Toegepaste Genetica Overzicht
Milou Nabuurs – Semester 2, jaar 2 – 2024
Eigen aantekeningen, informatie uit dictaat.
Leerdoelen
De student kan:
Kan beschrijven hoe genetica wordt toegepast in de plantenverdeling, fokkerij en bij
natuurbeheer.
Kan het begrip extinctie-spiraal uitleggen aan de hand van een concreet voorbeeld.
Kent het begrip domesticatie en het belang van centre’s of diversity.
Kan beschrijven wat een fok-of veredelingsprogramma is en wat selectiecriteria, fok-
en veredelingsdoelen zijn.
Kan de verschillen en overeenkomsten tussen een kloon-, lijn-, hybride-, land- en
populatie ras uitleggen.
Begrijpt de verschillen in selectie op kwantitatieve en kwalitatieve eigenschappen.
Begrijpt de principes en voor- en nadelen van verschillende selectie methodes, met
name: independent culling, index selectie en tandem selectie.
Begrijpt verschillende manieren om bij het selecteren gebruik te maken van
fenotypische en moleculaire merkers.
Kan het belang van het heterosis effect beschrijven.
Kan de definitie geven van wat erfelijkheid is en kan het begrip erfelijkheidsgraad
verklaren.
Weet wat het effect van massale vermeerdering is bij zelfbevruchters.
Kent het verschil tussen massa- en lijnselectie en kan beide selectiemethodes in
schema’s laten zien.
Kan veredelingsschema’s maken inclusief het effect van selectie in de verschillende
generaties op meerdere eigenschappen.
Begrijpt de veredeling van vegetatief vermeerderde gewassen en zelfbevruchters.
Weet wat kloonselectie inhoudt en kan uitleggen hoe dat werkt.
Begrijpt het principe en doel van herhaalde terugkruising.
Begrijpt het belang en de principes van identiteitsonderzoek voor rassen.
Kent het begrip ploïdie en weet daarmee te werken.
Kent verschillende methodes om ploïdie vast te stellen.
Begrijpt de voor- en nadelen van veredelen van rassen met verschillende ploïdie
niveaus en kan kruisingsschema’s maken voor planten met hogere ploïdie niveaus.
Begrijpt hoe en wanneer je variatie wilt induceren m.b.v. mutaties en wat de nadelen
zijn van mutatie veredeling.
Kan toelichten wat inteelt is en de risico’s van inteelt benoemen en toelichten.
Kan een verwantschapsketen tekenen en de inteeltcoëfficient uitrekenen.
Kan het begrip effectieve populatiegrootte en het belang hiervan beschrijven.
Kan verklaren wat het begrip fokwaarde inhoudt en kan een voorbeeld van een
fokwaardeschatting (inclusief nauwkeurigheid en betrouwbaarheid) uitwerken en
verklaren.
Kan het begrip selectieresultaat beschrijven en kan een voorbeeld van een
berekening van het selectieresultaat uitwerken en verklaren.
Weet wat de volgende voortplantingstechnieken inhouden; kunstmatige inseminatie
en embryotransplantatie.
Kan artikelen over fokkerij en plantveredeling in de breedste zin van het woord,
raadplegen, gebruiken en in de context plaatsen van de toegepaste genetica.
