Samenvatting biologie Thema 3: Zenuwstelsel
Thema 3: Hoe gebeurt de coördinatie tussen prikkels en reactie bij
mensen en andere dieren?
Hoofdstuk 1: zenuwstelsel
1.1 Uit welke delen bestaat het zenuwstelsel
A. Indeling naar bouw en ligging
Zenuwstelsel (zenuwcellen of neuronen) geeft informatie door van receptor
-> effector
Zenuwen: bestaan uit zenuwcellen of neuronen (brengen informatie met
hoge snelheid naar plaatsen in lichaam), elke neuron = 3 delen met eigen
functie.
Cellichaam: bevat celkern en andere celorganellen, is verbonden met
dunne, korte, vertakte uitlopers die informatie naar cellichaam brengen =
dendrieten. Cellichaam stuurt inf. naar andere cellen via lange uitloper
(vertakt op einde) = axon
Axon: uiteinden maken contact met andere cellen, uiteinden zin verdikt =
eindknopjes. Axon is omgeven door myelineschede.
Myeline: vetachtige stof aangemaakt door cellen van Schwann.
Myelineschede heeft isolerende eigenschappen en speelt rol in snelheid
van impulsgeleiding. Is op bepaalde plaatsen onderbroken = knopen van
Ranvier of insnoeringen
Zenuw: bundel met lange uitlopers van zenuwcellen. Die bundel wordt
samengehouden en beschermd door bindweefselschede. Zenuwbundels
worden samengehouden door bindweefselmantel. In bindweefsel lopen
bloedvaten: voorzien alle structuren van zuurstofgas en voedingstoffen.
Neuronen samen -> zenuwbundel
omgeven door bindweefselschede,
zenuwbundels samen -> zenuw.
Perifere zenuwstelsel:
Hersenzenuwen: gevormd door
hersenstam
Ruggenmergzenuwen: geleiden impulsen
van receptor -> centrale zenuwstelsel ->
effector
, Grensstrengen: 2 bundels zenuwcellen die organen met ruggenmerg
verbinden
Hersenen en ruggenmerg vormen samen centrale zenuwstelsel
Grote hersenen: bovenaan, bestaan uit 2 hemisferen of hersenhelften
verbonden via hersenbalk. Elke hersenhelft = 4 lobben: frontale lob of
voorhoofdslob, wandlob, slaaplob en
achterhoofdslob.
Kleine hersenen: achteraan, bestaan uit 2
hemisferen
Hersenen: beschermd tegen schokken en
stoten door schedel. De hersenvliezen met
hersenvocht zorgen voor extra
bescherming.
Ruggenmerg: beschermd door
ruggenwervels en 3 ruggenmergvliezen
(zijn voortzetting van hersenvliezen)
Tussenhersenen: verstopt onder grote hersenen. In tussenhersenen =
thalamus, hypothalamus en hypofyse -> maken hormonen aan.
Hersenstam: tussen tussenhersenen en ruggenmerg, gaat zonder
duidelijke begrenzing over in ruggenmerg.
Weetje?
B. Soorten neuronen en zenuwen
1. Sensorische of afferente neuronen: ontvangen impuls van receptoren,
brengen impuls naar CZS.
Uiterlijk: 2 lange uitlopers: dendriet is verbonden met receptor en axon
loopt naar CZS
2. Motorische of efferente neuronen: geleiden vanuit CZS naar effectoren,
zetten spieren of klieren aan werk
Uiterlijk: korte dendrieten, lang axon met myeline
3. Schakelneuronen: brengen impuls over binnen CZS, liggen op ruggenmerg
of hersenen, ontvangen impulsen van sensorische neuronen en geven door
aan motorische neuronen
Uiterlijk: meerdere dendrieten en korte axonen (vaak zonder myeline)
Sensorische zenuwen bevatten axonen en dendrieten van sensorische neuronen
gemengde neuronen bevatten uitlopers van sensorische en motorische neuronen
motorische neuronen bevatten enkel axonen van motorische neuronen naar
effectoren
Zenuwen hebben vaak vele zenuwcellen -> meerdere impulsen gelijktijdig
verstuurd
C. Indeling naar functie
Zenuwstelsel = ingedeeld op basis van ligging
Ook op basis van functie:
Thema 3: Hoe gebeurt de coördinatie tussen prikkels en reactie bij
mensen en andere dieren?
