Toegepaste Genetica samenvatting theorie
Toegepaste Biologie
Leerjaar 2, blok 3
HAS, Den Bosch
Jacoline Boer
04-04-2024
Toegepaste Genetica Jaar 2, blok 3 04-04-2024
,Contents
1. Domesticatie en veredeling................................................................................................................3
1.1 Domesticatie.................................................................................................................................3
1.2 Fokdoelen.....................................................................................................................................3
1.3 Rassen...........................................................................................................................................3
1.4 Kwantitatief vs. kwalitatief............................................................................................................4
2. Overerving..........................................................................................................................................4
2.1 Genwerkingen...............................................................................................................................4
2.2 Erfelijkheidsgraad.........................................................................................................................4
2.3 Breeding value en fokwaarde.......................................................................................................4
2.4 Het selectieresultaat verbeteren..................................................................................................5
3. Selectie...............................................................................................................................................5
3.1 Selectie op fenotypes....................................................................................................................5
3.2 Selecteren met moleculaire merkers............................................................................................6
4. Inteelt en verwantschap.....................................................................................................................6
4.1 Inteelt...........................................................................................................................................6
4.2 Effectieve populatiegrootte...........................................................................................................7
4.3 Kruisingen.....................................................................................................................................7
4.4 Extinctiespiraal..............................................................................................................................8
............................................................................................................................................................8
5. Plantenveredeling...............................................................................................................................8
5.1 Ploïdie...........................................................................................................................................8
5.2 Klonale veredeling........................................................................................................................9
5.3 Zelfbevruchting.............................................................................................................................9
5.4 Veredelingsmethoden.................................................................................................................10
5.5 Introgressie.................................................................................................................................11
5.6 Mutatieveredeling......................................................................................................................12
6. Dierenfokkerij...................................................................................................................................12
6.1 Paringssystemen.........................................................................................................................12
6.2 Voortplantingstechnieken...........................................................................................................13
6.3 Fokprogramma............................................................................................................................14
6.4 Fokwaarde berekenen................................................................................................................14
Toegepaste Genetica Jaar 2, blok 3 04-04-2024
, 1.Domesticatie en veredeling
1.1 Domesticatie
- Domesticatie: onbewust een
landras maken
- Domesticatie syndroom:
eigenschappen die voor wildtypen
niet handig zijn maar wel in de
gedomesticeerde versie veel
voorkomen zoals kleiner brein,
minder stekels, hangoren, etc.
1.2 Fokdoelen
Verschillende groepen belanghebbenden,
hebben verschillende fokdoelen: Figuur 1: Wilde vs. gedomesticeerde planten
- Teler: opbrengst en kwaliteit, kosten van productie, oogstzekerheid,
resistentie, oogsttijdstip
- Consument: innovatieve producten en kwaliteit
- Veredelaar: uniek (iets wat de concurrent niet heeft) en natural protection
of variety
- Productiedieren: hoge opbrengst, kosten van productie, sociaal gedrag
(zoals veren pikken) en kwaliteit van product
- Gezelschapsdieren: uiterlijk, gezondheid en karakter
- Wilde dieren: diversiteit
Behoud in situ: in natuurreservaten
Behoud ex situ: in genenbanken
Bij dieren mag je geen gebruik maken van wilde varianten voor het kiezen van
ouders omdat je dan een onhandelbaar dier krijgt dat vaak niet-levensvatbaar is.
1.3 Rassen
Er bestaan allerlei verschillende rassen. Dit zijn de verschillende rassen die
voorkomen bij planten en dieren.
Planten:
- Landras: niet bewust geselecteerd maar door evolutie tussen mens en
gewas ontstaan met een lage selectiedruk. Selectie door:
o Klimaat
o Bodem
o Teelt en oogst
o Voorkeur van boer
- Kloonras: d.m.v. vegetatieve vermeerdering, zonder variatie binnen het
ras. Vaak heel heterozygoot
- Lijnras: gebaseerd op zelfbevruchting. Een lijnras is 100% homozygoot
zonder variatie binnen het ras
- Hybride ras: inteeltlijnen worden gekruist. Er is sprake van heterosis
(heterozygoot kind is beter dan homozygote ouder)
- Open polinated populatie: random mating, veel variatie
Dieren:
- Landras: ontwikkeld over de eeuwen heen met lage selectiedruk en veel
variatie binnen de soort. Er is een lage opbrengst en de dieren zijn robuust.
