Q3: Spijsvertering
Spijsverteringskanaal
Het spijsverteringskanaal en de bijbehorende klieren hebben als taak het verteren van
voedsel en het opnemen van voedingsstoffen in het bloed. Het voedsel bevat moleculen die
nodig zijn voor instandhouding, groei en energiebehoeften van het lichaam.
Tijdens het kauwen wordt het voedsel gemengd met speeksel, wat een begin maakt met de
vertering van koolhydraten. Speekselklieren produceren ook mucus, dat als glijmiddel
dienstdoet. In de maag en darm worden eiwitten, vetten, koolhydraten en nucleïnezuren
afgebroken tot aminozuren, vetzuren en glyceriden, monosachariden en nucelotiden, die
daarna worden geresorbeerd door het darmepitheel. Door wateronttrekking worden in de
dikke darm de onverteerbare resten ingedikt en samen met de afgestorven epitheelcellen en
bacteriën als feces door de anale opening geloosd.
Algemeen bouwpatroon
Het spijsverteringskanaal bezit een algemeen bouwpatroon dat bestaat uit vier lagen, van
binnen naar buiten: de mucosa muscularis (het slijmvlies), de submucosa (de
bindweefsellaag daaronder), de tunica externa of tunica muscularis (spierlaag), de adventitia
(bindweefsel) of (indien bekleding met mesotheel aanwezig) serosa. Deze bovengenoemde
lagen kun je weer verdelen in sublagen van binnen naar buiten:
- Tunica mucosa (slijmvlies):
o Epitheel
o Lamina propria
o Muscularis mucosae
- Tunica submucosa (bindweefsel):
o Submucosale klier
o Bloedvaten
o Submucosale zenuwplexus
, - Tunica muscularis:
o Binnenste circulaire laag
o Myenterische zenuwplexus
o Buitenste longitudinale laag
- Tunica serosa
In de farynx, slokdarm en de maag, waar voedsel nog een vrij vaste consistentie heeft, heeft
de mucosa een glad oppervlak. Voorbij de pylorus, die alleen vloeibare maaginhoud
doorlaat, vormt het slijmvlies villi of darmvlokken. Deze worden tegen het einde van het
ileum korter en ontbreken in het colon.
Functies darmepitheel (enterocyten)
Functies darmepitheel:
- Selectieve resorptie van nutriënten
- Bijdragen aan het verteren en transporteren van het voedsel
- Productie van entero-endocriene hormonen
- Barrière tegen infecties
Klieren
Verschillende klieren dragen bij tot de smering van de voedselbrij door het afscheiden van
mucus of leveren aandeel in de vertering door toevoeging van spijsverteringsenzymen. Je
hebt unicellulaire en meercellige, samengestelde klieren. De unicellulaire klieren liggen in de
epitheellaag. De meercellige, samengestelde klieren liggen in de mucosa, submucosa of
buiten de tractus digestivus.
Mondholte
Wordt bekleed met meerlagig onverhoornd plaveiselepitheel. Dit is in tegenstelling tot het
gehemelte en tandvlees waarvan de cellen wel geheel verhoornen. Het epitheel aan de
onderzijde van de tong en de mondbodem is dun, zodat geneesmiddelen snel geresorbeerd
kunnen worden. Op het zachte gehemelte is het slijmvlies beweegbaar. Hier zijn de
oppervlakkige epitheelcellen gezwollen door hoog watergehalte, zodat ze als stootkussen
dienen tegen hard voedsel. De bindweefsellaag onder het epitheel, de lamina propria, heeft
hoge papillen die zorgen voor goede hechting aan de oppervlakkige epitheelbekleding. De
lamina propria is niet scherp afgegrensd van de submucosa, waarin kleine speekselklieren
liggen. De klieren onder de tong en voor in de mond zijn sereus.
, Farynx
Verbindt de mondholte met de holten van het spijsverteringskanaal en van de luchtwegen.