,Inhoudsopgave
Leerdoelen......................................................................................................................... 1
Domesticatie...................................................................................................................... 4
Fok- en veredelingsdoelen................................................................................................. 4
Kwalitatief vs. kwantitatief................................................................................................. 5
Componenten van genetische variatie...............................................................................5
Erfelijkheidsgraad (h2)....................................................................................................... 6
Schatting van de erfelijkheidsgraad...............................................................................6
Fokwaarde en breeding value............................................................................................7
Selectie-intensitiet en -resultaat (-index berekening)........................................................7
Maatregelen voor verbeteren selectie............................................................................7
Selecteren.......................................................................................................................... 7
Index selectie.................................................................................................................. 7
Indepent culling.............................................................................................................. 8
Tandem selectie.............................................................................................................. 8
Genomic selection........................................................................................................... 8
Moleculaire merkers....................................................................................................... 8
Inteelt................................................................................................................................. 8
Inteeltcoëfficient............................................................................................................. 9
Verwantschap (R)............................................................................................................ 9
Effectieve populatiegrootte.............................................................................................. 10
Kruising maken................................................................................................................ 11
Extinctiespiraal................................................................................................................ 11
Polyploïdie........................................................................................................................ 12
Ontstaan van ongereduceerde gameten.......................................................................12
Praktische oplossingen voor ploïdieproblemen.............................................................12
Veredeling........................................................................................................................ 13
Mutaties........................................................................................................................... 13
Veredeling kruising.......................................................................................................... 14
Zelfbevruchters................................................................................................................ 14
Genetische transformatie................................................................................................. 14
Mutatie veredeling........................................................................................................... 14
Vegetatief vermeerderde gewassen.................................................................................14
Redenen voor vegetatieve vermeerdering....................................................................15
Vegetatieve vermeerdering via zaad.............................................................................15
Vegetatieve vermeerdering van hybride-ouderlijnen....................................................15
Veredeling zelfbevruchters.............................................................................................. 15
Kweken van een lijnras................................................................................................. 16
Massaselectie................................................................................................................ 16
Lijn- en pedigreeselectie............................................................................................... 16
Introgressie / Herhaalde terugkruising.........................................................................16
2
, Fokkerij............................................................................................................................ 17
Genetica in natuurbeheer................................................................................................. 18
Populatie genetica............................................................................................................ 18
Fokwaarde schatting........................................................................................................ 19
Nauwkeurigheid (rai).................................................................................................... 19
Selecteren op kenmerken............................................................................................. 19
Voortplantingstechnieken................................................................................................ 19
Rastypes........................................................................................................................... 19
Begrippenlijst................................................................................................................... 20
3
Milou Nabuurs – Semester 2, jaar 2 – 2024
Eigen aantekeningen, informatie uit dictaat.
Leerdoelen
De student kan:
Kan beschrijven hoe genetica wordt toegepast in de plantenverdeling, fokkerij en bij
natuurbeheer.
Kan het begrip extinctie-spiraal uitleggen aan de hand van een concreet voorbeeld.
Kent het begrip domesticatie en het belang van centre’s of diversity.
Kan beschrijven wat een fok-of veredelingsprogramma is en wat selectiecriteria, fok-
en veredelingsdoelen zijn.
Kan de verschillen en overeenkomsten tussen een kloon-, lijn-, hybride-, land- en
populatie ras uitleggen.
Begrijpt de verschillen in selectie op kwantitatieve en kwalitatieve eigenschappen.
Begrijpt de principes en voor- en nadelen van verschillende selectie methodes, met
name: independent culling, index selectie en tandem selectie.
Begrijpt verschillende manieren om bij het selecteren gebruik te maken van
fenotypische en moleculaire merkers.
Kan het belang van het heterosis effect beschrijven.
Kan de definitie geven van wat erfelijkheid is en kan het begrip erfelijkheidsgraad
verklaren.
Weet wat het effect van massale vermeerdering is bij zelfbevruchters.
Kent het verschil tussen massa- en lijnselectie en kan beide selectiemethodes in
schema’s laten zien.
Kan veredelingsschema’s maken inclusief het effect van selectie in de verschillende
generaties op meerdere eigenschappen.
Begrijpt de veredeling van vegetatief vermeerderde gewassen en zelfbevruchters.
Weet wat kloonselectie inhoudt en kan uitleggen hoe dat werkt.
Begrijpt het principe en doel van herhaalde terugkruising.
Begrijpt het belang en de principes van identiteitsonderzoek voor rassen.
Kent het begrip ploïdie en weet daarmee te werken.
