Mondzorg in de ouderenpsychiatrie
Het advies:
‘Een kwalitatief onderzoek naar de belemmerende en bevorderende
factoren voor zorgmedewerkers in de ouderenpsychiatrie bij de
afdelingen beschermd wonen bij Vecht en IJssel voor het toepassen
van mondzorg’
Door ……
Studentnummer:
E-mailadres:
Groepscode: GVE-AIB-VOL-14 periode AB 23-24
Cursuscode: GVE-4.AIB-17
Opdrachtgever: Vecht en IJssel. Afdeling Beschermd wonen
1e beoordelaar:
2e beoordelaar:
15 maart 2024
3.988 woorden
,Voorwoord
Voor u ligt het advies “Mondzorg in de ouderenpsychiatrie”. Deze scriptie is geschreven in
opdracht van Vecht en IJssel voor de afdeling(en); beschermd wonen. De organisatie heeft drie
afdelingen, op iedere afdeling wonen twaalf patiënten. Op de afdelingen wonen patiënten die
zijn uit behandeld voor de psychiatrie. Zij hebben allemaal verschillende soorten psychische
stoornissen en zijn niet meer in staat om thuis te wonen. Deze scriptie is geschreven in de
periode van september 2023 tot maart 2024.
Deze scriptie maakt deel uit van het afstudeertraject van de bacheloropleiding HBO-
Verpleegkunde aan de Hogeschool Utrecht.
In de toekomst zou ik graag willen dat er meer aandacht is voor mondzorg in de
ouderenpsychiatrie. Aandoeningen in de mond kunnen nadelige gevolgen hebben voor de
algemene gezondheid waardoor de kans op ziektes worden vergroot. Goede begeleiding en een
goed beleid om de urgentie van mondzorg in te zien kunnen deze kansen verkleinen.
Ik zou graag de kwaliteitsverpleegkundige van de afdelingen beschermd wonen en de
opdrachtgever willen bedanken voor de mogelijkheid van het schrijven van mijn scriptie bij hun
organisatie. Hiernaast wil ik mijn begeleidend docent bedanken voor de fijne begeleiding,
kritische blik en de support. Tenslotte wil ik de respondenten bedanken voor hun tijd en
medewerking, zonder hen had ik deze scriptie nooit kunnen schrijven.
Veel leesplezier toegewenst.
……
Utrecht, 15 maart 2024
Wegens de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) zijn alle gegevens die dit
onderzoek bevat geanonimiseerd.
2
,Samenvatting
Achtergrond In de (ouderen)psychiatrie leiden diverse stoornissen tot verminderd cognitief
vermogen en dagelijks functioneren, waardoor mondgezondheidsproblemen vaak voorkomen.
Ondanks mogelijke ernstige gevolgen, blijft mondgezondheid onderbelicht binnen de
ouderenpsychiatrie. Zorgmedewerkers hebben een centrale rol binnen de verbetering van
mondhygiëne van deze patiënten. Het doel van dit onderzoek was het identificeren van factoren
die het toepassen van mondzorg van zorgmedewerkers belemmeren of bevorderen.
Methode: In dit kwalitatief onderzoek zijn semigestructureerde interviews afgenomen onder
respondenten met verschillende functies binnen de zorg voor psychiatrische cliënten. De
dataverzameling vond plaats in oktober 2023, waarbij een topiclijst bij de interviews werd
gebruikt als leidraad. De interviews werden getranscribeerd, gecodeerd en geanalyseerd
middels thematische codering met aandacht voor ethische overwegingen waaronder informed
consent en privacybescherming.
Resultaten: Acht zorgmedewerkers uit verschillende disciplines werden geïnterviewd. De
belangrijkste belemmerende factoren waren kennistekort, tijdgebrek en te weinig prioriteit
vanuit de organisatie. De belangrijkste bevorderende factoren waren kennisoverdracht naar
collega’s en cliënten, gebitgeschiedenis die bekend is bij meerdere disciplines en cliënten
helpen herinneren aan de mondzorg.
Discussie & conclusie: Het opvallendste resultaat is dat gebrek aan kennis de voornaamste
barrière was voor zorgmedewerkers, wat resulteerde in onvoldoende toepassing van mondzorg,
terwijl hoge werkdruk ook een belemmering vormde voor het bieden van adequate mondzorg.
Implicaties voor verpleegkundigen omvatten de noodzaak om mondzorg meer aandacht te
geven, het bevorderen van kennisoverdracht en het implementeren van mondzorg in zowel het
zorgleefplan als in het multidisciplinair overleg, om zo de kwaliteit van mondzorg te verbeteren
en tegemoet te komen aan de behoeften van zorgmedewerkers en patiënten.
