Neurowetenschappen – Neuroanatomie
Hulp: https://thebrain.mcgill.ca/index.php
Algemene leerdoelen neuroanatomie
• De student kent de anatomische nomenclatuur die gebruikt wordt om de structuren van het
centrale en perifere zenuwstelsel te beschrijven
• De student is in staat om de macro-, en microscopische anatomische structuren van het
centrale en perifere zenuwstelsel te herkennen en te benoemen op figuren, preparaten,
schema’s en medische beeldvorming.
• De student heeft inzicht in de functies van de diverse neuro-anatomische structuren en –banen
• De student kent de klinische relevantie van de besproken structuren en kan klinische
bevindingen anatomisch verklaren
Les 1: Cerebrale topografie
Leerdoelen
• De verschillende elementen van het CZS kennen en kunnen benoemen op figuren en medische
beeldvorming
• De componenten van de basale kernen kennen en kunnen benoemen op figuren en medische
beeldvorming. Kennis hebben van de verschillen in nomenclatuur.
• De positie van de capsula interna kunnen weergeven, de verschillende elementen kunnen
benoemen en inzicht hebben in de continuïteit van de corona radiata, de capsula interna en
het crus cerebri
1. Oppervlakte anatomie
Het zenuwstelsel wordt verdeeld in
• Centraal zenuwstelsel = de hersenen en het ruggenmerg
• Perifeer zenuwstelsel = de 12 paren van craniale zenuwen, de andere zenuwen van het lichaam
en hun cellichamen
De hersenen worden op embryologische basis verdeeld in
• Telencephalon
• Diencephalon
• Mesencephalon
• Pons en cerebellum
• Medulla oblongata
Structuren ontwikkelen zich vanuit het prosencephalon, mesencephalon, het rhomnencephalon en het
ruggenmerg
Componenten van het zenuwstelsel
• Cerebrum = grote hersenen
• Cerebellum = Kleine hersenen
• Hersenstam
- Mesencephalon = bovenste deel van de hersenstam
- Pons
- Medulla oblongata
• Medulla spinalis
• Perifeer zenuwstelsel
,Anatomische vlakken
• Bij elke figuur, bij elke beeldvorming is het belangrijk om je goed te oriënteren
• Drie belangrijkste radiatorische anatomische vlakken
- Horizontale vlak = overlangse doorsnede = axiale vlak
- Coronale vlak = doorsnede van oor tot oor (dan kijk je in vooraanzicht)
- Sagittale vlak = vlak recht door de middenlijn of evenwijdig met de middenlijn waarbij je
een zijaanzicht gaat creëren
• Anterior/posterior
• Ventraal/dorsaal
• Posterior/inferior
Cerebrum
• Hemisferen (2)
- 2 helften zijn met elkaar verbonden via het corpus callosum (soort van balkje)
- Twee hersenhelften komen samen op de middenlijn ter hoogte van de hersenbalk = corpus
callosum
• Lobben of kwabben (5)
- in elke hemisfeer zijn er 5 lobben/kwabben
• Fissuren, sulci en gyri (→ groeven en windingen voor oppervlakte-vergroting)
- fissuren zijn diepere groeven
- sulci zijn minder diepe groeven
- gyri zijn windingen
- Centrale sulcus (Rolandische fissuur)
- Laterale sulcus (Sylvische fissuur)
- Pariëto-occipitale sulcus
- Longitudinale fissuur
• Hersenen zijn niet glad, die bestaat uit groeven en windingen (sulci en gyri) → deze zorgen
voor een oppervlaktevergroting van de hersenschors
• Sulci (groeven) of gyri (windingen) hebben anatomische herkenningspunten → laten toe om
een onderverdeling te maken van het cerebrum in verschillende lobben (is specifiek voor elk
individu = variabiliteit van persoon tot persoon)
- Vier groeven hierboven opgelijst, zijn heel belangrijk!!!
