Geschiedenis samenvatting periode 4 (KVT en Vaktoets)
Geschiedenis en Samenleving blz. 43 t/m 136 (TV 1-6)
Geschiedenis en Samenleving Hoofdstuk 11, 13-14
Artikelen:
Verhaal als Tijdmachine P. Janssenswillen
Artikel dr. J. Roelvink - Oranje na het dodelijke schot
Aantal artikelen stadsrecht - Geschiedenis Amsterdam Stadsrecht - J ter Gouw
De landbouwer Bodo - Dagelijks leven in de middeleeuwen (p 9-32)
Artikelen niet samenvatten, maar doorlezen!
Aantekeningen van de colleges
Aanvullende aantekeningen docent
1. Tijd van Jagers en Boeren tot 3000 v. Chr
2. Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v. Chr – 500 n. Chr
3. Tijd van Monniken en Ridders 500 – 1000
4. Tijd van Steden en Staten 1000 – 1500
5. Tijd van Ontdekkers en Hervormers 1500 – 1600
,Geschiedenis & Samenleving
Hoofdstuk 1 – Tijd van Jagers & Boeren
1.3 – De eerste boeren
- Ontwikkeling: overgang van jagen en verzamelen naar landbouw en veeteelt = Agrarische
Revolutie
- Overgang jagen-verzamelen = proces, verschillende millennia en verschillende plaatsen
- Voorwaarden voor overgangsproces aanwezig in Nabije Oosten
- Vanuit Nabije Oosten verbreidt landbouw in westelijke richting (migratie door volkeren of
door overname van de technieken).
- Bandkeramische cultuur: cultuur van landbouwers, genoemd naar hun aardewerk.
Bandkeramiekers
- Vestigen zich in Zuid-Limburg
- Eerste boeren naar een lössplateau tussen Maas en Geleenbeek. Klimaat iets warmer en
vochtiger dan nu.
- Lange, rechthoekige huizen. Bij start: nederzetting ongeveer 5 boerderijen.
- Agrarische levenswijze naar huidige Nederland gebracht. Grondsoort van groot belang.
- Bandkeramiekers voedsel: 65% plantaardig. Vee vooral voor vleesproductie. Ze jagen en
verzamelen ook nog.
- Gebruiksvoorwerpen (hout en leem, vuursteen: grondstoffen)
- Belangrijkste cultuuruitign van Bandkeramiekers: bolvormige potten met versieringen in de
vorm van banden
- Eerste echte agrarische samenleving ten noorden van grote rivieren is die van de
Hunebedbouwers: kerngebied huidige provincie Drenthe.
- Hunebed: steenhopen, steenbergen. Hunen slaat op -huijnen- (reuzen).
- Andere naam voor cultuur van Hunebedbouwers: Trechterbekercultuur. Verwijst naar
kenmerkende vorm van een veelvuldig voorkomende pot (trechterbeker).
- Hunebedbouwers wonen op de zandgronden van Drents plateau. Bodem gevormd tijdens
voorlaatste IJstijd.
- Verschillende locaties van nederzettingen van Hunebedbouwers in Drenthe.
- Hunebedbouwers: rond huizen leggen ze akkers aan die ‘veroverd’ wordne op het bos.
Bodem in brand gestoken: vruchtbare aslaag. Agrarische levenswijze
- Veel gebruiksvoorwerpen van vuursteen
- Handelscontacten door veenwegen
- Aardewerk: trechterbeker. Hunebedden cultuuruiting
Megalitische cultuur: grote stenen Hunebedden is een onderdeel daarvan.
Neohilistische cultuur: Vlaardingen-cultuur. Landbouwers, jagen en vissen. Rechthoekige
houten huizen op strandwallen.
Steentijd -> Bronstijd -> IJzertijd
o Tijdens IJstijd: bewoners verlaten Drenthe, gaan naar Fries
, Hoofdstuk 2 – Tijd van Grieken & Romeinen
2.1 – Stadsstaat tot wereldmacht
- Romeinse wereldrijk begint in stad Rome. Rome eerst: boerennederzetting, later: stadstaat
met koningen. Nog later: hoofdstad van een republiek.
- Romeinse Rijk wordt wereldrijk.
- Julius Caesar valt Gallië binnen. Krijgt veel macht wegens succes. Wordt vermoord door
anderen. Heeft de tijdrekening (365 dagen, schrikkeljaar) ingevoerd. Romeinen rekenden
eerst maar met 10 maanden (jaar begon op 1 maart).
- Augustus: zoon van Julius. Begint periode van rust in het rijk: Pax Romana.
- Enorm wegennet aangelegd van verharde wegen. Mijlpalen (grenspalen) die de afstand naar
Rome aangeven.