Advies: Het advies bestaat uit vijf onderdelen op macro-, meso- en microniveau:
kennisbevordering, een aandachtsvelder mondzorg binnen het zorgteam, verbetering van de
samenwerking met verschillende disciplines, aandacht vergroten van mondzorg bij zowel
cliënten als zorgmedewerkers en mondzorg vast opnemen in het zorgleefplan waardoor het
wordt besproken bij multidisciplinaire overleggen.
3
, Inhoudsopgave
Voorwoord 2
Samenvatting 3
1. Inleiding 5
2. Methode 7
2.1 Onderzoeksdesign 7
2.2 Setting en onderzoekspopulatie 7
2.3 Data verzameling 7
2.4 Data-analyse 7
2.5 Ethische overwegingen 8
3. Resultaten 9
3.1 Codeboom resultaten interviews 9
3.2 Resultaten interviews 9
3.2.1 Component 1: algemene gegevens 9
3.2.2 Component 2: visie op de mondzorg 10
3.2.3 Component 3: ervaringen 11
3.2.4 Component 4: belemmeringen 11
3.2.5 Component 5: bevorderingen 12
3.2.6 Component 6: behoeftes 12
3.2.7 Component 7: overig 13
4. Discussie en conclusie 14
4.1 Onderzoeksresultaten in vergelijking met de literatuur 14
4.2 Kritische beschouwing 14
4.3 Implicaties voor het verpleegkundig vak 15
4.4 Conclusie 15
5. Advies 16
6. Bibliografie 18
7. Bijlagen 23
Bijlage 1: Zoekplan literatuuronderzoek 23
Bijlage 2: Zoekstring wetenschappelijke artikelen 25
Bijlage 3: Uitnodiging interview 31
Bijlage 4: Informed consent 32
Bijlage 5: Interviewguide en topiclijst 34
Bijlage 6: Codeertabel met tekstfragmenten van de respondenten in Excel 36
Bijlage 7: Conclusie respondenten 49
Bijlage 8: Reflectie verslagen 50
Bijlage 8.1: Reflectie verslag 50
Bijlage 8.2 Flyer 52
Bijlage 8.3 Pakketje mondzorg 53
Bijlage 8.4 Feedback opdrachtgever 54
Bijlage 9: Checklist zorgvuldigheid persoonsgebonden data 55
Bijlage 10: Bewijs aanwezigheid thema weken 56
Bijlage 11: Samenwerkingsovereenkomst met de organisatie 57
4
Het advies:
‘Een kwalitatief onderzoek naar de belemmerende en bevorderende
factoren voor zorgmedewerkers in de ouderenpsychiatrie bij de
afdelingen beschermd wonen bij Vecht en IJssel voor het toepassen
van mondzorg’
Door ……
Studentnummer:
E-mailadres:
Groepscode: GVE-AIB-VOL-14 periode AB 23-24
Cursuscode: GVE-4.AIB-17
Opdrachtgever: Vecht en IJssel. Afdeling Beschermd wonen
1e beoordelaar:
2e beoordelaar:
15 maart 2024
3.988 woorden
,Voorwoord
Voor u ligt het advies “Mondzorg in de ouderenpsychiatrie”. Deze scriptie is geschreven in
opdracht van Vecht en IJssel voor de afdeling(en); beschermd wonen. De organisatie heeft drie
afdelingen, op iedere afdeling wonen twaalf patiënten. Op de afdelingen wonen patiënten die
zijn uit behandeld voor de psychiatrie. Zij hebben allemaal verschillende soorten psychische
stoornissen en zijn niet meer in staat om thuis te wonen. Deze scriptie is geschreven in de
periode van september 2023 tot maart 2024.
Deze scriptie maakt deel uit van het afstudeertraject van de bacheloropleiding HBO-
Verpleegkunde aan de Hogeschool Utrecht.
In de toekomst zou ik graag willen dat er meer aandacht is voor mondzorg in de
ouderenpsychiatrie. Aandoeningen in de mond kunnen nadelige gevolgen hebben voor de
algemene gezondheid waardoor de kans op ziektes worden vergroot. Goede begeleiding en een
goed beleid om de urgentie van mondzorg in te zien kunnen deze kansen verkleinen.
Ik zou graag de kwaliteitsverpleegkundige van de afdelingen beschermd wonen en de
opdrachtgever willen bedanken voor de mogelijkheid van het schrijven van mijn scriptie bij hun
organisatie. Hiernaast wil ik mijn begeleidend docent bedanken voor de fijne begeleiding,
kritische blik en de support. Tenslotte wil ik de respondenten bedanken voor hun tijd en
medewerking, zonder hen had ik deze scriptie nooit kunnen schrijven.
Veel leesplezier toegewenst.
……
Utrecht, 15 maart 2024
Wegens de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) zijn alle gegevens die dit
onderzoek bevat geanonimiseerd.