De farynx is bekleed met hetzelfde epitheel als de mondholte, maar op plaatsen die niet aan
de passage van voedsel en wrijving blootstaan, bevindt zich meerrijig trilhaarepitheel met
slijmbekercellen. In de farynx liggen tonsillen, die onderdeel van zijn lymfoïd weefsel zijn
(ring van waldeyer). In het dichte bindweefsel onder de mucosa liggen slijmkliertje en
daaronder liggen circulaire en longitudinale spieren.
Oesophagus
Bevat meerlagig niet-verhoornd plaveiselepitheel. De muscularis mucosae is matig
ontwikkeld. De muscularis bestaat dicht bij de farynx uit dwarsgestreept skeletspierweefsel
en bestaat verderop uit glad spierweefsel.
Twee klieren in de oesophagus:
- Grandulae propriae of grandulae oesophageales: komt voor door de hele oesophagus
en ligt in de submucosa. Het zijn tubulo-alveolaire klieren, die slijm produceren en
waarvan de uitvoergang door de muscularis mucosae heendringt en omgeven kan zijn
met lymfoïd weefsel.
- Cardiaklieren: liggen nabij de maag en liggen in de lamina propria. De monden met een
korte uitvoergang uit in het lumen. Deze klieren bevatten hoogcilindrische
slijmvormende cellen en incidenteel wandcellen, zoals in de maag.
Op onderstaande foto zie je een LM-opname van de aansluiting van de oesophagus op de
maag. Rechts ligt meerlagig epitheel van de slokdarm en links de mucosa en cardiaklieren
van de maag. De overgang is abrupt.
De oesophagus heeft een peristaltiek om voedsel richting de maag te transporteren
(circulaire en longitudinale spieren). Hierdoor kan je liggend eten, zonder dat het voedsel
weer omhoogkomt. De oesophagus bestaat eerst uit dwarsgestreept spierweefsel en daarna
uit glad spierweefsel. Aan de bovenkant van de oesophagus zit een bovenste
slokdarmsfincter (UES). Deze staat onder invloed van je wil. Er is ook een onderste
slokdarmsfincter (LES), bij de overgang naar de maag. Deze staat in ongebruikte toestand
aangespannen, zodat de maaginhoud niet terug de oesophagus in kan.
Spijsverteringskanaal
Het spijsverteringskanaal en de bijbehorende klieren hebben als taak het verteren van
voedsel en het opnemen van voedingsstoffen in het bloed. Het voedsel bevat moleculen die
nodig zijn voor instandhouding, groei en energiebehoeften van het lichaam.
Tijdens het kauwen wordt het voedsel gemengd met speeksel, wat een begin maakt met de
vertering van koolhydraten. Speekselklieren produceren ook mucus, dat als glijmiddel
dienstdoet. In de maag en darm worden eiwitten, vetten, koolhydraten en nucleïnezuren
afgebroken tot aminozuren, vetzuren en glyceriden, monosachariden en nucelotiden, die
daarna worden geresorbeerd door het darmepitheel. Door wateronttrekking worden in de
dikke darm de onverteerbare resten ingedikt en samen met de afgestorven epitheelcellen en
bacteriën als feces door de anale opening geloosd.
Algemeen bouwpatroon
Het spijsverteringskanaal bezit een algemeen bouwpatroon dat bestaat uit vier lagen, van
binnen naar buiten: de mucosa muscularis (het slijmvlies), de submucosa (de
bindweefsellaag daaronder), de tunica externa of tunica muscularis (spierlaag), de adventitia
(bindweefsel) of (indien bekleding met mesotheel aanwezig) serosa. Deze bovengenoemde
lagen kun je weer verdelen in sublagen van binnen naar buiten:
- Tunica mucosa (slijmvlies):
o Epitheel
o Lamina propria
o Muscularis mucosae
- Tunica submucosa (bindweefsel):
o Submucosale klier
o Bloedvaten
o Submucosale zenuwplexus
, - Tunica muscularis:
o Binnenste circulaire laag
o Myenterische zenuwplexus
o Buitenste longitudinale laag
- Tunica serosa
In de farynx, slokdarm en de maag, waar voedsel nog een vrij vaste consistentie heeft, heeft
de mucosa een glad oppervlak. Voorbij de pylorus, die alleen vloeibare maaginhoud
doorlaat, vormt het slijmvlies villi of darmvlokken. Deze worden tegen het einde van het
ileum korter en ontbreken in het colon.
