SAMENVATTING ECONOMIE 2023 – 2024
Examen
1/ Bepaalde begrippen kennen en verklaren (in woorden, soms ook grafieken maken en toelichten)
2/ Oefeningen (30% van de punten)
Twee delen
Eerste deel: 12 meerkeuzevragen op 6 punten/ 18 (verhoogde cesuur – 63%)
Tweede deel: open vragen op 12 punten/ 18 → +/- 30% oefeningen en 70% theorie
- 1 theorievraag over micro en 1 theorievraag over macro
- 1 oefening over micro en 1 oefening over macro
, INHOUDSOPGAVE
hoofdstuk 1. wat is economie? object, doel en methode vd economische wetenschap ............................................................. 7
Inleiding: Waarover gaat economie? (Les 1) .................................................................................................................................. 7
1/ fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften vs schaarse middelen ................................................................. 7
1.1/ menselijke en maatschappelijke behoeften ........................................................................................................................ 7
1.2/ schaarse middelen en de noodzaak te kiezen ..................................................................................................................... 8
1.3/ het maken van keuzes en opportuniteitskosten ................................................................................................................. 8
1.4/ economie: definitie.............................................................................................................................................................. 9
1.5/ micro- en macro-economie ............................................................................................................................................... 10
2/ het productieproces .................................................................................................................................................................. 11
2.1/ productiefactoren.............................................................................................................................................................. 11
2.2/ Het productieproces .......................................................................................................................................................... 12
2.3/ de productiefunctie ........................................................................................................................................................... 13
3/ de productiemogelijkhedencurve van een land ........................................................................................................................ 15
4/ het verruimen van de productiemogelijkheden van een land .................................................................................................. 16
5/ centrale planning versus het marktmechanisme ...................................................................................................................... 16
6/ Methodologische aspecten van economische analyse ............................................................................................................. 16
Hoofdstuk 2. Het marktmechanisme ........................................................................................................................................ 16
1/ inleiding (les 1).......................................................................................................................................................................... 17
2/ de marktvraag .......................................................................................................................................................................... 18
2.1/ algemene formulering ....................................................................................................................................................... 18
2.2/ analyse van de vraagcurve (les 2) ...................................................................................................................................... 20
3/ het marktaanbod ...................................................................................................................................................................... 22
3.1/ algemene formulering ....................................................................................................................................................... 22
3.2/ analyse van de aanbodcurve ............................................................................................................................................. 22
4/ het marktevenwicht .................................................................................................................................................................. 24
4.1/ het begrip marktevenwicht ............................................................................................................................................... 24
4.2/ analyse van het marktevenwicht ....................................................................................................................................... 24
4.3/ verschuivingen in het marktevenwicht ............................................................................................................................. 26
4.4/ het marktmechanisme in werking: toepassingen ............................................................................................................. 28
5/ de prijselasticiteit van vraag en aanbod (les 3) ........................................................................................................................ 33
5.1/ prijselasticiteit van de vraag .............................................................................................................................................. 34
5.2/ de prijselasticiteit van het aanbod .................................................................................................................................... 38
5.3/ prijselasticiteiten in actie: enkele toepassingen ................................................................................................................ 41
6/ andere elasticiteiten van vraag en aanbod .............................................................................................................................. 42
6.1 Inkomen .............................................................................................................................................................................. 42
6.2 prijzen van andere goederen .............................................................................................................................................. 43
7/ de markt en overheidsinterventies ........................................................................................................................................... 44
7.1/ indirecte prijsinterventies: indirecte belastingen en subsidies ......................................................................................... 44
7.2/ directe prijsreglementering: minimum- en maximumprijzen ........................................................................................... 47
8/ Besluit ....................................................................................................................................................................................... 48
2
,hoofdstuk 3. Consumentengedrag en de afleiding van de vraag ............................................................................................... 50
1/ inleiding .................................................................................................................................................................................... 50
2/ Nut, marginaal nut en consumptiebeslissingen........................................................................................................................ 51
3/ preferenties, indifferentiecurven en nutsfuncties ..................................................................................................................... 51
3.1/ preferenties en indifferentiecurven .................................................................................................................................. 52
3.2/ eigenschappen van de conventionele indifferentiecurve ................................................................................................. 53
