Master 1: Deontologie Prof. dr. Stefan Rutten
DEONTOLOGIE
HOOFDSTUK 1: INLEIDI NG
AFDELING 1: DEONTOLO GIE EN TUCHTRECHT
DEFINITIE – KLASSIEKE OMSCHRIJVING
“Het geheel van gedragsregels, zowel geschreven als ongeschreven, die de professionele
verplichtingen uitmaken die rusten op diegenen die behoren tot een bepaalde beroepsgroep en die
zowel betrekking hebben op hun interne verhoudingen als op hun verhouding met derden, in het licht
van de finaliteit van het betrokken beroep”
- Professionele verplichtingen van een bepaalde beroepsgroep verhoudingen binnen &
buiten de beroepsgroep (= derden (andere beroepsgroepen/cliënten van de betrokken
beroepsgroep)).
- Finaliteit/doel van de beroepsgroep zo goed als mogelijk bereiken.
KRITIEK OP DEZE DEFINITIE DOOR GEENS KOEN
Onderscheid maken tussen:
DEONTOLOGIE = de geschreven of ongeschreven regelen die erover waken dat de jurist zijn functie op
een maatschappelijk verantwoorde wijze vervult en die hoofdzakelijk betrekking hebben op de
verhouding tussen de jurist en de rechtszoekende, rekening houdende met het algemeen belang (cfr.
Professional responsability). Deze regelen vindt men terug in verschillende rechtstakken.
“het moet omdat het hoort” vaak verankerd in wetten (bv. beroepsgeheim van aantal
juristen (staan in hun deontologische codes maar zie ook 458 Sw. m.b.t. een strafrechtelijke
sanctionering)
DISCIPLINAIRE REGELEN = regelen die ertoe strekken de interne cohesie/omvang of het aanzien van het
beroep naar buiten toe te handhaven.
“het moet omdat het moet”
bv. notarissen; niet toegelaten clienteel te ontvangen na de kantooruren of in het weekend
(notarissen gaan elkaar niet concurreren door ervoor te zorgen dat je bij een bepaald
notariaat altijd terecht kan tot 21u00 of op zaterdagochtend). Heeft enkel het eigen belang
van de beroepsgroep voor ogen.
bv. Reglement van Orde van Vlaamse Balies – alles wat er niet in geregeld is, kan geregeld
worden door op provinciaal niveau. Voorbeeld: strafzaken worden behandeld naargelang de
anciënniteit van de stafhouder <-> burgerlijke zaken worden behandeld naargelang de
volgorde van de zittingsrol waarbij de advocaten die niet aanwezig zijn achteraan moeten
aansluiten. Er geldt niet echt een zware verantwoording voor.
bv. Deontologie voor studenten – hoe spreek je een docent/leerkracht aan? Op de lagere
school zeggen we juffrouw/meester, op de middelbare school zeggen we meneer/mevrouw x
en op universitair niveau zeggen we professor.
TUCHTRECHT = instrumentarium ter handhaving van de deontologische en disciplinaire regelen
1
,Master 1: Deontologie Prof. dr. Stefan Rutten
TUCHTMAATREGELEN ORDEMAATREGEL
Motief Straffen (personeels)lid Goede werking van de dienst,
geen schuldvraag
Schadeverwekkend effect Boeten voor schuldig gedrag Last in het belang van de
goede werking van de dienst
Legaliteitsbeginsel Nulla poene sine lege Geldt niet
Ordemaatregelen worden meer en meer ingeschreven in het tuchtrecht (bv. een tijdelijke schorsing
zolang er geen definitieve uitspraak is in het (strafrechtelijk) onderzoek).
Enkel tuchtstraffen die in de wetgeving worden voorzien kunnen worden opgelegd geldt niet voor
de ordemaatregelen (bv. schorsing of iemand een andere functie geven).
GEDRAGSCODE = codificatie van de deontologische (en disciplinaire) regelen
AFDELING 2: HET ONDERSCHEID TUSSEN DEONTOLOGIE EN MORAA L
Deontologie Moraal/ethiek
Rechtsnormen en sancties Beroep op individuele geweten
Groepsrecht gericht op bepaalde personen Persoonlijk – eigen ethische principes
= “applief ethics”
Deontologische rechtsnormen en sancties – als je dit overschrijdt, dan volgt er een gerechtelijke
sanctionering.
