Algemene inleiding tot het recht
Deel 1: Inleiding tot het recht
1. Wat is recht?
Veel verschillende definities à Oorzaak: In de definities worden elementen opgenomen
die verwijzen naar een bestaande maatschappij
en naar wat men in die maatschappij met recht
wenst te bereiken
Recht = Een verzameling van regels die gelden voor een bepaalde samenleving en op
een bepaald ogenblik (Tijds- en plaatsgebonden)
Elementen die vaak terugkomen:
1. Geheel van bindende regels
2. Die beogen het samenleven te ordenen
3. Die door een (legitieme) gezagsfunctie worden afgedwonen, met
“sanctie en dwang” (Uitgevoerd door bv. Leger, Politie, etc.)
A. Geheel van bindende regels (1)
Recht = Geheel van regels waaraan iedereen zich dient te houden
Vb. Dat men elk jaar een aangifte moet doen omtrent de belastingen
Verschillende soorten:
o Gebiedende & verbiedende rechtsregels >< Wilsaanvullende (of suppletieve)
rechtsregels
Gebiedende en verbiedende rechtsregels:
– Regels die een bepaald gedrag opleggen (Vb. Huwelijksplichten)
– een bepaalde daad verbieden (Vb. Aanzetten tot ontucht)
– of aan de rechtssubjecten toelaten bepaalde handelingen te stellen,
zonder dat ze daar toe verplicht zijn (Vb. Schenkingen uitvoeren)
à Regels van de “openbare orde”
à Regels van het “dwingend recht”
, Wilsaanvullende rechtregels = Rechtsregels wanneer partijen geen eigen
regeling hebben voorzien
Vb. Er is pas een koopovereenkomst zodra de partijen eens zijn over de zaak en
de prijs, ookal is de zaak nog niet geleverd of de prijs nog niet betaald. Die regel
is niet van toepassing indien de partijen zijn overeengekomen dat de
eigendomsoverdracht slechts zal plaatshebbben na volledige betaling.
o Objectief recht >< Subjectief recht
Objectief recht = Rechtsregels in materiële wetten die los van een bepaalde
titularis worden bekeken
Subjectief recht = Recht van een rechtssubject om op basis van een eigen belang
een welbepaalde jurdische verplichting van een derde af te
dwingen
Vb. Objectief recht = wat een eigendom is en welke rechten eraan verbonden zijn.
Uit dit objectief recht verkrijgt een individu bepaalde rechten bv de rechten om
de vruchten op te eisen, ze te verkopen, etc. Dit zijn de subjectieve rechten
o Positief recht >< ideëel recht (Vb. Natuurrecht)
Positief recht = Het objectief recht dat in de gemeenschap opgesteld en erkend
wordt. Het wordt afgedwongen door de overheid à Vandaag
werkelijk bestaand recht
Ideëel recht = Het ideale recht, dat niet afgedwongen wordt door de overheid,
maar in de mens zelf zit à Filosofische benadering
» Natuurrecht
Echter kunnen we een natuurrechterlijk geïnspireerde regel tot positief recht
verklaren
B. Het recht moet de samenleving ordenen en in stand houden (2)
Recht maakt de samenleving mogelijk, een samenleving is niet mogelijk zonder regels die de
verhoudingen tussen de leden van een groep onderling + tussen de leden en de groep bepalen
Recht = Product van een levensvisie, waarbij het recht die visie tracht te verdedigen
Rechtsregels = Beogen om bepaalde morele regels te doen naleven, om personen en
goederen te beschermen, om rechtszekerheid te creëren
,C. Het recht vereist gezag (3)
Binding tussen recht & gezag = - Het uitvaardigen van het recht
- Het doen naleven van de rechtsregels
Het uitvaardigen van het recht
Dit gebeurt door regelgevende organen, die democratisch verkozen zijn en dus de
meerderheid vertegenwoordigen van de bevolking
De wijze van totstandkoming van het recht is bepalend of een wet rechtsgeldig is, anders kan
die niet toegepast worden of wordt deze vernietigd.
Er moet rekening gehouden worden met:
- Hiërarchie van de normen: Lagere normen mogen hogere niet tegenspreken
en niet alle rechtsregels hebben dezelfde waarde.
