1
Thema 1: Voorlichting
1. Gezondheid, ziekte en patiëntenvoorlichting
1.1 Ziekte, gezondheid en preventie
Wanneer mensen inzicht hebben in het ontstaan van gezondheidsproblemen, kunnen zij besluiten
om tot ander, preventief gedrag over te gaan. Door middel van voorlichting probeert men dus
preventie toe te passen. Preventie betekent ‘het voorkomen van iets wat men niet wil laten
gebeuren’. In de zorg wordt met preventie bedoeld: ‘het voorkomen van ziekte of problemen door
het verbeteren van de voorwaarden voor gezondheid’.
Voorlichting in de gezondheidzorg is dus een vorm van preventie, maar voorlichting en preventie zijn
niet identiek. Preventie bestrijkt een breder terrein, zoals wet- en regelgeving, het treffen van
voorzieningen en maatregelen en het creëren van voorwaarden die noodzakelijk zijn om bepaalde
activiteiten te ontwikkelen. Er zijn in de zorg drie vormen van preventie;
- Primaire preventie;
Het voorkomen van ziekte of gezondheidsproblemen (vaccineren of alcoholvoorlichting op
school)
- Secundaire preventie
Het zo vroeg mogelijk opsporen van ziekte of gezondheidsproblemen in een stadium waarin
nog geen klachten of symptomen zijn (uitstrijkje, zuigelingencontrole)
- Tertiaire preventie
Maatregelen die worden genomen bij gezondheidsproblemen die niet meer zijn te
herstellen. Doel hiervan is om verergering van het ziekteproces tegen te gaan en mensen
leren omgaan met hun ziekte of handicap (revalidatie, lotgenootcontact)
1.2 Wat is patiëntenvoorlichting?
Patiëntenvoorlichting is alle communicatie die tot doel heeft de patiënt en zijn sociale omgeving te
helpen informatie te verkrijgen, te verwerken en toe te passen, zodat de patiënt zelfstandiger en
onafhankelijker van het medisch zorgsysteem met gezondheidsproblemen om kan gaan.
1.3 Functies van patiëntenvoorlichtingen
1. Informatie; het geven van een feitelijk bericht
2. Instructie; concrete voorschriften of richtlijnen voor de patiënt
3. Educatie; uitleg over ziekte en behandeling
4. Begeleiding; emotionele ondersteuning van de patiënt
1.4 Doelstellingen van patiëntenvoorlichting
1. Angst en ongerustheid in goede banen leiden;
Juiste voorlichting zorgt ervoor dat er geen misverstanden zijn en kan ongerustheid
wegnemen
Werken Voorlichting AG 408
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens
Januari 2019
, 2
2. Mondigheid bevorderen
Bij gebrek aan informatie gaan veel mensen af op de mening van de hulpverlener en blijven
daardoor afhankelijk. Door het geven van informatie worden dus mondigheid en eigen
verantwoordelijkheid gestimuleerd.
3. Vermindering van de ziektelast
Het blijkt dat de patiënten de adviezen en leefregels beter opvolgen als er tijdens de
behandeling goede voorlichting is. Voorlichting zorgt er dus voor dat de therapiegetrouw
groter is.
4. Voorlichting kan bijdragen aan een terughoudender gebruik van de gezondheidszorg
5. Bevorderen gezondheidsgedrag, bijvoorbeeld stoppen met roken
Patiëntenvoorlichting is een doelgerichte activiteit. Je bepaalt eerst welk doel je wilt bereiken; de
doelstelling. Het ideaalbeeld zal zijn dat de assistente samen met de patiënt een doelstelling opstelt,
gericht op de persoonlijke omstandigheden van de patiënt. Dan is deze patiëntgericht; er staat in
wat een patiënt uiteindelijk kan, wil of dient te weten. Een doelstelling dient SMART te zijn;
S Specifiek Moet niet te algemeen zijn
M Meetbaar In aantallen of percentages
A Acceptabel Is er draagvlak?
R Relevant Binnen de organisatiedoelstellingen
T Traceerbaar Binnen een afgesproken tijdslimiet of rapportagemoment
Specifieke doelstellingen hebben betrekking op een of meer van de volgende zaken;
- Kennisdoel; het gaat hier om weten
- Vaardigheidsdoel; de patiënt moet iets kunnen
- Houdingsdoel; de patiënt moet het belang van iets inzien
Bij de keuze die je maakt voor een doelstelling, spelen de volgende factoren een rol;
- De wensen van de patiënt
- De verwachtingen van de patiënt
- De leefsituatie van de patiënt
- De mate van ongerustheid van de patiënt
- De ernst van de klacht
- Eerdere behandelingen of adviezen
- De beschikbare tijd van patiënt en assistent
1.5 Valkuilen bij patiëntenvoorlichting
1. “Iedere patiënt wil worden voorgelicht”
2. “Bij elke patiënt met dezelfde klacht hetzelfde voorlichtingsverhaal vertellen”
3. “Elke patiënt begrijpt meteen de informatie die hij krijgt en kan die onthouden”
4. “Patiënten geven aan dat ze informatie niet begrijpen”
5. “Een patiënt volgt altijd het advies op
1.6 Patiëntenvoorlichting en Patiëntenrechten
Werken Voorlichting AG 408
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens
Januari 2019
Thema 1: Voorlichting
1. Gezondheid, ziekte en patiëntenvoorlichting
1.1 Ziekte, gezondheid en preventie
Wanneer mensen inzicht hebben in het ontstaan van gezondheidsproblemen, kunnen zij besluiten
om tot ander, preventief gedrag over te gaan. Door middel van voorlichting probeert men dus
preventie toe te passen. Preventie betekent ‘het voorkomen van iets wat men niet wil laten
gebeuren’. In de zorg wordt met preventie bedoeld: ‘het voorkomen van ziekte of problemen door
het verbeteren van de voorwaarden voor gezondheid’.