Persoonlijke ethiek – bv. vriendschapsverzoeken van studenten aanvaarden; verschillende stromingen
zullen hier aldus een verschillend antwoord op geven:
- Categorisch imperatief van Kant: volg die regel die je wenst die algemeen gevolgd wordt
(stroming).
- Theorie van de rechtvaardigheid: wat is de meest rechtvaardige oplossing (stroming).
- Utilitarisme: zoveel mogelijk nut voor zoveel mogelijk mensen nastreven (stroming).
Verband = onmogelijk om elke professionele situatie te voorzien.
2
,Master 1: Deontologie Prof. dr. Stefan Rutten
CASUS:
Jelle heeft een leuke verrassing voor Jamila!
Moet Jelle vertellen dat hij het bed deelde
met een andere vrouw?
1. Rebound seks
2. Gonorroe
3
, Master 1: Deontologie Prof. dr. Stefan Rutten
Advies 21/03/2009 Nationale Raad Orde der Artsen:
Over de veranderlijkheid van de ethiek
Advies 21 maart 2009 – Beroepsgeheim en seropositiviteit – Mededeling aan de partner
VS
Advies 14 mei 2020 – Beroepsgeheim in de context van de methode van de contactopsporing in de
strijd tegen de verdere verspreiding van het coronavirus Covid-19:
Gezien de bijzonder ernstige gezondheidssituatie, de aanzienlijke gevolgen op de maatschappij en
de noodzakelijkheid om het coronavirus Covid-19 in te dijken, zowel voor de bevoegde instanties, als
voor de zorgverleners en de burgers, is het miskennen van de methode van de contactopsporing
niet bedachtzaam. Het gaat om een tijdelijke maatregel (1), waarvoor een advies werd gevraagd
aan de bevoegde autoriteiten betreffende de beginselen van noodzakelijkheid en proportionaliteit
en de gevoeligheden inzake de privacywetgeving (2). In afwezigheid van een adequaat
geneesmiddel en een efficiënt vaccin is de methode van de contactopsporing het middel bij uitstek
om de pandemie proberen te bedwingen. Bovendien biedt deze methode een perspectief voor de
evolutie en de beheersbaarheid van de epidemie in het belang van de volksgezondheid.
4
DEONTOLOGIE
HOOFDSTUK 1: INLEIDI NG
AFDELING 1: DEONTOLO GIE EN TUCHTRECHT
DEFINITIE – KLASSIEKE OMSCHRIJVING
“Het geheel van gedragsregels, zowel geschreven als ongeschreven, die de professionele
verplichtingen uitmaken die rusten op diegenen die behoren tot een bepaalde beroepsgroep en die
zowel betrekking hebben op hun interne verhoudingen als op hun verhouding met derden, in het licht
van de finaliteit van het betrokken beroep”
- Professionele verplichtingen van een bepaalde beroepsgroep verhoudingen binnen &
buiten de beroepsgroep (= derden (andere beroepsgroepen/cliënten van de betrokken
beroepsgroep)).
- Finaliteit/doel van de beroepsgroep zo goed als mogelijk bereiken.
KRITIEK OP DEZE DEFINITIE DOOR GEENS KOEN
Onderscheid maken tussen:
DEONTOLOGIE = de geschreven of ongeschreven regelen die erover waken dat de jurist zijn functie op
een maatschappelijk verantwoorde wijze vervult en die hoofdzakelijk betrekking hebben op de
verhouding tussen de jurist en de rechtszoekende, rekening houdende met het algemeen belang (cfr.
Professional responsability). Deze regelen vindt men terug in verschillende rechtstakken.
“het moet omdat het hoort” vaak verankerd in wetten (bv. beroepsgeheim van aantal
juristen (staan in hun deontologische codes maar zie ook 458 Sw. m.b.t. een strafrechtelijke
sanctionering)
DISCIPLINAIRE REGELEN = regelen die ertoe strekken de interne cohesie/omvang of het aanzien van het
beroep naar buiten toe te handhaven.
