Samenvatting spellingdidactiek H1-H6, H9, H10

Spellingdidactiek H1
1.1
Alfabetisch schriftsysteem: het alfabet (taal dat wordt weergeven door de verschillende spraakklanken
 Ontstaan door Feniciërs die ontdekten dat je alle woorden kunt ontleden in een aantal
klanken, hun vondst om per klank een teken af te spreken leidde tot de ontwikkeling van ons
alfabet  ze hebben alle medeklinkers opgeschreven (de Grieken hebben het alfabet verder
ontwikkeld en de klinkers aan het systeem toegevoegd
 Voordelen alfabetisch systeem: aantal tekens dat je moet leren is niet veel, nieuwe woorden
zijn gemakkelijk te schrijven

Foneem: spraakklank die betekenisverschil tussen klankgroepen veroorzaakt (wat je hoort)
 Gaaf en raaf  de g & r zijn de fonemen want zij zorgen voor de verschillende betekenis
 Moeilijkheden van fonemen zijn:
 lastig te herkennen
 ons alfabet heeft niet genoeg tekens om elk foneem weer te geven  we kennen 34 fonemen
maar er zijn er 26 in het alfabet beschikbaar (komt doordat er letters zijn gecombineerd ui, oe, ch
etc.)
 Koppeling tussen de fonemen en de grafemen is niet eenduidig
Grafeem: de tekens waarmee wij fonemen weergeven, dus een letter(combinatie)
 De ei, b, oe bijvoorbeeld
 Wat je ziet

Pictografisch systeem: woorden weergeven d.m.v van tekeningen en afbeeldingen
 Verkeersborden
 Voordeel: je kan een ingewikkelde/lange boodschap op een simpele manier weergeven,
concrete dingen kan je weergeven
 Nadeel: niet-concrete dingen kunnen niet worden afgebeeld

Logografisch schriftsysteem: plaatjes/afbeeldingen staan voor een woord
 Het Chinees
 Voordeel: niet concrete dingen kunnen systematisch worden weergegeven
1.2
De hoofdregels van onze spelling zijn vastgelegd in de Woordenlijst Nederlandse taal

Fonologisch principe: elk foneem wordt door een apart grafeem weergeven (je schrijft wat je hoort)
Morfologisch principe: wanneer je bij een woord niet uitgaat van de klank, maar van de vorm
 Morfemen: betekenis dragende elementen (onwijs on=ontkenning, wijs=betekenis van
‘verstandig’)
 Vrije morfemen: morfemen die als woord voor komen
 Gebonden morfemen: voor- en achtervoegsels (ge-, be-, ver-/-lijk, -heid, -teit)  komen niet
als woord voor
 Regel van de gelijkvormigheid: we schrijven een woord of voor/achtervoegsel steeds op
dezelfde manier (kijken naar meervoud)
 Regel van de gelijkvormigheid (bed-bedden  je weet dat het met een d moet door het
woord langer te maken)
 Regel van de overeenkomst: houdt in dat de opbouw van een woord in de spelling duidelijk
wordt (vergelijken met andere woorden met andere betekenissen)
 Regel van de overeenkomst: voor- en achtervoegsels, werkwoorden, samengestelde woorden
(breedte; je weet dat het zo moet door de woorden lengte, hoogte, diepte  leng + te, hoog + te,
diep + te dus breed + te)
Syllabisch principe
 Syllabe = een klankstuk/gedeelte van een woord  die klankstukken hebben geen betekenis
(het verschil tussen syllaben en lettergrepen is lettergreep: bak-ker, syllabe: ba-kur)
 Regel van de verenkeling: boom – bomen, loop – lopen, braam – bramen
 Regel van de verdubbeling: bom – bommen, dam – dammen, bok – bokken

Etymologisch principe

,  Dat zijn woorden die in de loop van de tijd veranderd zijn qua spelling of door een land van
herkomst  laptop (uit engels)
 Dialecten
 Goudvis is ook etymologisch principe  je weet niet of het ou/au is
1.3
Argumenten voor en tegen spellinghervorming hebben te maken met:
1. De leerbaarheid van de spelling
 Het aanleren van fonologisch spellen kost in het spellingonderwijs de meeste tijd
 Meeste fouten in onze spelling treden op bij de verenkelings- en verdubbelingsregel
 Een ander groot deel van de fouten is verklaarbaar door spreektaal-, dialectinvloed en
vergissingen
2. De bruikbaarheid van de spelling
 Voor lezers is het gemakkelijker als woorden steeds de zelfde vorm hebben dus niet hont-
honden maar hond-honden
3. De sociale aanvaardbaarheid van de spelling
 Het gaat hier om de economische motieven  veranderingen in spelling kost veel geld
(schoolboeken vervangen bijv.)

Spellingdidactiek H2
2.1
De versmeltingstheorie van Ehri: van elk woord is bepaalde info opgeslagen (het mentale lexicon; je weet hoe
het woord klink, hoe je het uitspreekt, de betekenis, hoe je het in een zin kunt gebruiken, hoe het is
opgebouwd en hoe je het moet schrijven  identiteit van woorden)

Elk woord heeft kenmerkende eigenschappen:
 Akoestische identiteit: de wijze waarop een woord klinkt
 Articulatorische identiteit: van elk woord ligt in ons geheugen vast hoe we het moeten
uitspreken  akoestische en articulatorische overlappen ze worden onder 1 woord gebracht:
fonologische identiteit
 Morfologische identiteit: je weet hoe woorden zijn opgebouwd en hoe je met behulp van
voor- en achtervoegsels nieuwe woorden kunt vormen (samengevoegde woorden)
 Semantische identiteit: de betekenis van een woord, zoals die in het woordenboek
beschreven is
 Syntactische identiteit: het gaat hierom de mogelijkheden van een woord om met andere
woorden gecombineerd te worden - is bij werkwoordspelling belangrijk (we weten pas dat we
vindt moeten schrijven als we hebben vastgesteld dat het gaat om een pv die bij het ow ‘hij’
hoort
 Orthografische identiteit: is de spelling van een woord

Directe spellingstrategie: dit is wanneer het spellen geautomatiseerd is en je er dus niet hoeft over na te
denken
Indirecte spellingstrategie: dit is als je een bepaalde denkhandeling toepast

Fonologisch principe Schrijf op wat je hoort
Strategieën die erbij horen: elementaire spellinghandeling,
klankclusterstrategie, regelstrategie
Morfologisch principe Regel van gelijkvormigheid = langer maken
Strategieën die erbij horen: regelstrategie, Regel van overeenkomst = voor- en
analogiestrategie achtervoegsels/werkwoorden
Syllabisch principe Verdubbeling en verenkeling = boom-bomen
Strategieën die erbij horen: regelstrategie,
analogiestrategie
Etymologisch principe Tijd veranderd of de herkomst/weet-woorden
Strategieën die erbij horen: woordbeeldstrategie, inprenting Au/ou, c/s, i/y, ch/g, c/k
Zoals het woord enthousiast, wij/wei
Spellingstrategieën
 Elementaire spellinghandeling  basiswoorden