Hoorcollege 1: ontstaansgeschiedenis van de pedagogiek en de wetenschappelijke stromingen.
Trends en ontwikkelingen: Trends en ontwikkelingen kunnen gezien worden in het licht van
wetenschappelijke kennis. Kennis en visie helpen ons om hedendaagse vraagstukken te plaatsen en
handvatten voor te kunnen bieden.
- De trends kan je analyseren en bekijken vanuit verschillende wetenschappelijke stromingen
(geesteswetenschappelijke etc.)
Ontstaansgeschiedenis pedagogiek:
• Voordat pedagogiek een wetenschappelijke discipline werd.
• Pedagogiek avant la lettre: reflectie op opvoeding, met name door filosofen (Plato, Rousseau
enz.)
• Ingewikkelder samenleving met steeds meer onderscheid tussen hand- en hoofdarbeid.
– Bjiv. Wetenschappelijke pedagogiek en uitvoerende onderwijzers.
– Denken: filosofen, handelen: onderwijzers.
• 1779: eerste hoogleraar pedagogiek in Duitsland: Trapp
• 1918: eerste hoogleraar pedagogiek in NL: Casimir
• Huidige trend: evidence based handelen
Opvoeden als praktische wetenschap:
- Opvoeden als inwerkingsproces: (je wil kinderen iets leren of meegeven.) Opvoeding tot
deugdzaamheid of deugdzaam handelen.
Herbart: van theorie naar praktijk (evidence based) . Doelen van het opvoeden gaan
vooral over het ideaal van de deugdzame mens.
Schleiermacher: van praktijk naar ‘theorie’ (practice based ). Nadruk ligt ook op
deugdzaamheid.
Opvoeding als uitgeoefende inwerkingskunst.
Pedagogische stromingen:
De stromingen zijn van belang van het handelen, de stromingen geven een bril om een handeling of
mening te kunnen vormen.
• Geesteswetenschappelijke pedagogiek Empirisch-analytische pedagogiek
• Kritisch-emancipatorische pedagogiek Postmoderne- of pragmatische pedagogiek
(hoeven jullie niet te kennen)
Geesteswetenschappelijke pedagogiek:
• Nadruk ligt op de praktijk: startpunt, daar gebeurt het en daar vindt het plaats,
kinderdagverblijf, school en gezin. Het is tevens het eindpunt. Men spreekt van een
‘pedagogisch eiland’. Pedagogiek en opvoeding functioneren los van de maatschappelijke
context en moet op afstand blijven van maatschappelijke krachten. Kind is subject
• Belevingswereld (historiciteit/waarden): belevingswereld is van invloed op hoe de
opvoedingspraktijk in elkaar zit. De voorgeschiedenis, de plaats, de omstandigheden, deze
ouders/onderwijzers en die kinderen zijn van invloed, maar ook de normen en waarden en
levensbeschouwelijke visie.
• Positieve wending naar het kind: belangrijk is aansluiten bij de belevingswereld van
het kind.
• Pedagogische relatie (subject/asymmetrisch) opvoeder blijft boven het kind staan, blijft
verantwoordelijkheid dragen voor het kind.
• Opvoedingspraktijk: waarden en normen vormen het uitgangspunt voor het handelen
binnen de opvoedingspraktijk. Proberen deze werkelijkheid zo indringen mogelijk te
beschrijven en gaat vaak uit van een praktisch probleem in de opvoeding.
, • Begrijpen van binnenuit: weten wat er in een kind omgaat, wanneer je gaat handelen en je
komt een probleem tegen. Wil je er achter komen wat er in het kind speelt. Praktijk voorop
en theorie komt later.
• Opvoeden is vooral een historisch ontwikkelingsproces
Aanhangers:
• Langeveld
– Nadruk op de praktijk in zijn visie
– Leefwereld van het kind als uitgangspunt
– Sterk bepalend voor GWP
• Imelman
– Opvoeden is kinderen inleiden in betekenissen
• Rudolf Steiner
– Oog voor het kind
Empirisch-analytische pedagogiek:
• Nadruk ligt op theorie (tevens het startpunt): er wordt gekeken naar welke theorie je kan
gebruiken voor je handelen.
• Objectiviteit, controleerbaarheid en logica staan voorop.