“het moet omdat het moet”
bv. notarissen; niet toegelaten clienteel te ontvangen na de kantooruren of in het weekend
(notarissen gaan elkaar niet concurreren door ervoor te zorgen dat je bij een bepaald
notariaat altijd terecht kan tot 21u00 of op zaterdagochtend). Heeft enkel het eigen belang
van de beroepsgroep voor ogen.
bv. Reglement van Orde van Vlaamse Balies – alles wat er niet in geregeld is, kan geregeld
worden door op provinciaal niveau. Voorbeeld: strafzaken worden behandeld naargelang de
anciënniteit van de stafhouder <-> burgerlijke zaken worden behandeld naargelang de
volgorde van de zittingsrol waarbij de advocaten die niet aanwezig zijn achteraan moeten
aansluiten. Er geldt niet echt een zware verantwoording voor.
bv. Deontologie voor studenten – hoe spreek je een docent/leerkracht aan? Op de lagere
school zeggen we juffrouw/meester, op de middelbare school zeggen we meneer/mevrouw x
en op universitair niveau zeggen we professor.
TUCHTRECHT = instrumentarium ter handhaving van de deontologische en disciplinaire regelen
1
,Master 1: Deontologie Prof. dr. Stefan Rutten
TUCHTMAATREGELEN ORDEMAATREGEL
Motief Straffen (personeels)lid Goede werking van de dienst,
geen schuldvraag
Schadeverwekkend effect Boeten voor schuldig gedrag Last in het belang van de
goede werking van de dienst
Legaliteitsbeginsel Nulla poene sine lege Geldt niet
Ordemaatregelen worden meer en meer ingeschreven in het tuchtrecht (bv. een tijdelijke schorsing
zolang er geen definitieve uitspraak is in het (strafrechtelijk) onderzoek).
Enkel tuchtstraffen die in de wetgeving worden voorzien kunnen worden opgelegd geldt niet voor
de ordemaatregelen (bv. schorsing of iemand een andere functie geven).
GEDRAGSCODE = codificatie van de deontologische (en disciplinaire) regelen
AFDELING 2: HET ONDERSCHEID TUSSEN DEONTOLOGIE EN MORAA L
Deontologie Moraal/ethiek
Rechtsnormen en sancties Beroep op individuele geweten
Groepsrecht gericht op bepaalde personen Persoonlijk – eigen ethische principes
= “applief ethics”
Deontologische rechtsnormen en sancties – als je dit overschrijdt, dan volgt er een gerechtelijke
sanctionering.
Persoonlijke ethiek – bv. vriendschapsverzoeken van studenten aanvaarden; verschillende stromingen
zullen hier aldus een verschillend antwoord op geven:
- Categorisch imperatief van Kant: volg die regel die je wenst die algemeen gevolgd wordt
(stroming).
- Theorie van de rechtvaardigheid: wat is de meest rechtvaardige oplossing (stroming).
- Utilitarisme: zoveel mogelijk nut voor zoveel mogelijk mensen nastreven (stroming).
Verband = onmogelijk om elke professionele situatie te voorzien.
2
,Master 1: Deontologie Prof. dr. Stefan Rutten
CASUS:
Jelle heeft een leuke verrassing voor Jamila!
Moet Jelle vertellen dat hij het bed deelde
met een andere vrouw?
1. Rebound seks
2. Gonorroe
3
, Master 1: Deontologie Prof. dr. Stefan Rutten
Advies 21/03/2009 Nationale Raad Orde der Artsen:
Over de veranderlijkheid van de ethiek
Advies 21 maart 2009 – Beroepsgeheim en seropositiviteit – Mededeling aan de partner
VS
Advies 14 mei 2020 – Beroepsgeheim in de context van de methode van de contactopsporing in de
strijd tegen de verdere verspreiding van het coronavirus Covid-19:
Gezien de bijzonder ernstige gezondheidssituatie, de aanzienlijke gevolgen op de maatschappij en
de noodzakelijkheid om het coronavirus Covid-19 in te dijken, zowel voor de bevoegde instanties, als
voor de zorgverleners en de burgers, is het miskennen van de methode van de contactopsporing
niet bedachtzaam. Het gaat om een tijdelijke maatregel (1), waarvoor een advies werd gevraagd
aan de bevoegde autoriteiten betreffende de beginselen van noodzakelijkheid en proportionaliteit
en de gevoeligheden inzake de privacywetgeving (2). In afwezigheid van een adequaat
geneesmiddel en een efficiënt vaccin is de methode van de contactopsporing het middel bij uitstek
om de pandemie proberen te bedwingen. Bovendien biedt deze methode een perspectief voor de
evolutie en de beheersbaarheid van de epidemie in het belang van de volksgezondheid.
4