3.3/ nutsfuncties ....................................................................................................................................................................... 55
4/ de budgetbeperking.................................................................................................................................................................. 57
5/ de optimale keuze van de consument ...................................................................................................................................... 59
5.1/ analyse van het optimum .................................................................................................................................................. 59
6/ veranderingen van het consumentenevenwicht ....................................................................................................................... 61
6.1/ veranderingen in de preferentieschaal ............................................................................................................................. 61
6.2/ veranderingen in het budget ............................................................................................................................................. 62
6.3/ veranderingen in de prijs ................................................................................................................................................... 64
6.4/ preferenties, observeerbaar gedrag en vraaganalyses ..................................................................................................... 66
7/ consumentengedrag in actie: toepassingen ............................................................................................................................. 66
8/ Afleiding van de marktvraag uit de individuele vraagcurven ................................................................................................... 66
9/ Uitbreidingen en kritische kanttekeningen ............................................................................................................................... 67
hoofdstuk 4. Productie en kosten van bedrijven op korte en lange termijn .............................................................................. 68
1/ Inleiding (les 6) ......................................................................................................................................................................... 68
2/ bedrijven en de organisatie van de productie .......................................................................................................................... 68
3/ productie en kosten: enkele inleidende begrippen ................................................................................................................... 69
3.1/ de productiefunctie en technologische vooruitgang ........................................................................................................ 69
3.2/ productiekosten: relevante en irrelevante kosten ............................................................................................................ 71
4/ het gedrag vd producent op LT: optimale keuze van inputs in de productie ............................................................................ 73
4.1/ productie en de substitueerbaarheid van inputs .............................................................................................................. 73
4.2/ toenemende, afnemende of constante schaalopbrengsten ............................................................................................. 77
4.3/ het keuzeprobleem van de producent: productie tegen minimale kosten ....................................................................... 80
4.4/ de relatie tussen output en kosten op lange termijn (Les 7) ............................................................................................. 83
4.5/ toepassingen van optimale inputkeuze in bedrijven ......................................................................................................... 84
5/ productie en kosten op korte termijn ....................................................................................................................................... 86
5.1/ productiefunctie id korte periode: totaal, gemiddeld en marginaal product ................................................................... 86
5.2/ het kostenverloop in de korte periode .............................................................................................................................. 89
5.3/ productie- en kostenrelaties: speciale gevallen ................................................................................................................ 92
6/ samenhang tussen de korte- en de langetermijnkosten........................................................................................................... 93
6.1/ de relatie tussen kosten op korte en op lange termijn ..................................................................................................... 93
6.2/ economisch belang van de gemiddelde kosten op lange termijn ..................................................................................... 93
7/ besluit: kritische assumpties bij de studie van het gedrag van de producent .......................................................................... 94
hoofdstuk 5. Prijsvorming onder verschillende marktstructuren .............................................................................................. 95
1/ inleiding (Les 8) ......................................................................................................................................................................... 95
2/ criteria voor het onderscheiden van verschillende marktvormen............................................................................................. 96
3/ winstmaximerend gedrag ......................................................................................................................................................... 97
3
, 4/ zuivere mededinging (= perfecte concurrentie) ........................................................................................................................ 99
4.1/ het winstmaximerend outputniveau vd representatie onderneming op KT ..................................................................... 99
4.2/ de aanbodfunctie van de onderneming op korte termijn ............................................................................................... 103
4.3/ het langetermijnevenwicht van de representatieve onderneming ................................................................................. 105
5/ monopolie (Les 9) ................................................................................................................................................................... 110
5.1/ oorzaken van monopolie ................................................................................................................................................. 110
5.2/ verloop vd totale, gemiddelde en marginale opbrengst voor een monopolist ............................................................... 111
5.3/ het gedrag van de monopolist ......................................................................................................................................... 114
6/ Oligopolie................................................................................................................................................................................ 115
7/ Monopolistische concurrentie ................................................................................................................................................ 115
8/ voorspellen van marktuitkomsten in de praktijk .................................................................................................................... 115
hoofdstuk 6. Marktimperfecties en de rol van de overheid .................................................................................................... 116
1/ inleiding (les 9)........................................................................................................................................................................ 116
2/ welvaartsimplicaties van de werking van de vrije markt........................................................................................................ 117
