Samenvatting ZSO13

ZSO13: Vetzuur -en triacylglycerolmetabolisme
Inleiding

Vetzuren bestaan vrij in het lichaam ( als ze niet veresterd zijn) en als fatty acyl esters in meer
complexe moleculen zoals triacylglycerol (TAG)

Lage levels van vrije vetzuren (FFA) in alle weefsels, maar soms kleine aantallen in plasma, vooral
tijdens vasten.

- Plasma FFA  transport op serum albumine
o Gaan van plaats van oorsprong (TAG of lipoproteïne) naar plaats van verbruik
- FFA kan geoxideerd worden  energie + zorgen voor substraat voor ketonlichaamsynthese
in lever

Vetzuren

- Structurele componenten van membraanlipiden  fosfolipiden en glycolipiden
- Zijn ook precursoren van prostaglandines
- Veresterde en in vorm van TAG opgeslagen in wit adipoosweefsel  energiereserve

Vetzuurstructuur

Bestaat uit hydrofobe koolwaterstofketen met terminale carboxylgroep -COOH (hydrofiel)
 amfipatisch molecuul.

- pKa = 4.8 dus gedeprotoneerd (COO-) op fysiologische pH.

Bij lange vetzuurketens (LCFA) is het hydrofobe deel dominant  onoplosbaar in water dus transport in onoplosbaar in water dus transport in
circulatie gebonden aan transport proteïne (vrije zetzuren aan albumine).

A. Vetzuur verzadiging

 Verzadigd  geen dubbele bindingen
 Onverzadigd  dubbele bindingen
o Dubbele bindingen hebben meestal een cis configuratie (kink)
o Bevinden zich op 3 koolstof intervallen.
o Dubbele bindingen verlagen de smelttemperatuur (Tm) terwijl de ketenlengte de Tm
verhoogt.
o Ze houden de lipiden vloeibaar.

B. Vetzuur ketenlengte en positie dubbele bindingen 16.5

- Vetzuren met even #C zijn dominant bij de mens en met meer #C (>22) in de hersenen
- C1 = C van carbonyl groep
- Met alles voor :  #C
- Met alles na :  aantal dubbele bindingen en op welke positie
o Bijv. 20:4(5,8,11,14)  20 C met 4 dubbele bindingen tussen 5-6, 8-
9, 11-12, 14-15 vanaf het carboxyleinde gezien.
- C2 of C vast aan carboxyl groep = α-koolstof, C3 = β-koolstof, C4 = γ-koolstof
en C van terminale methylgroep = ω-koolstof.
o ω-6 vetzuur betekent dat de laatste dubbele binding 6 bindingen
van het ω-einde ligt.

, C. Essentiële vetzuren

Linolzuur (precursor van ω-6 arachindonzuur en substraat voor prostaglanding synthese) en α-
linolzuur (precursor van ω-6 vetzuren) zijn essentieel bonnen te krijgen via voeding omdat mensen
de nodige enzymen missen voor synthese van deze vetzuren.

De novo synthese van vetzuren

Koolhydraten en eiwitten worden omgezet tot vetzuren

 Synthese in de lever, lacterende melkklieren en klein deel in adipoosweefsel
 Endergoon, cytosolisch proces + is reductief

Synthese: incorporatie van koolstoffen uit acetyl-CoA in groeiende vetzuurketen (met gebruik van
ATP en NADPH).

A. Productie van cytosolisch acetyl CoA

1ste stap van vetzuursynthese:

Transfer acetaat unit van mitochondriaal acetyl CoA naar cytosol

- Mitochondriaal acetyl CoA geproduceerd door oxidatie van pyruvaat en
door katabolisme van bepaalde AZ
- CoA kan niet door binnenste mitoch membraan  enkel acetyl deel door
membraan als deel van citraat  gevormd door condensatie van acetyl
CoA met OAA door citraat synthase.
o Verbruik van H2O en productie van CoA

In het cytosol: citraat wordt gepslitst tot OAA en acetyl CoA door ATP citraatlyase

- Verbruik van ATP  ADP + P
- Verbruik van CoA en H2O

B. Carboxylatie van acetyl CoA naar malonyl CoA FIG 16.7

Energie van condensatie komt van carboxylatie en dan decarboxylatie van acylgroepen in cytosol.

Acetyl CoA  malonyl CoA

- Carboxylatie
- Door acetyl CoA carboxylase (ACC)
- Verbruik van bicarbonaat (HXO3-) en ATP
- Biotine = coenzyme  covalent gebonden aan lysyl residue van carboxylase
o ACC carboxyleert biotine  transfer van geactiveerde carboxylgroep naar acetyl CoA

= snelheidsbepalende stap in vetzuur synthese.