Chirurgie en vrouwenbesnijdenis
- Is er dan wel een universele morele wet?
- Liberale opvatting: zoveel mogelijk ruimte voor privé-sfeer
- Maar moet een gedeelde minimummoraal zijn —> waar trek je de grens?
- Normen en waarden
- Norm: geen schaden op anderen toebrengen
- Waarde: respecteren van de keuzevrijheid
Wat moreel (on)juist is hoeft niet hetzelfde te zijn als wat publiekelijk verboden/geboden is en zijn
niet in wetten vastgelegd
Tijdgebonden van moraal
- Hoe geldig is moraal en morele normen en waarden dan?
- Een morele norm heeft een pretentie van universele geldigheid
- Geen genoegen met “zo gaat dat nou eenmaal zo”
Morele aard van een probleem
- Vluchtelingekampen: moreel of economisch probee,
- Of een probleem een moreel probleem is hangt af van het gezichtspunt
, - Er wordt een oordeel, een waardering uitgesproken over menselijk handelen
- Omdat waarden verschillen, kunnen meningen verschillen
Morele gezichtspunt
- Drie kenmerken:
- Is normatief: het gaat om hoe je moet handelen (een norm gevend)
- Maar zinnen kunnen normatief zijn maar niet moreel van aard: je moet 400 gram gebruiken
- Uitspraken zijn prescriptief
- Beoordelen van handelingen doe je met behulp van waarden en normen die gericht zijn op
nastrevenswaardige doeleinden
- Rekening houden met alle betrokken partijen (alpartijdigheid)
- Beoordelen van handelingen doe je met normen en waarden die universeel geldig kunnen
zijn
- Als jij geld uitleent en niet terugkrijgt moet je niet van een ander geld lenen en niet terug
geven
Socrates: grondlegger van de ethiek
- Iedereen een beredeneerd en zelfstandig inzicht
- Gelden je opvattingen voor iedereen in een vergelijkbare situatie
- Zorgde voor ergernis
Normen en waarden onderzoeken:
- Descriptieve ethiek
- Welke normen en waarden in een samenleving
- Welke heersende moraal en waarom is deze normatief
- Normatieve ethiek
- Zijn de normen en waarden goed en waarom
- Onderbouwen van morele overwegingen die zorgen voor bepaalde handelingen
- Onderbouwen welke en waarom normen en waarden zijn belangrijk en zijn ze (on)juist en
verplicht
- Meta-ethiek
- Is een moreel oordeel überhaupt mogelijk?
- Is het niet gewoon een emotionele uitspraak
- Kun je morele oordelen bewijzen?
- Wat is de betekenis van termen zoals vrije wil en vriendschap
Emoties
- Belemmeringen voor de vorming van kennis en inzicht (verblind worden)
- Echter laatste tijd: emoties en intuïties hebben een cognitieve inhoud —> duiden aan waaraan
en wie wij waarde hechten
- Verstandelijke en emotionele vermogens belangrijk
- Maar emotie is niet genoeg voor verantwoording van je handelen maar wel voor verklaring
- Kritische reflectie is ook nodig
3. Waarden
Welke waarden en normen centraal?
- Verschilt per persoon
Algemene waarden en beginselen:
- Welzijn
- Autonomie
- Rechtvaardigheid
- Deze drie maar een deel van het moraal
- Ook andere waarden zoals vriendschap en liefde
Waarden
- Zaken die we goed of slecht vinden
- Maar gaat dan vaak over functie die ze vervullen (broodmes)
- Maar waarderen ook omdat we er andere dingen mee kunnen bereiken —> omwille van zich
goed en nastrevenswaardig (eerlijkheid bijv.)