Gyri en sulci
A = LATERAAL
• Links: achteraan = occipitaal
• Rechts: vooraan = frontaal
• Sulcus centralis = belangrijke scheidingslijn
tussen de voorste en achterste hersenkwab
- Hierrond liggen twee gyri: precentrale en
postcentrale gyrus en deze herbergen de
primaire motorische hersenschors en de
primaire sensibele hersenschors
• Laterale sulcus = sylvische fisssuur =
scheidinsgvlak tussen verschillende
hersenkwabben
B = MEDIAAL (corpus callosum is doorgesneden)
, • Links: vooraan
• Rechts: achteraan
• Pariëto-occipitale sulcus
• Longitudinale fissuur = groeve die het scheidingsvlak
vormt tussen beide hemisferen
Insula
• ‘Eiland’
- Sylvische fissuur gaan we open spreiden (sylvische fissuur/laterale sulcus is in de diepte
opengesneden) = eiland = insula
• Binnenwaartse plooi van de hersenhemisferen
• Bodem van de laterale fissuur
• Begrenzing: cerebrale cortex van frontale, pariëtale en temporale kwabben = operculum (=
lippen van cortex)
Hersenkwabben (lobben)
= zijn gecorreleerd met bepaalde functies en handelingen
Functionele anatomie
• Motorische en sensorische hersenschors
• Occipitale cortex: visuele pathway/banen
• Frontale kwab: gedragscontrole en gedragsinhibitie, maar ook verschillende cognitieve
vaardigheden
- Problemen: mensen die verbaal ontremd zijn, sociaal minder gepast reageren,
seksuele ontremming, ontremming in gedragscontrole…
• Net voor de motorische cortex → premotorische regio’s: beweging van het hoofd en de ogen
- Frontale blikcentra
, • Spraak en taalcentra: zit bij de meeste in de linker hersenhelft:
- Twee zone’s zijn hierbij van belang: zone van broca (motorische controle van spraak)
en zone van Wernicke (interpreteren, vatten en begrijpen van spraak)
• Gyri cinguli boven hersenbalk die deel uitmaakt van het limbisch systeem
- Belangrijke functies: controle van emoties
• Olfactorische cortex
• Frontale kwab
- Precentrale (motore) gyrus: primaire motorische cortex → zorgt voor de aansturing van
beweging
➢ motoriek van het aangezicht is complex (tong bewegen etc.)
➢ herseninfarct kan een bepaald deel verlammen → bv. het been wél, maar het
aangezicht niet = somatotopische organisatie
- Anterieur deel paracentrale kwab
- Superieure, middelste en inferieure gyrus
- Cingulate gyrus
- Orbitale gyrus
- Er zit wel wat variatie op van persoon tot persoon
- Planning en uitvoering
- Motorische controle
- Persoonlijkheid en gedragsregulatie
- Taalfuncties
- Aandacht en concentratie
- Phineas Gage's Accident
➢ Trauma aan de frontale kwab
➢ Problemen met impulsbeheersing en besluitvorming
➢ Ongepast gedrag in sociale situaties
➢ Moeite met plannen van toekomstige activiteiten
➢ Problemen op het gebied van sociaal gedrag en organisatie in het dagelijks leven.
• Somatotopische organisatie: elke functie heeft zijn
eigen plaats
• Functies voor verschillende lichaamsdelen bevinden
zich op verschillende locaties op het hersenoppervlak
• Voor zowel de motorische als de sensorische cortex zijn
de cellichamen georganiseerd volgens de
lichaamsdelen die geïnnerveerd worden
- Onderste ledematen: op mediane vlak
- Aangezichtsfunctie: laterale vlak
• Bijzondere verhoudingen ten op zichten van het
hersenoppervlak: veel grotere motorische en sensibele
representatie van de extremiteiten (handen en voeten)
en een veel kleinere zone voor de romp.
De complexiteit van de motorische handfunctie is
bijzonder complex → groot corticaal oppervlak staat in voor de motorische aansturing van de
handfunctie. Ook de gevoeligheid van de handpalm is veel groter dan die voor de romp.
Hetzelfde geldt voor het aanzicht.