2.1/ economishce welvaart en de marktuitkomsten .............................................................................................................. 117
2.2/ marktwerking en pareto-efficiëntie ................................................................................................................................ 120
3/ oorzaken van marktfaling en de rol van de overheid ............................................................................................................. 121
3.1/ monopolie ....................................................................................................................................................................... 121
3.2/ zuivere en quasi-publieke goederen ............................................................................................................................... 123
3.3/ externe effecten .............................................................................................................................................................. 125
4/ markt en overheid: complementaire rollen ............................................................................................................................ 127
hoofdstuk 7. Productie, inkomens en bestedingen ................................................................................................................. 128
1/ inleiding (les 11)...................................................................................................................................................................... 128
2/ productie, toegevoegde waarde en factorvergoedingen ....................................................................................................... 129
3/ voorraden ............................................................................................................................................................................... 130
4/ soorten factorvergoedingen ................................................................................................................................................... 130
5/ bruto- versus nettoproduct ..................................................................................................................................................... 130
6/ fundamentele gelijkheid tussen product, inkomen en bestedingen ....................................................................................... 131
7/ macro-economische identiteiten voor een gesloten economie zonder overheid.................................................................... 132
8/ eenvoudige economische kringloop ....................................................................................................................................... 132
9/ bruto binnenlands product, nationaal inkomen, nationale bestedingen en besteding van het binnenlands product ........... 133
10/ financieringstekorten en -overschotten ................................................................................................................................ 134
11/ de nationale rekeningen van belgië ...................................................................................................................................... 135
12/ waarderingsproblemen ........................................................................................................................................................ 137
13/ uitschakeling van de prijsinvloed .......................................................................................................................................... 139
14/ de impliciete prijsindex van het bbp (staat hierboven) ......................................................................................................... 143
15/ grote en kleine economieën.................................................................................................................................................. 144
16/ besluit ................................................................................................................................................................................... 144
4
Examen
1/ Bepaalde begrippen kennen en verklaren (in woorden, soms ook grafieken maken en toelichten)
2/ Oefeningen (30% van de punten)
Twee delen
Eerste deel: 12 meerkeuzevragen op 6 punten/ 18 (verhoogde cesuur – 63%)
Tweede deel: open vragen op 12 punten/ 18 → +/- 30% oefeningen en 70% theorie
- 1 theorievraag over micro en 1 theorievraag over macro
- 1 oefening over micro en 1 oefening over macro
, INHOUDSOPGAVE
hoofdstuk 1. wat is economie? object, doel en methode vd economische wetenschap ............................................................. 7
Inleiding: Waarover gaat economie? (Les 1) .................................................................................................................................. 7
1/ fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften vs schaarse middelen ................................................................. 7
1.1/ menselijke en maatschappelijke behoeften ........................................................................................................................ 7
1.2/ schaarse middelen en de noodzaak te kiezen ..................................................................................................................... 8
1.3/ het maken van keuzes en opportuniteitskosten ................................................................................................................. 8
1.4/ economie: definitie.............................................................................................................................................................. 9
1.5/ micro- en macro-economie ............................................................................................................................................... 10
2/ het productieproces .................................................................................................................................................................. 11
2.1/ productiefactoren.............................................................................................................................................................. 11
2.2/ Het productieproces .......................................................................................................................................................... 12
2.3/ de productiefunctie ........................................................................................................................................................... 13
3/ de productiemogelijkhedencurve van een land ........................................................................................................................ 15
4/ het verruimen van de productiemogelijkheden van een land .................................................................................................. 16
5/ centrale planning versus het marktmechanisme ...................................................................................................................... 16
6/ Methodologische aspecten van economische analyse ............................................................................................................. 16
Hoofdstuk 2. Het marktmechanisme ........................................................................................................................................ 16
1/ inleiding (les 1).......................................................................................................................................................................... 17
2/ de marktvraag .......................................................................................................................................................................... 18
2.1/ algemene formulering ....................................................................................................................................................... 18
2.2/ analyse van de vraagcurve (les 2) ...................................................................................................................................... 20
3/ het marktaanbod ...................................................................................................................................................................... 22