Functies darmepitheel (enterocyten)
Functies darmepitheel:
- Selectieve resorptie van nutriënten
- Bijdragen aan het verteren en transporteren van het voedsel
- Productie van entero-endocriene hormonen
- Barrière tegen infecties
Klieren
Verschillende klieren dragen bij tot de smering van de voedselbrij door het afscheiden van
mucus of leveren aandeel in de vertering door toevoeging van spijsverteringsenzymen. Je
hebt unicellulaire en meercellige, samengestelde klieren. De unicellulaire klieren liggen in de
epitheellaag. De meercellige, samengestelde klieren liggen in de mucosa, submucosa of
buiten de tractus digestivus.
Mondholte
Wordt bekleed met meerlagig onverhoornd plaveiselepitheel. Dit is in tegenstelling tot het
gehemelte en tandvlees waarvan de cellen wel geheel verhoornen. Het epitheel aan de
onderzijde van de tong en de mondbodem is dun, zodat geneesmiddelen snel geresorbeerd
kunnen worden. Op het zachte gehemelte is het slijmvlies beweegbaar. Hier zijn de
oppervlakkige epitheelcellen gezwollen door hoog watergehalte, zodat ze als stootkussen
dienen tegen hard voedsel. De bindweefsellaag onder het epitheel, de lamina propria, heeft
hoge papillen die zorgen voor goede hechting aan de oppervlakkige epitheelbekleding. De
lamina propria is niet scherp afgegrensd van de submucosa, waarin kleine speekselklieren
liggen. De klieren onder de tong en voor in de mond zijn sereus.
, Farynx
Verbindt de mondholte met de holten van het spijsverteringskanaal en van de luchtwegen.
De farynx is bekleed met hetzelfde epitheel als de mondholte, maar op plaatsen die niet aan
de passage van voedsel en wrijving blootstaan, bevindt zich meerrijig trilhaarepitheel met
slijmbekercellen. In de farynx liggen tonsillen, die onderdeel van zijn lymfoïd weefsel zijn
(ring van waldeyer). In het dichte bindweefsel onder de mucosa liggen slijmkliertje en
daaronder liggen circulaire en longitudinale spieren.
Oesophagus
Bevat meerlagig niet-verhoornd plaveiselepitheel. De muscularis mucosae is matig
ontwikkeld. De muscularis bestaat dicht bij de farynx uit dwarsgestreept skeletspierweefsel
en bestaat verderop uit glad spierweefsel.
Twee klieren in de oesophagus:
- Grandulae propriae of grandulae oesophageales: komt voor door de hele oesophagus
en ligt in de submucosa. Het zijn tubulo-alveolaire klieren, die slijm produceren en
waarvan de uitvoergang door de muscularis mucosae heendringt en omgeven kan zijn
met lymfoïd weefsel.
- Cardiaklieren: liggen nabij de maag en liggen in de lamina propria. De monden met een
korte uitvoergang uit in het lumen. Deze klieren bevatten hoogcilindrische
slijmvormende cellen en incidenteel wandcellen, zoals in de maag.
Op onderstaande foto zie je een LM-opname van de aansluiting van de oesophagus op de
maag. Rechts ligt meerlagig epitheel van de slokdarm en links de mucosa en cardiaklieren
van de maag. De overgang is abrupt.
De oesophagus heeft een peristaltiek om voedsel richting de maag te transporteren
(circulaire en longitudinale spieren). Hierdoor kan je liggend eten, zonder dat het voedsel
weer omhoogkomt. De oesophagus bestaat eerst uit dwarsgestreept spierweefsel en daarna
uit glad spierweefsel. Aan de bovenkant van de oesophagus zit een bovenste
slokdarmsfincter (UES). Deze staat onder invloed van je wil. Er is ook een onderste
slokdarmsfincter (LES), bij de overgang naar de maag. Deze staat in ongebruikte toestand
aangespannen, zodat de maaginhoud niet terug de oesophagus in kan.