Hulp: https://thebrain.mcgill.ca/index.php
Algemene leerdoelen neuroanatomie
• De student kent de anatomische nomenclatuur die gebruikt wordt om de structuren van het
centrale en perifere zenuwstelsel te beschrijven
• De student is in staat om de macro-, en microscopische anatomische structuren van het
centrale en perifere zenuwstelsel te herkennen en te benoemen op figuren, preparaten,
schema’s en medische beeldvorming.
• De student heeft inzicht in de functies van de diverse neuro-anatomische structuren en –banen
• De student kent de klinische relevantie van de besproken structuren en kan klinische
bevindingen anatomisch verklaren
Les 1: Cerebrale topografie
Leerdoelen
• De verschillende elementen van het CZS kennen en kunnen benoemen op figuren en medische
beeldvorming
• De componenten van de basale kernen kennen en kunnen benoemen op figuren en medische
beeldvorming. Kennis hebben van de verschillen in nomenclatuur.
• De positie van de capsula interna kunnen weergeven, de verschillende elementen kunnen
benoemen en inzicht hebben in de continuïteit van de corona radiata, de capsula interna en
het crus cerebri
1. Oppervlakte anatomie
Het zenuwstelsel wordt verdeeld in
• Centraal zenuwstelsel = de hersenen en het ruggenmerg
• Perifeer zenuwstelsel = de 12 paren van craniale zenuwen, de andere zenuwen van het lichaam
en hun cellichamen
De hersenen worden op embryologische basis verdeeld in
• Telencephalon
• Diencephalon
• Mesencephalon
• Pons en cerebellum
• Medulla oblongata
Structuren ontwikkelen zich vanuit het prosencephalon, mesencephalon, het rhomnencephalon en het
ruggenmerg
Componenten van het zenuwstelsel
• Cerebrum = grote hersenen
• Cerebellum = Kleine hersenen
• Hersenstam
- Mesencephalon = bovenste deel van de hersenstam
- Pons
- Medulla oblongata
• Medulla spinalis
• Perifeer zenuwstelsel
,Anatomische vlakken
• Bij elke figuur, bij elke beeldvorming is het belangrijk om je goed te oriënteren
• Drie belangrijkste radiatorische anatomische vlakken
- Horizontale vlak = overlangse doorsnede = axiale vlak
- Coronale vlak = doorsnede van oor tot oor (dan kijk je in vooraanzicht)
- Sagittale vlak = vlak recht door de middenlijn of evenwijdig met de middenlijn waarbij je
een zijaanzicht gaat creëren
• Anterior/posterior
• Ventraal/dorsaal
• Posterior/inferior
Cerebrum
• Hemisferen (2)
- 2 helften zijn met elkaar verbonden via het corpus callosum (soort van balkje)
- Twee hersenhelften komen samen op de middenlijn ter hoogte van de hersenbalk = corpus
callosum
• Lobben of kwabben (5)
- in elke hemisfeer zijn er 5 lobben/kwabben
• Fissuren, sulci en gyri (→ groeven en windingen voor oppervlakte-vergroting)
- fissuren zijn diepere groeven
- sulci zijn minder diepe groeven
- gyri zijn windingen
- Centrale sulcus (Rolandische fissuur)
- Laterale sulcus (Sylvische fissuur)
- Pariëto-occipitale sulcus
- Longitudinale fissuur
• Hersenen zijn niet glad, die bestaat uit groeven en windingen (sulci en gyri) → deze zorgen
voor een oppervlaktevergroting van de hersenschors
• Sulci (groeven) of gyri (windingen) hebben anatomische herkenningspunten → laten toe om
een onderverdeling te maken van het cerebrum in verschillende lobben (is specifiek voor elk
individu = variabiliteit van persoon tot persoon)
- Vier groeven hierboven opgelijst, zijn heel belangrijk!!!