3.1/ algemene formulering ....................................................................................................................................................... 22
3.2/ analyse van de aanbodcurve ............................................................................................................................................. 22
4/ het marktevenwicht .................................................................................................................................................................. 24
4.1/ het begrip marktevenwicht ............................................................................................................................................... 24
4.2/ analyse van het marktevenwicht ....................................................................................................................................... 24
4.3/ verschuivingen in het marktevenwicht ............................................................................................................................. 26
4.4/ het marktmechanisme in werking: toepassingen ............................................................................................................. 28
5/ de prijselasticiteit van vraag en aanbod (les 3) ........................................................................................................................ 33
5.1/ prijselasticiteit van de vraag .............................................................................................................................................. 34
5.2/ de prijselasticiteit van het aanbod .................................................................................................................................... 38
5.3/ prijselasticiteiten in actie: enkele toepassingen ................................................................................................................ 41
6/ andere elasticiteiten van vraag en aanbod .............................................................................................................................. 42
6.1 Inkomen .............................................................................................................................................................................. 42
6.2 prijzen van andere goederen .............................................................................................................................................. 43
7/ de markt en overheidsinterventies ........................................................................................................................................... 44
7.1/ indirecte prijsinterventies: indirecte belastingen en subsidies ......................................................................................... 44
7.2/ directe prijsreglementering: minimum- en maximumprijzen ........................................................................................... 47
8/ Besluit ....................................................................................................................................................................................... 48
2
,hoofdstuk 3. Consumentengedrag en de afleiding van de vraag ............................................................................................... 50
1/ inleiding .................................................................................................................................................................................... 50
2/ Nut, marginaal nut en consumptiebeslissingen........................................................................................................................ 51
3/ preferenties, indifferentiecurven en nutsfuncties ..................................................................................................................... 51
3.1/ preferenties en indifferentiecurven .................................................................................................................................. 52
3.2/ eigenschappen van de conventionele indifferentiecurve ................................................................................................. 53
3.3/ nutsfuncties ....................................................................................................................................................................... 55
4/ de budgetbeperking.................................................................................................................................................................. 57
5/ de optimale keuze van de consument ...................................................................................................................................... 59
5.1/ analyse van het optimum .................................................................................................................................................. 59
6/ veranderingen van het consumentenevenwicht ....................................................................................................................... 61
6.1/ veranderingen in de preferentieschaal ............................................................................................................................. 61
6.2/ veranderingen in het budget ............................................................................................................................................. 62
6.3/ veranderingen in de prijs ................................................................................................................................................... 64
6.4/ preferenties, observeerbaar gedrag en vraaganalyses ..................................................................................................... 66
7/ consumentengedrag in actie: toepassingen ............................................................................................................................. 66
8/ Afleiding van de marktvraag uit de individuele vraagcurven ................................................................................................... 66
9/ Uitbreidingen en kritische kanttekeningen ............................................................................................................................... 67
hoofdstuk 4. Productie en kosten van bedrijven op korte en lange termijn .............................................................................. 68
1/ Inleiding (les 6) ......................................................................................................................................................................... 68
2/ bedrijven en de organisatie van de productie .......................................................................................................................... 68
3/ productie en kosten: enkele inleidende begrippen ................................................................................................................... 69
3.1/ de productiefunctie en technologische vooruitgang ........................................................................................................ 69
3.2/ productiekosten: relevante en irrelevante kosten ............................................................................................................ 71
4/ het gedrag vd producent op LT: optimale keuze van inputs in de productie ............................................................................ 73
4.1/ productie en de substitueerbaarheid van inputs .............................................................................................................. 73
4.2/ toenemende, afnemende of constante schaalopbrengsten ............................................................................................. 77
4.3/ het keuzeprobleem van de producent: productie tegen minimale kosten ....................................................................... 80
4.4/ de relatie tussen output en kosten op lange termijn (Les 7) ............................................................................................. 83
4.5/ toepassingen van optimale inputkeuze in bedrijven ......................................................................................................... 84
5/ productie en kosten op korte termijn ....................................................................................................................................... 86