- Bevoegdheid verdelende regels: Bepalen welke overheid regelgevend mag
optreden
- Procedureregels: Bepalen op welke wijze en volgens welke pleegvormen
de regel tot stand kan komen
Naleven van de rechtsregels
Sanctie = Vooraf vastgesteld dwangmiddel waarvan een intimidatie-effect wordt
verwacht
Vb. Werkstraf, geldboeten, vrijheidsberoving (gevangenis), etc.
De sanctionering gebeurt door de rechterlijke macht (>< Eigenrichting*)
*= Het zichzelf recht verschaffen zonder tussenkomst van de
rechter à Verboden !
De staat is de rechtsgemeenschap (rechterlijke macht) bij uitstek met
bepaalde bevoegdheden:
- Maakt nieuwe rechtsregels via wetgeving (Wetgevende macht)
- Maakt toepassing van die regels mogelijk d.m.v. een regering en
administratief apparaat (Uitvoerende macht)
, - Past dit in rechtbanken toe voor beslechting van geschillen
(Rechterlijke macht)
Recht Moraal/godsdienst
Afdwingbaarheid: Afdwingen met eventueel Sanctie ligt in wroeging en goddelijke
geweld bestraffing
Totstandbrenging door wetgever Godsdienst wordt ‘geopenbaard’ en moraal
komt door het geweten
Gericht op verhoudingen tussen mensen Verhouding met god of individuele welzijn
als voorwerp
Handelt over rechten en plichten op zich Handelt over de wijze waarop van die
rechten op gebruik mag worden gemaakt
2. Indeling van het recht
Nationaal recht = - Publiek recht
- Privaat recht
Publiekrecht Privaatrecht
Regelt de verhouding tussen burgers en de Regelt de verhouding tussen burgers
overheid onderling
Beoogt de bescherming van het algemeen Beoogt bescherming van private belangen
belang
Verticaliteit: Overheid Horizontaliteit :
ï Burger 1 <-> Burger 2
Burgers
Voorrang van het algemeen belang op het Gelijkheid tussen
particulier belang
Regels doorgaans van openbare orde, dus Meer suppletieve regels
er kan niet van worden afgeweken (maar niet exclusief: ook regels van
dwingend recht & openbare orde)
A. Rechtstakken in publiek- en privaatrecht
Publiekrecht
o Staatsrecht = Het geheel van regels met betrekking tot de inrichting,
Deel 1: Inleiding tot het recht
1. Wat is recht?
Veel verschillende definities à Oorzaak: In de definities worden elementen opgenomen
die verwijzen naar een bestaande maatschappij
en naar wat men in die maatschappij met recht
wenst te bereiken
Recht = Een verzameling van regels die gelden voor een bepaalde samenleving en op
een bepaald ogenblik (Tijds- en plaatsgebonden)
Elementen die vaak terugkomen:
1. Geheel van bindende regels
2. Die beogen het samenleven te ordenen
3. Die door een (legitieme) gezagsfunctie worden afgedwonen, met
“sanctie en dwang” (Uitgevoerd door bv. Leger, Politie, etc.)
A. Geheel van bindende regels (1)
Recht = Geheel van regels waaraan iedereen zich dient te houden
Vb. Dat men elk jaar een aangifte moet doen omtrent de belastingen
Verschillende soorten:
o Gebiedende & verbiedende rechtsregels >< Wilsaanvullende (of suppletieve)
rechtsregels
Gebiedende en verbiedende rechtsregels:
– Regels die een bepaald gedrag opleggen (Vb. Huwelijksplichten)
– een bepaalde daad verbieden (Vb. Aanzetten tot ontucht)
– of aan de rechtssubjecten toelaten bepaalde handelingen te stellen,
zonder dat ze daar toe verplicht zijn (Vb. Schenkingen uitvoeren)
à Regels van de “openbare orde”
à Regels van het “dwingend recht”
, Wilsaanvullende rechtregels = Rechtsregels wanneer partijen geen eigen
regeling hebben voorzien
Vb. Er is pas een koopovereenkomst zodra de partijen eens zijn over de zaak en
de prijs, ookal is de zaak nog niet geleverd of de prijs nog niet betaald. Die regel
is niet van toepassing indien de partijen zijn overeengekomen dat de
eigendomsoverdracht slechts zal plaatshebbben na volledige betaling.
o Objectief recht >< Subjectief recht
Objectief recht = Rechtsregels in materiële wetten die los van een bepaalde
titularis worden bekeken
Subjectief recht = Recht van een rechtssubject om op basis van een eigen belang
een welbepaalde jurdische verplichting van een derde af te
dwingen
Vb. Objectief recht = wat een eigendom is en welke rechten eraan verbonden zijn.