- Vaarwegen benut voor transport
2.2 – Agrarisch-stedelijke levenswijze: het verschijnsel stad
- Agrarische samenleving gaat over in: agrarisch-stedelijke samenleving
- Stad:
o Juridische benadering: stad heeft stadsrechten
o Geografische benadering: inwonersaantallen, spreiding beroepen en functies
o Onderscheiden van platteland door:
Stadsrechten (eigen bestuur, eigen rechtsspraak)
Grote aantallen mensen op klein grondgebied
Samenstelling beroepsbevolking (meer handelaren en ambachtslieden dan
landbouwers)
Veelheid aan functies (bestuurlijk, economisch etc.)
Afbakening met stadsmuur of -wal (toegangspoort)
- Stedelijke ontwikkeling in stappen:
o Jericho: nomaden. Handelsroute. Stenen muren, torens en grachten
o Catal Hüyük: Turkije, bloeiperiode. Geen straten of stegen
o Semerische stadstaten: hoogstaande beschaving, doordacht systeem. Spijkerschrift
o Oude Egypte: hoogontwikkelde cultuur, farao (koning en god), Hiërogliefenschrift
- Steeds meer steden en stadstaten. Verklaring: vooral groei bevolking, gekoppeld aan
uitbreiding en intensivering van landbouw. Groeiende bevolking: meer voedsel nodig.
- Overbevolking leidt tot emigratie: vorm van stichting stadsstaten elders.
- Slaven spelen belangrijke rol
- Romeinen onderwerpen Griekenland: Grieks-Romeinse cultuur (veel gebruiken overgenomen
- Rome: gesticht door Romulus en Remus.
2.3 – Van stadsstaat tot wereldmacht
- Romeinse steden worden aangelegd volgens een vast patroon. Gaat terug op de
stadsplanning van de Grieken.
o Twee elkaar kruisende wegen: noordzuidrichting en oost-westrichting
o Kruispunt: hart van de stad
o Wateraanvoer in heuvelachtige streken: waterleidingen of aquaducten
o Badhuizen, theaters, amfitheater, renbaan
o Domus: huizen voor 1 familie. Insulawoningen: huizen voor enkele families
- In feite zijn alle slaven rechteloos, voor de meesten is het leven uitzichtloos. Bekendste
opstand van slaven: Spartacus-opstand.
Geschiedenis en Samenleving blz. 43 t/m 136 (TV 1-6)
Geschiedenis en Samenleving Hoofdstuk 11, 13-14
Artikelen:
Verhaal als Tijdmachine P. Janssenswillen
Artikel dr. J. Roelvink - Oranje na het dodelijke schot
Aantal artikelen stadsrecht - Geschiedenis Amsterdam Stadsrecht - J ter Gouw
De landbouwer Bodo - Dagelijks leven in de middeleeuwen (p 9-32)
Artikelen niet samenvatten, maar doorlezen!
Aantekeningen van de colleges
Aanvullende aantekeningen docent
1. Tijd van Jagers en Boeren tot 3000 v. Chr
2. Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v. Chr – 500 n. Chr
3. Tijd van Monniken en Ridders 500 – 1000
4. Tijd van Steden en Staten 1000 – 1500
5. Tijd van Ontdekkers en Hervormers 1500 – 1600
,Geschiedenis & Samenleving
Hoofdstuk 1 – Tijd van Jagers & Boeren
1.3 – De eerste boeren
- Ontwikkeling: overgang van jagen en verzamelen naar landbouw en veeteelt = Agrarische
Revolutie
- Overgang jagen-verzamelen = proces, verschillende millennia en verschillende plaatsen
- Voorwaarden voor overgangsproces aanwezig in Nabije Oosten
- Vanuit Nabije Oosten verbreidt landbouw in westelijke richting (migratie door volkeren of
door overname van de technieken).
- Bandkeramische cultuur: cultuur van landbouwers, genoemd naar hun aardewerk.
Bandkeramiekers
- Vestigen zich in Zuid-Limburg
- Eerste boeren naar een lössplateau tussen Maas en Geleenbeek. Klimaat iets warmer en
vochtiger dan nu.
- Lange, rechthoekige huizen. Bij start: nederzetting ongeveer 5 boerderijen.
- Agrarische levenswijze naar huidige Nederland gebracht. Grondsoort van groot belang.
- Bandkeramiekers voedsel: 65% plantaardig. Vee vooral voor vleesproductie. Ze jagen en
verzamelen ook nog.