Kent verschillende methodes om ploïdie vast te stellen.
Begrijpt de voor- en nadelen van veredelen van rassen met verschillende ploïdie
niveaus en kan kruisingsschema’s maken voor planten met hogere ploïdie niveaus.
Begrijpt hoe en wanneer je variatie wilt induceren m.b.v. mutaties en wat de nadelen
zijn van mutatie veredeling.
Kan toelichten wat inteelt is en de risico’s van inteelt benoemen en toelichten.
Kan een verwantschapsketen tekenen en de inteeltcoëfficient uitrekenen.
Kan het begrip effectieve populatiegrootte en het belang hiervan beschrijven.
Kan verklaren wat het begrip fokwaarde inhoudt en kan een voorbeeld van een
fokwaardeschatting (inclusief nauwkeurigheid en betrouwbaarheid) uitwerken en
verklaren.
Kan het begrip selectieresultaat beschrijven en kan een voorbeeld van een
berekening van het selectieresultaat uitwerken en verklaren.
Weet wat de volgende voortplantingstechnieken inhouden; kunstmatige inseminatie
en embryotransplantatie.
Kan artikelen over fokkerij en plantveredeling in de breedste zin van het woord,
raadplegen, gebruiken en in de context plaatsen van de toegepaste genetica.
,Inhoudsopgave
Leerdoelen......................................................................................................................... 1
Domesticatie...................................................................................................................... 4
Fok- en veredelingsdoelen................................................................................................. 4
Kwalitatief vs. kwantitatief................................................................................................. 5
Componenten van genetische variatie...............................................................................5
Erfelijkheidsgraad (h2)....................................................................................................... 6
Schatting van de erfelijkheidsgraad...............................................................................6
Fokwaarde en breeding value............................................................................................7
Selectie-intensitiet en -resultaat (-index berekening)........................................................7
Maatregelen voor verbeteren selectie............................................................................7
Selecteren.......................................................................................................................... 7
Index selectie.................................................................................................................. 7
Indepent culling.............................................................................................................. 8
Tandem selectie.............................................................................................................. 8
Genomic selection........................................................................................................... 8
Moleculaire merkers....................................................................................................... 8
Inteelt................................................................................................................................. 8
Inteeltcoëfficient............................................................................................................. 9
Verwantschap (R)............................................................................................................ 9
Effectieve populatiegrootte.............................................................................................. 10
Kruising maken................................................................................................................ 11
Extinctiespiraal................................................................................................................ 11
Polyploïdie........................................................................................................................ 12
Ontstaan van ongereduceerde gameten.......................................................................12
Praktische oplossingen voor ploïdieproblemen.............................................................12
Veredeling........................................................................................................................ 13
Mutaties........................................................................................................................... 13
Veredeling kruising.......................................................................................................... 14
Zelfbevruchters................................................................................................................ 14
Genetische transformatie................................................................................................. 14
Mutatie veredeling........................................................................................................... 14
Vegetatief vermeerderde gewassen.................................................................................14
Redenen voor vegetatieve vermeerdering....................................................................15
Vegetatieve vermeerdering via zaad.............................................................................15
Vegetatieve vermeerdering van hybride-ouderlijnen....................................................15
Veredeling zelfbevruchters.............................................................................................. 15
Kweken van een lijnras................................................................................................. 16
Massaselectie................................................................................................................ 16
Lijn- en pedigreeselectie............................................................................................... 16
Introgressie / Herhaalde terugkruising.........................................................................16
2
, Fokkerij............................................................................................................................ 17
Genetica in natuurbeheer................................................................................................. 18
Populatie genetica............................................................................................................ 18
Fokwaarde schatting........................................................................................................ 19
Nauwkeurigheid (rai).................................................................................................... 19
Selecteren op kenmerken............................................................................................. 19
Voortplantingstechnieken................................................................................................ 19
Rastypes........................................................................................................................... 19
Begrippenlijst................................................................................................................... 20
3
