Biologie - Gedrag (4vwo hoofdstuk 1)
Paragraaf 1.1 Dierenwelzijn
ontstaan van gedrag: Gedrag is alles wat mensen of dieren doen of laten. Gedrag is een
aanpassing aan de leefomstandigheden. Een inwendige prikkel is een prikkel van binnenuit
die van invloed is op het gedrag. Voorbeelden van inwendige prikkels zijn hormonen en het
hongergevoel. Uitwendige prikkels komen van buitenaf. Voorbeelden van uitwendige
prikkels zijn geuren en geluiden. In- en uitwendige prikkels samen, vormen samen de
motiverende fattoren. lls er meer prikkels komen wordt de motivatie verhoogt. Nu kan de
drempelwaarde worden bereikt. De drempelwaarde is de hoogte
van de motivatie die nodig is om tot bepaald gedrag over te gaan.
Opbouw van gedrag: Een vaste volgorde van gedragseenheden
noemen we een gedragsketen. Gedragseenheden zijn versthillende
aparte handeling binnen een gedragsketen. Gedragseenheden
besthrijf je in een ethogram. Een aantal samenhangende
gedragsketens vormt een gedragssysteem. Gedragssystemen
vormen op hun beurt dan weer samen het gedrag.
Natuurlijk gedrag: alle soorten gedrag hebben een funttie. Dit
noemen we funtties van gedrag. Voorbeelden zijn overleven van het individu en overleven
van de soort. In gevangensthap verdwijnt het natuurlijk gedrag soms. Onderzoekers gaan
ervan uit dat het welzijn van dieren hoger is als zij hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen.
Paragraaf 1.2 Gedrag bestuderen
Diergedrag valt te onderzoeken door observeren, tellen en meten. Dit gebeurt objettief,
zonder oordeel vooraf. Ze kijken welke prikkels een dier ontvangt (input) en welk gedrag
hierdoor optreedt (output). lntropomorfsme is wanneer we een menselijke emotie
toekennen aan dierlijk gedrag. De tak van wetensthap die onderzoek doet naar diergedrag is
de ethologie. Bij gedragsonderzoek vind je vaak:
Ethogram: een objettieve besthrijving van de versthillende handelingen.
Prototol: een lijst van athtereenvolgens waargenomen handelingen.
Onderzoek zilvermeeuwen: een sleutelprikkel is een prikkel die steeds hetzelfde gedrag
oproept. Het pikken van jonge meeuwen naar de snavelvlek van de ouders is vervolgens een
sleutelprikkel voor de ouder om het voedsel op te braken. Een supernormale prikkel is een
versterkte prikkel. Een voorbeeld hiervan is dat de onderzoeker ontdekte dat meeuwen nog
hefiger pikken naar een zwarte vlek dan naar een (normale) rode vlek.
Onderzoek ganzen: Sommige dieren hebben in hun leven een gevoelige periode. Bij ganzen
zorgt dit ervoor dat ze vlak na de geboorte een moederbeeld ontwikkelen. Dit is leren door
inprenting. Inprenten is een vorm van leren die beperkt is tot een korte gevoelige periode.
Bij inprenting lijkt er een zekere aangeboren voorprogrammering aanwezig te zijn, die
erfelijk vastligt.
Paragraaf 1.3 Communicate en gedrag
Communitatie met soortgenoten: Signalen zijn prikkels die bedoelt zijn voor soortgenoten
en vaak voor andere soorten ook moeilijk te begrijpen zijn.
Ritueel gedrag: Rituelen bestaan uit een serie gedragseenheden die van tevoren vast staan,
bijvoorbeeld het kussen bij een begroeting. Ritueel gedrag bij dieren berust op het geven
van signalen die als sleutelprikkel dienen. Herkennen van de soortgenoot waarop de rituele
Paragraaf 1.1 Dierenwelzijn
ontstaan van gedrag: Gedrag is alles wat mensen of dieren doen of laten. Gedrag is een
aanpassing aan de leefomstandigheden. Een inwendige prikkel is een prikkel van binnenuit
die van invloed is op het gedrag. Voorbeelden van inwendige prikkels zijn hormonen en het
hongergevoel. Uitwendige prikkels komen van buitenaf. Voorbeelden van uitwendige
prikkels zijn geuren en geluiden. In- en uitwendige prikkels samen, vormen samen de
motiverende fattoren. lls er meer prikkels komen wordt de motivatie verhoogt. Nu kan de
drempelwaarde worden bereikt. De drempelwaarde is de hoogte
van de motivatie die nodig is om tot bepaald gedrag over te gaan.
Opbouw van gedrag: Een vaste volgorde van gedragseenheden
noemen we een gedragsketen. Gedragseenheden zijn versthillende
aparte handeling binnen een gedragsketen. Gedragseenheden
besthrijf je in een ethogram. Een aantal samenhangende
gedragsketens vormt een gedragssysteem. Gedragssystemen
vormen op hun beurt dan weer samen het gedrag.
Natuurlijk gedrag: alle soorten gedrag hebben een funttie. Dit
noemen we funtties van gedrag. Voorbeelden zijn overleven van het individu en overleven
van de soort. In gevangensthap verdwijnt het natuurlijk gedrag soms. Onderzoekers gaan
ervan uit dat het welzijn van dieren hoger is als zij hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen.
Paragraaf 1.2 Gedrag bestuderen
Diergedrag valt te onderzoeken door observeren, tellen en meten. Dit gebeurt objettief,
zonder oordeel vooraf. Ze kijken welke prikkels een dier ontvangt (input) en welk gedrag
hierdoor optreedt (output). lntropomorfsme is wanneer we een menselijke emotie
toekennen aan dierlijk gedrag. De tak van wetensthap die onderzoek doet naar diergedrag is
de ethologie. Bij gedragsonderzoek vind je vaak:
Ethogram: een objettieve besthrijving van de versthillende handelingen.
Prototol: een lijst van athtereenvolgens waargenomen handelingen.
Onderzoek zilvermeeuwen: een sleutelprikkel is een prikkel die steeds hetzelfde gedrag
oproept. Het pikken van jonge meeuwen naar de snavelvlek van de ouders is vervolgens een
sleutelprikkel voor de ouder om het voedsel op te braken. Een supernormale prikkel is een
versterkte prikkel. Een voorbeeld hiervan is dat de onderzoeker ontdekte dat meeuwen nog
hefiger pikken naar een zwarte vlek dan naar een (normale) rode vlek.
Onderzoek ganzen: Sommige dieren hebben in hun leven een gevoelige periode. Bij ganzen
zorgt dit ervoor dat ze vlak na de geboorte een moederbeeld ontwikkelen. Dit is leren door
inprenting. Inprenten is een vorm van leren die beperkt is tot een korte gevoelige periode.
Bij inprenting lijkt er een zekere aangeboren voorprogrammering aanwezig te zijn, die
erfelijk vastligt.
Paragraaf 1.3 Communicate en gedrag
Communitatie met soortgenoten: Signalen zijn prikkels die bedoelt zijn voor soortgenoten
en vaak voor andere soorten ook moeilijk te begrijpen zijn.
Ritueel gedrag: Rituelen bestaan uit een serie gedragseenheden die van tevoren vast staan,
bijvoorbeeld het kussen bij een begroeting. Ritueel gedrag bij dieren berust op het geven
van signalen die als sleutelprikkel dienen. Herkennen van de soortgenoot waarop de rituele