- Gebruiksvoorwerpen (hout en leem, vuursteen: grondstoffen)
- Belangrijkste cultuuruitign van Bandkeramiekers: bolvormige potten met versieringen in de
vorm van banden
- Eerste echte agrarische samenleving ten noorden van grote rivieren is die van de
Hunebedbouwers: kerngebied huidige provincie Drenthe.
- Hunebed: steenhopen, steenbergen. Hunen slaat op -huijnen- (reuzen).
- Andere naam voor cultuur van Hunebedbouwers: Trechterbekercultuur. Verwijst naar
kenmerkende vorm van een veelvuldig voorkomende pot (trechterbeker).
- Hunebedbouwers wonen op de zandgronden van Drents plateau. Bodem gevormd tijdens
voorlaatste IJstijd.
- Verschillende locaties van nederzettingen van Hunebedbouwers in Drenthe.
- Hunebedbouwers: rond huizen leggen ze akkers aan die ‘veroverd’ wordne op het bos.
Bodem in brand gestoken: vruchtbare aslaag. Agrarische levenswijze
- Veel gebruiksvoorwerpen van vuursteen
- Handelscontacten door veenwegen
- Aardewerk: trechterbeker. Hunebedden cultuuruiting
Megalitische cultuur: grote stenen Hunebedden is een onderdeel daarvan.
Neohilistische cultuur: Vlaardingen-cultuur. Landbouwers, jagen en vissen. Rechthoekige
houten huizen op strandwallen.
Steentijd -> Bronstijd -> IJzertijd
o Tijdens IJstijd: bewoners verlaten Drenthe, gaan naar Fries
, Hoofdstuk 2 – Tijd van Grieken & Romeinen
2.1 – Stadsstaat tot wereldmacht
- Romeinse wereldrijk begint in stad Rome. Rome eerst: boerennederzetting, later: stadstaat
met koningen. Nog later: hoofdstad van een republiek.
- Romeinse Rijk wordt wereldrijk.
- Julius Caesar valt Gallië binnen. Krijgt veel macht wegens succes. Wordt vermoord door
anderen. Heeft de tijdrekening (365 dagen, schrikkeljaar) ingevoerd. Romeinen rekenden
eerst maar met 10 maanden (jaar begon op 1 maart).
- Augustus: zoon van Julius. Begint periode van rust in het rijk: Pax Romana.
- Enorm wegennet aangelegd van verharde wegen. Mijlpalen (grenspalen) die de afstand naar
Rome aangeven.
- Vaarwegen benut voor transport
2.2 – Agrarisch-stedelijke levenswijze: het verschijnsel stad
- Agrarische samenleving gaat over in: agrarisch-stedelijke samenleving
- Stad:
o Juridische benadering: stad heeft stadsrechten
o Geografische benadering: inwonersaantallen, spreiding beroepen en functies
o Onderscheiden van platteland door:
Stadsrechten (eigen bestuur, eigen rechtsspraak)
Grote aantallen mensen op klein grondgebied
Samenstelling beroepsbevolking (meer handelaren en ambachtslieden dan
landbouwers)
Veelheid aan functies (bestuurlijk, economisch etc.)
Afbakening met stadsmuur of -wal (toegangspoort)
- Stedelijke ontwikkeling in stappen:
o Jericho: nomaden. Handelsroute. Stenen muren, torens en grachten
o Catal Hüyük: Turkije, bloeiperiode. Geen straten of stegen
o Semerische stadstaten: hoogstaande beschaving, doordacht systeem. Spijkerschrift
o Oude Egypte: hoogontwikkelde cultuur, farao (koning en god), Hiërogliefenschrift
- Steeds meer steden en stadstaten. Verklaring: vooral groei bevolking, gekoppeld aan
uitbreiding en intensivering van landbouw. Groeiende bevolking: meer voedsel nodig.
- Overbevolking leidt tot emigratie: vorm van stichting stadsstaten elders.
- Slaven spelen belangrijke rol
- Romeinen onderwerpen Griekenland: Grieks-Romeinse cultuur (veel gebruiken overgenomen
- Rome: gesticht door Romulus en Remus.
2.3 – Van stadsstaat tot wereldmacht
- Romeinse steden worden aangelegd volgens een vast patroon. Gaat terug op de
stadsplanning van de Grieken.
o Twee elkaar kruisende wegen: noordzuidrichting en oost-westrichting
o Kruispunt: hart van de stad
o Wateraanvoer in heuvelachtige streken: waterleidingen of aquaducten
o Badhuizen, theaters, amfitheater, renbaan
o Domus: huizen voor 1 familie. Insulawoningen: huizen voor enkele families
- In feite zijn alle slaven rechteloos, voor de meesten is het leven uitzichtloos. Bekendste
opstand van slaven: Spartacus-opstand.