Uit dit objectief recht verkrijgt een individu bepaalde rechten bv de rechten om
de vruchten op te eisen, ze te verkopen, etc. Dit zijn de subjectieve rechten
o Positief recht >< ideëel recht (Vb. Natuurrecht)
Positief recht = Het objectief recht dat in de gemeenschap opgesteld en erkend
wordt. Het wordt afgedwongen door de overheid à Vandaag
werkelijk bestaand recht
Ideëel recht = Het ideale recht, dat niet afgedwongen wordt door de overheid,
maar in de mens zelf zit à Filosofische benadering
» Natuurrecht
Echter kunnen we een natuurrechterlijk geïnspireerde regel tot positief recht
verklaren
B. Het recht moet de samenleving ordenen en in stand houden (2)
Recht maakt de samenleving mogelijk, een samenleving is niet mogelijk zonder regels die de
verhoudingen tussen de leden van een groep onderling + tussen de leden en de groep bepalen
Recht = Product van een levensvisie, waarbij het recht die visie tracht te verdedigen
Rechtsregels = Beogen om bepaalde morele regels te doen naleven, om personen en
goederen te beschermen, om rechtszekerheid te creëren
,C. Het recht vereist gezag (3)
Binding tussen recht & gezag = - Het uitvaardigen van het recht
- Het doen naleven van de rechtsregels
Het uitvaardigen van het recht
Dit gebeurt door regelgevende organen, die democratisch verkozen zijn en dus de
meerderheid vertegenwoordigen van de bevolking
De wijze van totstandkoming van het recht is bepalend of een wet rechtsgeldig is, anders kan
die niet toegepast worden of wordt deze vernietigd.
Er moet rekening gehouden worden met:
- Hiërarchie van de normen: Lagere normen mogen hogere niet tegenspreken
en niet alle rechtsregels hebben dezelfde waarde.
- Bevoegdheid verdelende regels: Bepalen welke overheid regelgevend mag
optreden
- Procedureregels: Bepalen op welke wijze en volgens welke pleegvormen
de regel tot stand kan komen
Naleven van de rechtsregels
Sanctie = Vooraf vastgesteld dwangmiddel waarvan een intimidatie-effect wordt
verwacht
Vb. Werkstraf, geldboeten, vrijheidsberoving (gevangenis), etc.
De sanctionering gebeurt door de rechterlijke macht (>< Eigenrichting*)
*= Het zichzelf recht verschaffen zonder tussenkomst van de
rechter à Verboden !
De staat is de rechtsgemeenschap (rechterlijke macht) bij uitstek met
bepaalde bevoegdheden:
- Maakt nieuwe rechtsregels via wetgeving (Wetgevende macht)
- Maakt toepassing van die regels mogelijk d.m.v. een regering en
administratief apparaat (Uitvoerende macht)
, - Past dit in rechtbanken toe voor beslechting van geschillen
(Rechterlijke macht)
Recht Moraal/godsdienst
Afdwingbaarheid: Afdwingen met eventueel Sanctie ligt in wroeging en goddelijke
geweld bestraffing
Totstandbrenging door wetgever Godsdienst wordt ‘geopenbaard’ en moraal
komt door het geweten
Gericht op verhoudingen tussen mensen Verhouding met god of individuele welzijn
als voorwerp
Handelt over rechten en plichten op zich Handelt over de wijze waarop van die
rechten op gebruik mag worden gemaakt
2. Indeling van het recht
Nationaal recht = - Publiek recht
- Privaat recht
Publiekrecht Privaatrecht
Regelt de verhouding tussen burgers en de Regelt de verhouding tussen burgers
overheid onderling
Beoogt de bescherming van het algemeen Beoogt bescherming van private belangen
belang
Verticaliteit: Overheid Horizontaliteit :
ï Burger 1 <-> Burger 2
Burgers
Voorrang van het algemeen belang op het Gelijkheid tussen
particulier belang
Regels doorgaans van openbare orde, dus Meer suppletieve regels
er kan niet van worden afgeweken (maar niet exclusief: ook regels van
dwingend recht & openbare orde)
A. Rechtstakken in publiek- en privaatrecht
Publiekrecht
o Staatsrecht = Het geheel van regels met betrekking tot de inrichting,