• Generaliseerbare kennis (waardevrij) neutraal, geen positieve of negatieve waarden aan
verbinden. Is toepasbaar op iedereen van dezelfde groep. Zegt niet of handelen goed of niet
goed is, maar vanuit theorie verklaren waaruit.
• Beschrijven, verklaren en voorspellen: gedrag moet je zo beschrijven dat een ander
wanneer hij het leest het voor zich kan zien. Observeerbaar gedrag.
• Natuurwetenschappelijke kant.
• Nadruk op theorie: normatieve zaken, waarden en inhoudelijke keuzes over wat men met de
opvoeding wil en waarom blijven buiten de wetenschap. Spreken alleen over ‘feitelijke’
zaken.
Voorlopers:
Kant: belang van wetenschappelijk onderzoek, om kennis te verkrijgen die in andere
situaties toepasbaar zou zijn.
John locke : kind wordt geboren als een onbeschreven blad, waar de ervaring tekens
op achterlaat
Trapp: taak van pedagoog is het zo nauwkeurig mogelijk observeren van kinderen.
Deze observaties moeten de basis leggen voor een theorie van de opvoeding
Aanhangers:
• IJzendoorn: Onderzoek naar hechting. (Gebruik van experimenten en hersenscans. )
• Berezina? : Deels wel passend en deels niet: niet omdat waarden centraal staan en hij niet
voor onderzoek is, hij zou er bij kunnen omdat:
Intermezzo:
Hierdoor past hij wel bij stroming: Drie soorten theorieën over opvoeding als praktijk volgens
Brezinka:
Opvoedingswetenschap: toetsbare en waardevrije uitspraken over de opvoeding. Uitspraken
moeten weerlegbaar zijn. Gebaseerd op feiten.
Filosofie van de opvoeding: Kennis over normen en waarden worden in de opvoeding
bijeengebracht. Waarden en normen worden geformuleerd en waar mogelijk en nodig van
een niet-wetenschappelijke rechtvaardiging voorzien.
Praktische pedagogiek: gebaseerd op een expliciete keuze voor een levensbeschouwing. (bij
Brezinka een katholiek signatuur)
Trends en ontwikkelingen: Trends en ontwikkelingen kunnen gezien worden in het licht van
wetenschappelijke kennis. Kennis en visie helpen ons om hedendaagse vraagstukken te plaatsen en
handvatten voor te kunnen bieden.
- De trends kan je analyseren en bekijken vanuit verschillende wetenschappelijke stromingen
(geesteswetenschappelijke etc.)
Ontstaansgeschiedenis pedagogiek:
• Voordat pedagogiek een wetenschappelijke discipline werd.
• Pedagogiek avant la lettre: reflectie op opvoeding, met name door filosofen (Plato, Rousseau
enz.)
• Ingewikkelder samenleving met steeds meer onderscheid tussen hand- en hoofdarbeid.
– Bjiv. Wetenschappelijke pedagogiek en uitvoerende onderwijzers.
– Denken: filosofen, handelen: onderwijzers.
• 1779: eerste hoogleraar pedagogiek in Duitsland: Trapp
• 1918: eerste hoogleraar pedagogiek in NL: Casimir
• Huidige trend: evidence based handelen
Opvoeden als praktische wetenschap:
- Opvoeden als inwerkingsproces: (je wil kinderen iets leren of meegeven.) Opvoeding tot
deugdzaamheid of deugdzaam handelen.
Herbart: van theorie naar praktijk (evidence based) . Doelen van het opvoeden gaan
vooral over het ideaal van de deugdzame mens.
Schleiermacher: van praktijk naar ‘theorie’ (practice based ). Nadruk ligt ook op
deugdzaamheid.
Opvoeding als uitgeoefende inwerkingskunst.
Pedagogische stromingen:
De stromingen zijn van belang van het handelen, de stromingen geven een bril om een handeling of
mening te kunnen vormen.