Voorlichting in de gezondheidzorg is dus een vorm van preventie, maar voorlichting en preventie zijn
niet identiek. Preventie bestrijkt een breder terrein, zoals wet- en regelgeving, het treffen van
voorzieningen en maatregelen en het creëren van voorwaarden die noodzakelijk zijn om bepaalde
activiteiten te ontwikkelen. Er zijn in de zorg drie vormen van preventie;
- Primaire preventie;
Het voorkomen van ziekte of gezondheidsproblemen (vaccineren of alcoholvoorlichting op
school)
- Secundaire preventie
Het zo vroeg mogelijk opsporen van ziekte of gezondheidsproblemen in een stadium waarin
nog geen klachten of symptomen zijn (uitstrijkje, zuigelingencontrole)
- Tertiaire preventie
Maatregelen die worden genomen bij gezondheidsproblemen die niet meer zijn te
herstellen. Doel hiervan is om verergering van het ziekteproces tegen te gaan en mensen
leren omgaan met hun ziekte of handicap (revalidatie, lotgenootcontact)
1.2 Wat is patiëntenvoorlichting?
Patiëntenvoorlichting is alle communicatie die tot doel heeft de patiënt en zijn sociale omgeving te
helpen informatie te verkrijgen, te verwerken en toe te passen, zodat de patiënt zelfstandiger en
onafhankelijker van het medisch zorgsysteem met gezondheidsproblemen om kan gaan.
1.3 Functies van patiëntenvoorlichtingen
1. Informatie; het geven van een feitelijk bericht
2. Instructie; concrete voorschriften of richtlijnen voor de patiënt
3. Educatie; uitleg over ziekte en behandeling
4. Begeleiding; emotionele ondersteuning van de patiënt
1.4 Doelstellingen van patiëntenvoorlichting
1. Angst en ongerustheid in goede banen leiden;
Juiste voorlichting zorgt ervoor dat er geen misverstanden zijn en kan ongerustheid
wegnemen
Werken Voorlichting AG 408
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens
Januari 2019
, 2
2. Mondigheid bevorderen
Bij gebrek aan informatie gaan veel mensen af op de mening van de hulpverlener en blijven
daardoor afhankelijk. Door het geven van informatie worden dus mondigheid en eigen
verantwoordelijkheid gestimuleerd.
3. Vermindering van de ziektelast
Het blijkt dat de patiënten de adviezen en leefregels beter opvolgen als er tijdens de
behandeling goede voorlichting is. Voorlichting zorgt er dus voor dat de therapiegetrouw
groter is.
4. Voorlichting kan bijdragen aan een terughoudender gebruik van de gezondheidszorg
5. Bevorderen gezondheidsgedrag, bijvoorbeeld stoppen met roken
Patiëntenvoorlichting is een doelgerichte activiteit. Je bepaalt eerst welk doel je wilt bereiken; de
doelstelling. Het ideaalbeeld zal zijn dat de assistente samen met de patiënt een doelstelling opstelt,
gericht op de persoonlijke omstandigheden van de patiënt. Dan is deze patiëntgericht; er staat in
wat een patiënt uiteindelijk kan, wil of dient te weten. Een doelstelling dient SMART te zijn;
S Specifiek Moet niet te algemeen zijn
M Meetbaar In aantallen of percentages
A Acceptabel Is er draagvlak?
R Relevant Binnen de organisatiedoelstellingen
T Traceerbaar Binnen een afgesproken tijdslimiet of rapportagemoment
Specifieke doelstellingen hebben betrekking op een of meer van de volgende zaken;
- Kennisdoel; het gaat hier om weten
- Vaardigheidsdoel; de patiënt moet iets kunnen
- Houdingsdoel; de patiënt moet het belang van iets inzien
Bij de keuze die je maakt voor een doelstelling, spelen de volgende factoren een rol;
- De wensen van de patiënt
- De verwachtingen van de patiënt
- De leefsituatie van de patiënt
- De mate van ongerustheid van de patiënt
- De ernst van de klacht
- Eerdere behandelingen of adviezen
- De beschikbare tijd van patiënt en assistent
1.5 Valkuilen bij patiëntenvoorlichting
1. “Iedere patiënt wil worden voorgelicht”
2. “Bij elke patiënt met dezelfde klacht hetzelfde voorlichtingsverhaal vertellen”
3. “Elke patiënt begrijpt meteen de informatie die hij krijgt en kan die onthouden”
4. “Patiënten geven aan dat ze informatie niet begrijpen”
5. “Een patiënt volgt altijd het advies op
1.6 Patiëntenvoorlichting en Patiëntenrechten
Werken Voorlichting AG 408
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens
Januari 2019