5.1/ productiefunctie id korte periode: totaal, gemiddeld en marginaal product ................................................................... 86
5.2/ het kostenverloop in de korte periode .............................................................................................................................. 89
5.3/ productie- en kostenrelaties: speciale gevallen ................................................................................................................ 92
6/ samenhang tussen de korte- en de langetermijnkosten........................................................................................................... 93
6.1/ de relatie tussen kosten op korte en op lange termijn ..................................................................................................... 93
6.2/ economisch belang van de gemiddelde kosten op lange termijn ..................................................................................... 93
7/ besluit: kritische assumpties bij de studie van het gedrag van de producent .......................................................................... 94
hoofdstuk 5. Prijsvorming onder verschillende marktstructuren .............................................................................................. 95
1/ inleiding (Les 8) ......................................................................................................................................................................... 95
2/ criteria voor het onderscheiden van verschillende marktvormen............................................................................................. 96
3/ winstmaximerend gedrag ......................................................................................................................................................... 97
3
, 4/ zuivere mededinging (= perfecte concurrentie) ........................................................................................................................ 99
4.1/ het winstmaximerend outputniveau vd representatie onderneming op KT ..................................................................... 99
4.2/ de aanbodfunctie van de onderneming op korte termijn ............................................................................................... 103
4.3/ het langetermijnevenwicht van de representatieve onderneming ................................................................................. 105
5/ monopolie (Les 9) ................................................................................................................................................................... 110
5.1/ oorzaken van monopolie ................................................................................................................................................. 110
5.2/ verloop vd totale, gemiddelde en marginale opbrengst voor een monopolist ............................................................... 111
5.3/ het gedrag van de monopolist ......................................................................................................................................... 114
6/ Oligopolie................................................................................................................................................................................ 115
7/ Monopolistische concurrentie ................................................................................................................................................ 115
8/ voorspellen van marktuitkomsten in de praktijk .................................................................................................................... 115
hoofdstuk 6. Marktimperfecties en de rol van de overheid .................................................................................................... 116
1/ inleiding (les 9)........................................................................................................................................................................ 116
2/ welvaartsimplicaties van de werking van de vrije markt........................................................................................................ 117
2.1/ economishce welvaart en de marktuitkomsten .............................................................................................................. 117
2.2/ marktwerking en pareto-efficiëntie ................................................................................................................................ 120
3/ oorzaken van marktfaling en de rol van de overheid ............................................................................................................. 121
3.1/ monopolie ....................................................................................................................................................................... 121
3.2/ zuivere en quasi-publieke goederen ............................................................................................................................... 123
3.3/ externe effecten .............................................................................................................................................................. 125
4/ markt en overheid: complementaire rollen ............................................................................................................................ 127
hoofdstuk 7. Productie, inkomens en bestedingen ................................................................................................................. 128
1/ inleiding (les 11)...................................................................................................................................................................... 128
2/ productie, toegevoegde waarde en factorvergoedingen ....................................................................................................... 129
3/ voorraden ............................................................................................................................................................................... 130
4/ soorten factorvergoedingen ................................................................................................................................................... 130
5/ bruto- versus nettoproduct ..................................................................................................................................................... 130
6/ fundamentele gelijkheid tussen product, inkomen en bestedingen ....................................................................................... 131
7/ macro-economische identiteiten voor een gesloten economie zonder overheid.................................................................... 132
8/ eenvoudige economische kringloop ....................................................................................................................................... 132
9/ bruto binnenlands product, nationaal inkomen, nationale bestedingen en besteding van het binnenlands product ........... 133
10/ financieringstekorten en -overschotten ................................................................................................................................ 134
11/ de nationale rekeningen van belgië ...................................................................................................................................... 135
12/ waarderingsproblemen ........................................................................................................................................................ 137
13/ uitschakeling van de prijsinvloed .......................................................................................................................................... 139
14/ de impliciete prijsindex van het bbp (staat hierboven) ......................................................................................................... 143
15/ grote en kleine economieën.................................................................................................................................................. 144
16/ besluit ................................................................................................................................................................................... 144
4