- Modern ras: rassen zoals we ze nu kennen uit de veeteelt
- Populatieras: random mating, gebaseerd op het HW-evenwicht. Veel
variatie binnen de populatie
Toegepaste Genetica Jaar 2, blok 3 04-04-2024
Toegepaste Biologie
Leerjaar 2, blok 3
HAS, Den Bosch
Jacoline Boer
04-04-2024
Toegepaste Genetica Jaar 2, blok 3 04-04-2024
,Contents
1. Domesticatie en veredeling................................................................................................................3
1.1 Domesticatie.................................................................................................................................3
1.2 Fokdoelen.....................................................................................................................................3
1.3 Rassen...........................................................................................................................................3
1.4 Kwantitatief vs. kwalitatief............................................................................................................4
2. Overerving..........................................................................................................................................4
2.1 Genwerkingen...............................................................................................................................4
2.2 Erfelijkheidsgraad.........................................................................................................................4
2.3 Breeding value en fokwaarde.......................................................................................................4
2.4 Het selectieresultaat verbeteren..................................................................................................5
3. Selectie...............................................................................................................................................5
3.1 Selectie op fenotypes....................................................................................................................5
3.2 Selecteren met moleculaire merkers............................................................................................6
4. Inteelt en verwantschap.....................................................................................................................6
4.1 Inteelt...........................................................................................................................................6
4.2 Effectieve populatiegrootte...........................................................................................................7
4.3 Kruisingen.....................................................................................................................................7
4.4 Extinctiespiraal..............................................................................................................................8
............................................................................................................................................................8
5. Plantenveredeling...............................................................................................................................8
5.1 Ploïdie...........................................................................................................................................8
5.2 Klonale veredeling........................................................................................................................9
5.3 Zelfbevruchting.............................................................................................................................9
5.4 Veredelingsmethoden.................................................................................................................10
5.5 Introgressie.................................................................................................................................11
5.6 Mutatieveredeling......................................................................................................................12
6. Dierenfokkerij...................................................................................................................................12
6.1 Paringssystemen.........................................................................................................................12
6.2 Voortplantingstechnieken...........................................................................................................13
6.3 Fokprogramma............................................................................................................................14
6.4 Fokwaarde berekenen................................................................................................................14
Toegepaste Genetica Jaar 2, blok 3 04-04-2024
, 1.Domesticatie en veredeling
1.1 Domesticatie
- Domesticatie: onbewust een
landras maken
- Domesticatie syndroom:
eigenschappen die voor wildtypen
niet handig zijn maar wel in de
gedomesticeerde versie veel
voorkomen zoals kleiner brein,
minder stekels, hangoren, etc.
1.2 Fokdoelen
Verschillende groepen belanghebbenden,
hebben verschillende fokdoelen: Figuur 1: Wilde vs. gedomesticeerde planten
- Teler: opbrengst en kwaliteit, kosten van productie, oogstzekerheid,
resistentie, oogsttijdstip
- Consument: innovatieve producten en kwaliteit
- Veredelaar: uniek (iets wat de concurrent niet heeft) en natural protection
of variety
- Productiedieren: hoge opbrengst, kosten van productie, sociaal gedrag
(zoals veren pikken) en kwaliteit van product
- Gezelschapsdieren: uiterlijk, gezondheid en karakter
- Wilde dieren: diversiteit
Behoud in situ: in natuurreservaten
Behoud ex situ: in genenbanken
Bij dieren mag je geen gebruik maken van wilde varianten voor het kiezen van
ouders omdat je dan een onhandelbaar dier krijgt dat vaak niet-levensvatbaar is.
1.3 Rassen
Er bestaan allerlei verschillende rassen. Dit zijn de verschillende rassen die
voorkomen bij planten en dieren.
Planten:
- Landras: niet bewust geselecteerd maar door evolutie tussen mens en
gewas ontstaan met een lage selectiedruk. Selectie door:
o Klimaat
o Bodem
o Teelt en oogst
o Voorkeur van boer
- Kloonras: d.m.v. vegetatieve vermeerdering, zonder variatie binnen het
ras. Vaak heel heterozygoot
- Lijnras: gebaseerd op zelfbevruchting. Een lijnras is 100% homozygoot
zonder variatie binnen het ras
- Hybride ras: inteeltlijnen worden gekruist. Er is sprake van heterosis
(heterozygoot kind is beter dan homozygote ouder)
- Open polinated populatie: random mating, veel variatie
Dieren:
- Landras: ontwikkeld over de eeuwen heen met lage selectiedruk en veel
variatie binnen de soort. Er is een lage opbrengst en de dieren zijn robuust.
- Modern ras: rassen zoals we ze nu kennen uit de veeteelt
- Populatieras: random mating, gebaseerd op het HW-evenwicht. Veel
variatie binnen de populatie
Toegepaste Genetica Jaar 2, blok 3 04-04-2024