2
,Samenvatting
Achtergrond In de (ouderen)psychiatrie leiden diverse stoornissen tot verminderd cognitief
vermogen en dagelijks functioneren, waardoor mondgezondheidsproblemen vaak voorkomen.
Ondanks mogelijke ernstige gevolgen, blijft mondgezondheid onderbelicht binnen de
ouderenpsychiatrie. Zorgmedewerkers hebben een centrale rol binnen de verbetering van
mondhygiëne van deze patiënten. Het doel van dit onderzoek was het identificeren van factoren
die het toepassen van mondzorg van zorgmedewerkers belemmeren of bevorderen.
Methode: In dit kwalitatief onderzoek zijn semigestructureerde interviews afgenomen onder
respondenten met verschillende functies binnen de zorg voor psychiatrische cliënten. De
dataverzameling vond plaats in oktober 2023, waarbij een topiclijst bij de interviews werd
gebruikt als leidraad. De interviews werden getranscribeerd, gecodeerd en geanalyseerd
middels thematische codering met aandacht voor ethische overwegingen waaronder informed
consent en privacybescherming.
Resultaten: Acht zorgmedewerkers uit verschillende disciplines werden geïnterviewd. De
belangrijkste belemmerende factoren waren kennistekort, tijdgebrek en te weinig prioriteit
vanuit de organisatie. De belangrijkste bevorderende factoren waren kennisoverdracht naar
collega’s en cliënten, gebitgeschiedenis die bekend is bij meerdere disciplines en cliënten
helpen herinneren aan de mondzorg.
Discussie & conclusie: Het opvallendste resultaat is dat gebrek aan kennis de voornaamste
barrière was voor zorgmedewerkers, wat resulteerde in onvoldoende toepassing van mondzorg,
terwijl hoge werkdruk ook een belemmering vormde voor het bieden van adequate mondzorg.
Implicaties voor verpleegkundigen omvatten de noodzaak om mondzorg meer aandacht te
geven, het bevorderen van kennisoverdracht en het implementeren van mondzorg in zowel het
zorgleefplan als in het multidisciplinair overleg, om zo de kwaliteit van mondzorg te verbeteren
en tegemoet te komen aan de behoeften van zorgmedewerkers en patiënten.
Advies: Het advies bestaat uit vijf onderdelen op macro-, meso- en microniveau:
kennisbevordering, een aandachtsvelder mondzorg binnen het zorgteam, verbetering van de
samenwerking met verschillende disciplines, aandacht vergroten van mondzorg bij zowel
cliënten als zorgmedewerkers en mondzorg vast opnemen in het zorgleefplan waardoor het
wordt besproken bij multidisciplinaire overleggen.
3
, Inhoudsopgave
Voorwoord 2
Samenvatting 3
1. Inleiding 5
2. Methode 7
2.1 Onderzoeksdesign 7
2.2 Setting en onderzoekspopulatie 7
2.3 Data verzameling 7
2.4 Data-analyse 7
2.5 Ethische overwegingen 8
3. Resultaten 9
3.1 Codeboom resultaten interviews 9
3.2 Resultaten interviews 9
3.2.1 Component 1: algemene gegevens 9
3.2.2 Component 2: visie op de mondzorg 10
3.2.3 Component 3: ervaringen 11
3.2.4 Component 4: belemmeringen 11
3.2.5 Component 5: bevorderingen 12
3.2.6 Component 6: behoeftes 12
3.2.7 Component 7: overig 13
4. Discussie en conclusie 14
4.1 Onderzoeksresultaten in vergelijking met de literatuur 14
4.2 Kritische beschouwing 14
4.3 Implicaties voor het verpleegkundig vak 15
4.4 Conclusie 15
5. Advies 16
6. Bibliografie 18
7. Bijlagen 23
Bijlage 1: Zoekplan literatuuronderzoek 23
Bijlage 2: Zoekstring wetenschappelijke artikelen 25
Bijlage 3: Uitnodiging interview 31
Bijlage 4: Informed consent 32
Bijlage 5: Interviewguide en topiclijst 34
Bijlage 6: Codeertabel met tekstfragmenten van de respondenten in Excel 36
Bijlage 7: Conclusie respondenten 49
Bijlage 8: Reflectie verslagen 50
Bijlage 8.1: Reflectie verslag 50
Bijlage 8.2 Flyer 52
Bijlage 8.3 Pakketje mondzorg 53
Bijlage 8.4 Feedback opdrachtgever 54
Bijlage 9: Checklist zorgvuldigheid persoonsgebonden data 55
Bijlage 10: Bewijs aanwezigheid thema weken 56
Bijlage 11: Samenwerkingsovereenkomst met de organisatie 57
4
