Samenvatting Gezondheidspsychologie: alle slides + info uit de lessen

1 Inleiding
Wat is gezondheid?
Gezondheid is…?
 Niet ziek zijn (afwezigheid ziekte)
 Goed voor jezelf zorgen (gedrag)
 Goede genen hebben (bezit)
 Je fit en energiek voelen (lichamelijke fitheid en vitaliteit)
 Je mentaal goed voelen, goed in je vel zitten (psychosociaal welzijn)
 De vrijheid om te doen wat je wilt wanneer je dat wilt, zonder belemmering (functie)

Lekentheorie van gezondheid
 Sociale representatie van gezondheid = datgene wat bepaalde groepen mensen onder
gezondheid verstaan
 Bauman (1961)
o Gezondheid als gevoel van ‘welzijn’
o Gezondheid als afwezigheid van symptomen van ziekte
o Gezondheid als de handelingen waar een gezond persoon toe in staat is
 Subjectieve beoordeling van gezondheid correleren sterk met objectieve
gezondheidsindicatoren
 Subjectieve beoordelingen van gezondheid correleren sterk met objectieve
gezondheidsindicatoren




Historische perspectieven
Gezondheid als ‘balans’




 Hippocrates en Galenus
 Gezondheid als ‘balans’ tussen humores (lichaamssappen)
 Genezing = humores opnieuw in balans brengen
 Humores houden verband met persoonlijkheid
o Vb colaire personen: te veel aan gele gal
 Humores theorie nog steeds in gebruik

Gezondheid verbonden met spiritualiteit en religie (Middeleeuwen)
 Ziekte = straf van goed
 Gezondheid = domein van priesters
 Taboe rond onderzoek naar ziekte, zorgt voor beperkte medische vooruitgang

,  Verbod op wetenschappelijk onderzoek = beperkte medische vooruitgang




Renaissance & wetenschappelijke revolutie (Dualisme)
 Dualisme, descartes
 Wetenschappelijke revolutie: wel onderzoek: Hoe werkt het menselijk lichaam?
 Lichaam en geest afzonderlijke entiteiten
o Lichaam = afzonderlijke machine: mechanisch standpunt -> als we de machine
begrijpen, dan begrijpen we waarom mensen ziek worden
o Geest = domein van religie
 Mechanistisch standpunt

Biomedisch ziektemodel
 Opvattingen dat ziekten en symptomen een achterliggende fysiologische verklaring hebben
en dat daarmee ook genezing mechanistisch en rechtlijnig werkt
o Gezondheid als afwezigheid van ziekte (deficit model)
o Diagnose-recept model
o Reductionistisch perspectief -> terugbrengen tot neurale of biochemische processen
o Revolutie voor moderne geneeskunde!
 Deficit model waarbij gezondheid neutraal is en ziekte is een bepaald deficit dat behandeld
kan worden
 Reductionistisch perspectief: terugbrengen tot neurale of biochemische processen
 Grote revolutie voor moderne geneeskunde

Beperkingen biomedisch ziektemodel
 Dualistische visie op lichaam en geest (naïef perspectief, hebben invloed op elkaar)

,  Verschillende personen kunnen op verschillende wijze reageren op zelfde ziekte
 Geen verklaring voor bepaalde psychosomatische effecten (vb fantoompijn, placebo-effect,
nocebo-effect, toont de rol van geest in manifestatie van ziekten)
 Rol van ‘geest’ (psychologie) speelt een grote rol bij de manifestatie en reactie op ziekte
 Artificieel onderscheid tussen organische (fysieke oorzaak) en psychogene ziekte worden
onderscheiden = is fout want het is niet omdat je een fysieke ziekte hebt dat er geen
psychologische oorzaken kunnen meespelen

Biopsychosociaal perspectief
 Aanvulling op het biomedisch model!
o Verwerping van dualisme
o Psychologische, sociale en culturele factoren die maken of iemand ziek te noemen is
of zich ziek voelt
o Nadruk op subjectieve beleving
o Strengths-based model (positieve gezondheid): niet deficit, niet enkel afwezigheid
van ziekte maar ook aanwezigheid van gezondheid (= positieve gezondheid)

Casus
Peter brak op 16-jarige leeftijd zijn nek na een duik in ondiep water. Hierdoor raakte hij verlamd vanaf
zijn middel en moet hij de rest van zijn leven in een rolstoel doorbrengen. Gedurende lange tijd kon
Peter slechts moeizaam werk vinden. Ondertussen verdient hij geld als motivationeel spreker. Hij is
getrouwd en heeft hij twee gezonde kinderen. Peter is ook rolstoelsprinter, waarin hij meervoudig
Paralympisch kampioen en wereldrecordhouder is.

 Is Peter invalide?
o Ja, hij is invalide want hij heeft een beperking in zijn gezondheid
 Is Peter gezond of ongezond?

Volgens biomedisch perspectief
 Invaliditeit = beperkende gezondheidstoestand
 Onvermogen om als ‘normaal’ persoon te functioneren
 Gezien als onvermijdelijk gevolg van lichamelijke afwijkingen
 Whole picture?

, Biopsychosociaal perspectief (WHO model)




Definitie Wereldgezondheids Organisatie
“Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, psychisch en sociaal welzijn… het is niet enkel
de afwezigheid van ziekte of invaliditeit” (duidelijk biopsychosociaal model)

Positieve gezondheid
 Ontwikkeld door Machteld Huber
 Oorsprong in positieve psychologie
 Mensen zijn meer dan hun beperking; uitgaan van wat wel mogelijk is
 Gezondheid als vermogen om eigen regie aan te voeren en om te gaan met fysieke,
emotionele en sociale uitdagingen van het leven
 Gaat niet alleen om het behandelen van ziekten, maar ook om het bevorderen van welzijn en
het versterken van de veerkracht van individuen
 Combinatie feitelijke en subjectief functioneren
 Positieve psychologie: trend die kritiek gaf op het klinische ‘mentale stoornissen’ en wou
kijken naar hoe het komt dat mensen positief functioneren
 Eigen regie = zelf het leve in handen nemen

6 dimensies van positieve gezondheid