Gyri en sulci
A = LATERAAL
• Links: achteraan = occipitaal
• Rechts: vooraan = frontaal
• Sulcus centralis = belangrijke scheidingslijn
tussen de voorste en achterste hersenkwab
- Hierrond liggen twee gyri: precentrale en
postcentrale gyrus en deze herbergen de
primaire motorische hersenschors en de
primaire sensibele hersenschors
• Laterale sulcus = sylvische fisssuur =
scheidinsgvlak tussen verschillende
hersenkwabben
B = MEDIAAL (corpus callosum is doorgesneden)
, • Links: vooraan
• Rechts: achteraan
• Pariëto-occipitale sulcus
• Longitudinale fissuur = groeve die het scheidingsvlak
vormt tussen beide hemisferen
Insula
• ‘Eiland’
- Sylvische fissuur gaan we open spreiden (sylvische fissuur/laterale sulcus is in de diepte
opengesneden) = eiland = insula
• Binnenwaartse plooi van de hersenhemisferen
• Bodem van de laterale fissuur
• Begrenzing: cerebrale cortex van frontale, pariëtale en temporale kwabben = operculum (=
lippen van cortex)
Hersenkwabben (lobben)
= zijn gecorreleerd met bepaalde functies en handelingen
Functionele anatomie
• Motorische en sensorische hersenschors
• Occipitale cortex: visuele pathway/banen
• Frontale kwab: gedragscontrole en gedragsinhibitie, maar ook verschillende cognitieve
vaardigheden
- Problemen: mensen die verbaal ontremd zijn, sociaal minder gepast reageren,
seksuele ontremming, ontremming in gedragscontrole…
• Net voor de motorische cortex → premotorische regio’s: beweging van het hoofd en de ogen
- Frontale blikcentra
, • Spraak en taalcentra: zit bij de meeste in de linker hersenhelft:
- Twee zone’s zijn hierbij van belang: zone van broca (motorische controle van spraak)
en zone van Wernicke (interpreteren, vatten en begrijpen van spraak)
• Gyri cinguli boven hersenbalk die deel uitmaakt van het limbisch systeem
- Belangrijke functies: controle van emoties
• Olfactorische cortex
• Frontale kwab
- Precentrale (motore) gyrus: primaire motorische cortex → zorgt voor de aansturing van
beweging
➢ motoriek van het aangezicht is complex (tong bewegen etc.)
➢ herseninfarct kan een bepaald deel verlammen → bv. het been wél, maar het
aangezicht niet = somatotopische organisatie
- Anterieur deel paracentrale kwab
- Superieure, middelste en inferieure gyrus
- Cingulate gyrus
- Orbitale gyrus
- Er zit wel wat variatie op van persoon tot persoon
- Planning en uitvoering
- Motorische controle
- Persoonlijkheid en gedragsregulatie
- Taalfuncties
- Aandacht en concentratie
- Phineas Gage's Accident
➢ Trauma aan de frontale kwab
➢ Problemen met impulsbeheersing en besluitvorming
➢ Ongepast gedrag in sociale situaties
➢ Moeite met plannen van toekomstige activiteiten
➢ Problemen op het gebied van sociaal gedrag en organisatie in het dagelijks leven.
• Somatotopische organisatie: elke functie heeft zijn
eigen plaats
• Functies voor verschillende lichaamsdelen bevinden
zich op verschillende locaties op het hersenoppervlak
• Voor zowel de motorische als de sensorische cortex zijn
de cellichamen georganiseerd volgens de
lichaamsdelen die geïnnerveerd worden
- Onderste ledematen: op mediane vlak
- Aangezichtsfunctie: laterale vlak
• Bijzondere verhoudingen ten op zichten van het
hersenoppervlak: veel grotere motorische en sensibele
representatie van de extremiteiten (handen en voeten)
en een veel kleinere zone voor de romp.
De complexiteit van de motorische handfunctie is
bijzonder complex → groot corticaal oppervlak staat in voor de motorische aansturing van de
handfunctie. Ook de gevoeligheid van de handpalm is veel groter dan die voor de romp.
Hetzelfde geldt voor het aanzicht.