• Geesteswetenschappelijke pedagogiek Empirisch-analytische pedagogiek
• Kritisch-emancipatorische pedagogiek Postmoderne- of pragmatische pedagogiek
(hoeven jullie niet te kennen)
Geesteswetenschappelijke pedagogiek:
• Nadruk ligt op de praktijk: startpunt, daar gebeurt het en daar vindt het plaats,
kinderdagverblijf, school en gezin. Het is tevens het eindpunt. Men spreekt van een
‘pedagogisch eiland’. Pedagogiek en opvoeding functioneren los van de maatschappelijke
context en moet op afstand blijven van maatschappelijke krachten. Kind is subject
• Belevingswereld (historiciteit/waarden): belevingswereld is van invloed op hoe de
opvoedingspraktijk in elkaar zit. De voorgeschiedenis, de plaats, de omstandigheden, deze
ouders/onderwijzers en die kinderen zijn van invloed, maar ook de normen en waarden en
levensbeschouwelijke visie.
• Positieve wending naar het kind: belangrijk is aansluiten bij de belevingswereld van
het kind.
• Pedagogische relatie (subject/asymmetrisch) opvoeder blijft boven het kind staan, blijft
verantwoordelijkheid dragen voor het kind.
• Opvoedingspraktijk: waarden en normen vormen het uitgangspunt voor het handelen
binnen de opvoedingspraktijk. Proberen deze werkelijkheid zo indringen mogelijk te
beschrijven en gaat vaak uit van een praktisch probleem in de opvoeding.
, • Begrijpen van binnenuit: weten wat er in een kind omgaat, wanneer je gaat handelen en je
komt een probleem tegen. Wil je er achter komen wat er in het kind speelt. Praktijk voorop
en theorie komt later.
• Opvoeden is vooral een historisch ontwikkelingsproces
Aanhangers:
• Langeveld
– Nadruk op de praktijk in zijn visie
– Leefwereld van het kind als uitgangspunt
– Sterk bepalend voor GWP
• Imelman
– Opvoeden is kinderen inleiden in betekenissen
• Rudolf Steiner
– Oog voor het kind
Empirisch-analytische pedagogiek:
• Nadruk ligt op theorie (tevens het startpunt): er wordt gekeken naar welke theorie je kan
gebruiken voor je handelen.
• Objectiviteit, controleerbaarheid en logica staan voorop.
• Generaliseerbare kennis (waardevrij) neutraal, geen positieve of negatieve waarden aan
verbinden. Is toepasbaar op iedereen van dezelfde groep. Zegt niet of handelen goed of niet
goed is, maar vanuit theorie verklaren waaruit.
• Beschrijven, verklaren en voorspellen: gedrag moet je zo beschrijven dat een ander
wanneer hij het leest het voor zich kan zien. Observeerbaar gedrag.
• Natuurwetenschappelijke kant.
• Nadruk op theorie: normatieve zaken, waarden en inhoudelijke keuzes over wat men met de
opvoeding wil en waarom blijven buiten de wetenschap. Spreken alleen over ‘feitelijke’
zaken.
Voorlopers:
Kant: belang van wetenschappelijk onderzoek, om kennis te verkrijgen die in andere
situaties toepasbaar zou zijn.
John locke : kind wordt geboren als een onbeschreven blad, waar de ervaring tekens
op achterlaat
Trapp: taak van pedagoog is het zo nauwkeurig mogelijk observeren van kinderen.
Deze observaties moeten de basis leggen voor een theorie van de opvoeding
Aanhangers:
• IJzendoorn: Onderzoek naar hechting. (Gebruik van experimenten en hersenscans. )
• Berezina? : Deels wel passend en deels niet: niet omdat waarden centraal staan en hij niet
voor onderzoek is, hij zou er bij kunnen omdat:
Intermezzo:
Hierdoor past hij wel bij stroming: Drie soorten theorieën over opvoeding als praktijk volgens
Brezinka:
Opvoedingswetenschap: toetsbare en waardevrije uitspraken over de opvoeding. Uitspraken
moeten weerlegbaar zijn. Gebaseerd op feiten.
Filosofie van de opvoeding: Kennis over normen en waarden worden in de opvoeding
bijeengebracht. Waarden en normen worden geformuleerd en waar mogelijk en nodig van
een niet-wetenschappelijke rechtvaardiging voorzien.
Praktische pedagogiek: gebaseerd op een expliciete keuze voor een levensbeschouwing. (bij
Brezinka een katholiek signatuur)