Hoofdstuk 1: zenuwstelsel
1.1 Uit welke delen bestaat het zenuwstelsel
A. Indeling naar bouw en ligging
Zenuwstelsel (zenuwcellen of neuronen) geeft informatie door van receptor
-> effector
Zenuwen: bestaan uit zenuwcellen of neuronen (brengen informatie met
hoge snelheid naar plaatsen in lichaam), elke neuron = 3 delen met eigen
functie.
Cellichaam: bevat celkern en andere celorganellen, is verbonden met
dunne, korte, vertakte uitlopers die informatie naar cellichaam brengen =
dendrieten. Cellichaam stuurt inf. naar andere cellen via lange uitloper
(vertakt op einde) = axon
Axon: uiteinden maken contact met andere cellen, uiteinden zin verdikt =
eindknopjes. Axon is omgeven door myelineschede.
Myeline: vetachtige stof aangemaakt door cellen van Schwann.
Myelineschede heeft isolerende eigenschappen en speelt rol in snelheid
van impulsgeleiding. Is op bepaalde plaatsen onderbroken = knopen van
Ranvier of insnoeringen
Zenuw: bundel met lange uitlopers van zenuwcellen. Die bundel wordt
samengehouden en beschermd door bindweefselschede. Zenuwbundels
worden samengehouden door bindweefselmantel. In bindweefsel lopen
bloedvaten: voorzien alle structuren van zuurstofgas en voedingstoffen.
Neuronen samen -> zenuwbundel
omgeven door bindweefselschede,
zenuwbundels samen -> zenuw.
Perifere zenuwstelsel:
Hersenzenuwen: gevormd door
hersenstam
Ruggenmergzenuwen: geleiden impulsen
van receptor -> centrale zenuwstelsel ->
effector
, Grensstrengen: 2 bundels zenuwcellen die organen met ruggenmerg
verbinden
Hersenen en ruggenmerg vormen samen centrale zenuwstelsel
Grote hersenen: bovenaan, bestaan uit 2 hemisferen of hersenhelften
verbonden via hersenbalk. Elke hersenhelft = 4 lobben: frontale lob of
voorhoofdslob, wandlob, slaaplob en
achterhoofdslob.
Kleine hersenen: achteraan, bestaan uit 2
hemisferen
Hersenen: beschermd tegen schokken en
stoten door schedel. De hersenvliezen met
hersenvocht zorgen voor extra
bescherming.
Ruggenmerg: beschermd door
ruggenwervels en 3 ruggenmergvliezen
(zijn voortzetting van hersenvliezen)
Tussenhersenen: verstopt onder grote hersenen. In tussenhersenen =
thalamus, hypothalamus en hypofyse -> maken hormonen aan.
Hersenstam: tussen tussenhersenen en ruggenmerg, gaat zonder
duidelijke begrenzing over in ruggenmerg.
Weetje?
B. Soorten neuronen en zenuwen
1. Sensorische of afferente neuronen: ontvangen impuls van receptoren,
brengen impuls naar CZS.
Uiterlijk: 2 lange uitlopers: dendriet is verbonden met receptor en axon
loopt naar CZS
2. Motorische of efferente neuronen: geleiden vanuit CZS naar effectoren,
zetten spieren of klieren aan werk
Uiterlijk: korte dendrieten, lang axon met myeline
3. Schakelneuronen: brengen impuls over binnen CZS, liggen op ruggenmerg
of hersenen, ontvangen impulsen van sensorische neuronen en geven door
aan motorische neuronen
Uiterlijk: meerdere dendrieten en korte axonen (vaak zonder myeline)
Sensorische zenuwen bevatten axonen en dendrieten van sensorische neuronen
gemengde neuronen bevatten uitlopers van sensorische en motorische neuronen
motorische neuronen bevatten enkel axonen van motorische neuronen naar
effectoren
Zenuwen hebben vaak vele zenuwcellen -> meerdere impulsen gelijktijdig
verstuurd
C. Indeling naar functie
Zenuwstelsel = ingedeeld op basis van ligging
Ook op basis van functie:
