Samenvatting Theorie en Geschiedenis
van de Sociale Geografe enken over
Regio’s
Tentamen II
Hoofdstuk 1 e geografe van regio’ss regio’s in de
geografe
Zijn regio’s nog wel belangrijk in een wereld die meer en meer in ban lijkt van eenwording, integrate
en globalisering en heef vak als sociale geografe sttdie van gebieden) nog wel toekomst?
1.1 Regio’s in de wereld
Regionale verschillen en bijzonderheden worden titgewist en regio’s en plaatsen zotden elkaar
kopieën worden toenemende eenvormigheid van de wereld). Dit beeld heerst al sinds 19 e eetw
eetw van indtstriële revoltte, kolonialisme, verstedelijking, spoorweg, etc.).
Craandijk 1875) en Blink 1903) klaagden al over dit nivelleringsproces.
Stcces van bedrijven als McDonald’s en Ikea wordt vaak gezien als het defniteve bewijs van de
groeiende mondiale eenvormigheid.
Socioloog Georg Ritzer 1993) kwam met begrip McDonaldizatonn niet zozeer oprtkken van
McDonalds vestgingen zelf, maar opmars van de principes waarmee fastoodketens worden gertndn
Maximale efciënte
Meten van alles in kwanttateve kosten en baten
Voorspelbaarheid, zodat elke klant overal en altjd weet wat te verwachten voor geld
Beheersen van gang van zaken m.b.v. geavanceerde technologie
Lijken tniversele principes te worden voor gestandaardiseerde wereldsamenleving.
De herleving van de region Etropa en Nederland
Proces van integrate en nivellering heef tegenkrachten opgeroepen. Globalisering en regionalisering
gaan hand in hand. Zo meende John Agnew 1987) dat verschillen ttssen regio’s eerder groter dan
kleiner worden. Ook regionalisering heef voorstanders.
- Initatef van plaatselijke groepen tot invoering van local exchange trading systems LETS). Dit
zijn ofcietze mtnten die in lokaal of regionaal netwerk betaalmiddel vormen.
- Slow Food beweging 1986) opgericht in Italië als reacte op wereldwijde oprtkken van
fastood. Zet zich in voor traditonele regionale prodtcten.
- Conféderaton Paysanne 1999) opgezet door boerenactvist José Bové. Het richt zich tegen
globalisering in het algemeen.
- Ook mondiaal opererende mno’s besefen baat te ktnnen hebben bij in stand hotden
regionale verschillenn
o Bijv. verschillen in hoogte van lonen vooral bij arbeidsintensieve onderdelen).
o Het benadrtkken van de band ttssen prodtct en regio en prodtct hierbij als
ambachtelijk, atthentek, etc. Vaak is band echter pttr verzinsel Friese Merenkaas
komt tit fabriek in Woerden). Is de band er wel, dan ktnnen namen van
streekprodtcten door EU worden beschermd met Beschermde Oorsprongsbenaming
of Beschermde Geografsche Aandtiding Opperdoezer aardappel).
1
,Niet alleen in economie maar ook in persoonlijke leven van veel mensen zijn regio’s belangrijk.
Moderne mens is geen kosmopoliet, maar emotoneel verbonden aan eigen regio. Bestttrlijke
schaalvergrotng roept negateve reactes op, geldt voor alle rtimtelijke schaalniveats.
In NRC wordt in 1995 beeld geschetst van toenemend regionaal bewtstzijn in NL. In Elsevier wordt
geconcltdeerd dat regionale trots in NL weer mag. Het is natonalisme in een vriendelijker gedaante.
Minder schadelijk en minder schandelijk dan natonalisme.
Dialecten blijken veel taaier en steeds poptlairder dan menigeen had verwacht.
Regionale tradites zijn herontdekt of worden desnoods verzonnenn paasvtren in Oost-NL.
Emotonele verbondenheid aan provincie is vooral sterk btiten de Randstad, vooral Zeetws en Fries
komt vaak voor. Loyaliteit aan provincies is in Randstad minder sterk dan loyaliteit aan een stad of
regio. Ook in Overijssel speelt dit natwelijks. Vooral Twente is regio binnen de provincie met
titgesproken regionaal bewtstzijn. Voor Twentenaren is Overijssel niet meer dan bestttrlijke regio.
Regio blijf ook zichtbaar in politek en bestttr. Verweten wordt dat regeringen te veel Randstedelijk
georiënteerd zijn.
Ook het rtimtelijk beleid staat welwillend tegenover het bevorderen van regionale eenheid.
Van natonale rtimtelijke ordeningsbeleid met dikke nota’s) is in 11 e eetw weinig overgebleven.
Rtimtelijke plannen zijn zaak van provincies en gemeenten geworden.
Ook voor tegengaan regionale verschillen in welvaart is geen stetn en geld tit Den Haag te
verwachten. Endogene regionale ontwikkeling ontwikkeling voortkomend tit initateven tit regio
zelf, van samenwerkende actoren en organisates) is het devies.
Passief afwachten tot Den Haag met exogene) ontwikkelingsplannen komt is er niet meer bij.
Wel meer stbsidie gekomen tit Brtssel. Bestrijding van regionale ongelijkheden in welvaart in
Etropa is ambite van EU basis in Verdrag van Rome in 1957).
Behalve NL regionaliseert ook Etropa. Naarmate Etropese integrate en eco globalisering) sterker
wordt, lijkt regionalisme aan kracht te winnen. Varieert titeraard van plaat tot plaats in kracht en
titgangssittate.
EU staat niet afwijzend tegenover regio. naast upscaling overhevelen besltitvorming naar Brtssel),
is er downscaling principe van subsidiariteit). Men wil besltitvorming op laag mogelijk schaalniveat.
Verdrag van Maastricht 1991)n plaats voor ‘Etropa van de regio’s’. 344 regio’s hebben
vertegenwoordiger in Comité van de Regio’s. Niet langer dts om ‘Etropa van Vaderlanden/staten’.
Aangesloten regio’s zijn stbstatelijke eenheden die zekere mate van attonomie hebben of ambiëren.
Dit kan op stetn van EU rekenen. Ze heef baat bij goede band met regio’s, want relate Brtssel en
hoofdsteden is vaak niet heel hartelijk.
Veel regiobesttren hebben laatste jaren in Brtssel eigen brtggenhoofden geopend.
Niet alleen de EU maar ook natonale overheden ktnnen vorming van bestttrlijke regio’s op
stbnatonaal niveat bevorderen. Belofe van stbsidies bij gemeentelijke samenwerking bij
grensoverschrijdende vraagsttkken, doet wonderen.
Initatef kan ook van onderop komen, bijv. als vorm van verzet tegen als bedreigend ervaren
bovenregionale ontwikkelingen en besltiten.
Steden in West-NL hebben al langer ervaring met moeizame) samenwerking. Sinds 1998
presenteren ze zich als Deltametropool, één grootstedelijke regio. ze moet ook als bestttrlijke regio
gestalte krijgen.
Eenzelfde streven naar samenwerking is in Noord-Brabant, waar Breda, Tilbtrg, Eindhoven, Helmond
en Den Bosch profleren als BrabantStad. Doeln een stedelijk netwerk vormen en Brabant op
Etropese kaart zeten als kennisregio. Het zijn vooral strategische overwegingen. Meerkernige
regio’s zijn vaak door belangen gestttrde constrtctes.
Gevestgde, al langer bestaande bestttrlijke regio’s waarderen de komst van nietwe niet altjd.
Zero sum gamen een sterkere machtsposite van een leidt tot zwakkere van de ander.
1
, Meer en meer conctrreren stedelijke) regio’s niet alleen om aandacht en geld van bovenregionale
overheden, maar ook om gtnst van transregionale en –natonale bedrijven. Sterke interregionale
conctrrente voor binnenhalen van investeringen. Regio- en citymarketng hierin van groot belang.
Nt steeds meer regio’s te maken krijgen met bevolkingskrimp, worden ook htishotdens verleid om
ergens te komen wonen.
De ‘vloek van de regio’n Indonesië en West-Afrika
Het aan kracht winnen van zowel stprastatelijke verbanden als stbstatelijke regio’s leidt tot
voorspelling over het aanstaande einde van de staat.
Devolutien overheveling van macht tit natonale hoofdstad naar regio’s.
Het kan problemen oplossen zoals na dood dictator Franco in Spanje). Ook in Indonesië kwam er na
verdwijnen van otde machthebber Stharto in 1999 meer vrijheid voor de regio’s. Ze ktnnen bijv.
groter deel van met exploitate van htlpbronnen verdiende geld behotden.
Regionalisering van macht kan echter ook geweld tot gevolg hebben. Regionale minderheid die deel
vrijheid heef herkregen door devoltte, kan tit frtstrate de vroegere meerderheid gaan
discriminerenn
Verzwakking centrale macht van Jakarta konden inwoners Ztid-Kalimantan ongestraf
honderden Madtrezen daar gekomen door transmigratepolitek) doden en verjagen.
Politeke eenheid in Indonesië vanaf 1000 niet meer vanzelfsprekend, maar eigenlijk heef deze ook
nooit bestaan, ondanks pogingen van naton-btilding. In perifere delen van het land is verlangen
naar meer) attonomie grootn
Papoea, Moltkken, Oost-Timor bijv.
Atjeh streng islamitsche regio in Noord-Stmatra)n separatsten voerden strijd voor
onafankelijkheid. Toegenomen attonomie heef geleid tot introdtcte shariaweten die
vrijheid van vrotwen beperkt.
In Afrikaanse landen heef democratsering geleid tot opkomst van politeke partjen en politci die
een etnische basis hebben. Etnische groepen hebben alle htn eigen thtisregio, dts etnische
spanningen hebben ook een regionale dimensie.
- Ivoorktstn tegenstellingen noorden droog, savanne, moslims, veehotders) en ztiden
regenwotd, akkers, christenen) aangewakkerd door politci. Parlementsverkiezingen 1000
ontspoorden in golf van etnisch geweld.
- Nigerian sterke spanningen ttssen noord en ztid. Land met honderden regionale talen en
etnische groepen. Verkiezingsstrijd liep tit tot beschtldigen van fratde en geweld.
o Etnoregionale politci hebben eigen deelstaten gecreëerd door etnische gevoelens
onder htn regionale aanhangers aan te wakkeren. Maar elke nietwe deelstaat
schiep weer nietwe minderheden, die zich weer gingen inspannen voor politeke
erkenning. Leidde tot verbrokkeling. Welvaart bracht de regionalisering niet.
Leo de Haan constateerde dat create nietwe deelstaten natwelijks direct efect had op bevolking.
Groei-efecten beperkt tot hoofdsteden en soms enkele andere steden. Het is geen
ontwikkelingsstrategie, maar een btsiness. Poging politeke elite om macht te verwerven en daarmee
toegang tot rijkdommen.
Proflering stbstatelijke regio’s is proces met vele schadtwzijden. Daarom wordt wel gesproken over
de vloek van de regio.
Toch is er afgelopen halve eetw in zowel Nigeria als Ivoorktst voortitgang geboekt in ontwikkeling.
1.2 Regio’s in de sociale geografe
Regio’s en regionale verschillen zijn tot op de dag van vandaag belangrijk. Goed nietws voor sociale
geografe die deel van bestaansrecht ontleent aan sttdie van regio’s en verschillen ttssen regio’s.
3
van de Sociale Geografe enken over
Regio’s
Tentamen II
Hoofdstuk 1 e geografe van regio’ss regio’s in de
geografe
Zijn regio’s nog wel belangrijk in een wereld die meer en meer in ban lijkt van eenwording, integrate
en globalisering en heef vak als sociale geografe sttdie van gebieden) nog wel toekomst?
1.1 Regio’s in de wereld
Regionale verschillen en bijzonderheden worden titgewist en regio’s en plaatsen zotden elkaar
kopieën worden toenemende eenvormigheid van de wereld). Dit beeld heerst al sinds 19 e eetw
eetw van indtstriële revoltte, kolonialisme, verstedelijking, spoorweg, etc.).
Craandijk 1875) en Blink 1903) klaagden al over dit nivelleringsproces.
Stcces van bedrijven als McDonald’s en Ikea wordt vaak gezien als het defniteve bewijs van de
groeiende mondiale eenvormigheid.
Socioloog Georg Ritzer 1993) kwam met begrip McDonaldizatonn niet zozeer oprtkken van
McDonalds vestgingen zelf, maar opmars van de principes waarmee fastoodketens worden gertndn
Maximale efciënte
Meten van alles in kwanttateve kosten en baten
Voorspelbaarheid, zodat elke klant overal en altjd weet wat te verwachten voor geld
Beheersen van gang van zaken m.b.v. geavanceerde technologie
Lijken tniversele principes te worden voor gestandaardiseerde wereldsamenleving.
De herleving van de region Etropa en Nederland
Proces van integrate en nivellering heef tegenkrachten opgeroepen. Globalisering en regionalisering
gaan hand in hand. Zo meende John Agnew 1987) dat verschillen ttssen regio’s eerder groter dan
kleiner worden. Ook regionalisering heef voorstanders.
- Initatef van plaatselijke groepen tot invoering van local exchange trading systems LETS). Dit
zijn ofcietze mtnten die in lokaal of regionaal netwerk betaalmiddel vormen.
- Slow Food beweging 1986) opgericht in Italië als reacte op wereldwijde oprtkken van
fastood. Zet zich in voor traditonele regionale prodtcten.
- Conféderaton Paysanne 1999) opgezet door boerenactvist José Bové. Het richt zich tegen
globalisering in het algemeen.
- Ook mondiaal opererende mno’s besefen baat te ktnnen hebben bij in stand hotden
regionale verschillenn
o Bijv. verschillen in hoogte van lonen vooral bij arbeidsintensieve onderdelen).
o Het benadrtkken van de band ttssen prodtct en regio en prodtct hierbij als
ambachtelijk, atthentek, etc. Vaak is band echter pttr verzinsel Friese Merenkaas
komt tit fabriek in Woerden). Is de band er wel, dan ktnnen namen van
streekprodtcten door EU worden beschermd met Beschermde Oorsprongsbenaming
of Beschermde Geografsche Aandtiding Opperdoezer aardappel).
1
,Niet alleen in economie maar ook in persoonlijke leven van veel mensen zijn regio’s belangrijk.
Moderne mens is geen kosmopoliet, maar emotoneel verbonden aan eigen regio. Bestttrlijke
schaalvergrotng roept negateve reactes op, geldt voor alle rtimtelijke schaalniveats.
In NRC wordt in 1995 beeld geschetst van toenemend regionaal bewtstzijn in NL. In Elsevier wordt
geconcltdeerd dat regionale trots in NL weer mag. Het is natonalisme in een vriendelijker gedaante.
Minder schadelijk en minder schandelijk dan natonalisme.
Dialecten blijken veel taaier en steeds poptlairder dan menigeen had verwacht.
Regionale tradites zijn herontdekt of worden desnoods verzonnenn paasvtren in Oost-NL.
Emotonele verbondenheid aan provincie is vooral sterk btiten de Randstad, vooral Zeetws en Fries
komt vaak voor. Loyaliteit aan provincies is in Randstad minder sterk dan loyaliteit aan een stad of
regio. Ook in Overijssel speelt dit natwelijks. Vooral Twente is regio binnen de provincie met
titgesproken regionaal bewtstzijn. Voor Twentenaren is Overijssel niet meer dan bestttrlijke regio.
Regio blijf ook zichtbaar in politek en bestttr. Verweten wordt dat regeringen te veel Randstedelijk
georiënteerd zijn.
Ook het rtimtelijk beleid staat welwillend tegenover het bevorderen van regionale eenheid.
Van natonale rtimtelijke ordeningsbeleid met dikke nota’s) is in 11 e eetw weinig overgebleven.
Rtimtelijke plannen zijn zaak van provincies en gemeenten geworden.
Ook voor tegengaan regionale verschillen in welvaart is geen stetn en geld tit Den Haag te
verwachten. Endogene regionale ontwikkeling ontwikkeling voortkomend tit initateven tit regio
zelf, van samenwerkende actoren en organisates) is het devies.
Passief afwachten tot Den Haag met exogene) ontwikkelingsplannen komt is er niet meer bij.
Wel meer stbsidie gekomen tit Brtssel. Bestrijding van regionale ongelijkheden in welvaart in
Etropa is ambite van EU basis in Verdrag van Rome in 1957).
Behalve NL regionaliseert ook Etropa. Naarmate Etropese integrate en eco globalisering) sterker
wordt, lijkt regionalisme aan kracht te winnen. Varieert titeraard van plaat tot plaats in kracht en
titgangssittate.
EU staat niet afwijzend tegenover regio. naast upscaling overhevelen besltitvorming naar Brtssel),
is er downscaling principe van subsidiariteit). Men wil besltitvorming op laag mogelijk schaalniveat.
Verdrag van Maastricht 1991)n plaats voor ‘Etropa van de regio’s’. 344 regio’s hebben
vertegenwoordiger in Comité van de Regio’s. Niet langer dts om ‘Etropa van Vaderlanden/staten’.
Aangesloten regio’s zijn stbstatelijke eenheden die zekere mate van attonomie hebben of ambiëren.
Dit kan op stetn van EU rekenen. Ze heef baat bij goede band met regio’s, want relate Brtssel en
hoofdsteden is vaak niet heel hartelijk.
Veel regiobesttren hebben laatste jaren in Brtssel eigen brtggenhoofden geopend.
Niet alleen de EU maar ook natonale overheden ktnnen vorming van bestttrlijke regio’s op
stbnatonaal niveat bevorderen. Belofe van stbsidies bij gemeentelijke samenwerking bij
grensoverschrijdende vraagsttkken, doet wonderen.
Initatef kan ook van onderop komen, bijv. als vorm van verzet tegen als bedreigend ervaren
bovenregionale ontwikkelingen en besltiten.
Steden in West-NL hebben al langer ervaring met moeizame) samenwerking. Sinds 1998
presenteren ze zich als Deltametropool, één grootstedelijke regio. ze moet ook als bestttrlijke regio
gestalte krijgen.
Eenzelfde streven naar samenwerking is in Noord-Brabant, waar Breda, Tilbtrg, Eindhoven, Helmond
en Den Bosch profleren als BrabantStad. Doeln een stedelijk netwerk vormen en Brabant op
Etropese kaart zeten als kennisregio. Het zijn vooral strategische overwegingen. Meerkernige
regio’s zijn vaak door belangen gestttrde constrtctes.
Gevestgde, al langer bestaande bestttrlijke regio’s waarderen de komst van nietwe niet altjd.
Zero sum gamen een sterkere machtsposite van een leidt tot zwakkere van de ander.
1
, Meer en meer conctrreren stedelijke) regio’s niet alleen om aandacht en geld van bovenregionale
overheden, maar ook om gtnst van transregionale en –natonale bedrijven. Sterke interregionale
conctrrente voor binnenhalen van investeringen. Regio- en citymarketng hierin van groot belang.
Nt steeds meer regio’s te maken krijgen met bevolkingskrimp, worden ook htishotdens verleid om
ergens te komen wonen.
De ‘vloek van de regio’n Indonesië en West-Afrika
Het aan kracht winnen van zowel stprastatelijke verbanden als stbstatelijke regio’s leidt tot
voorspelling over het aanstaande einde van de staat.
Devolutien overheveling van macht tit natonale hoofdstad naar regio’s.
Het kan problemen oplossen zoals na dood dictator Franco in Spanje). Ook in Indonesië kwam er na
verdwijnen van otde machthebber Stharto in 1999 meer vrijheid voor de regio’s. Ze ktnnen bijv.
groter deel van met exploitate van htlpbronnen verdiende geld behotden.
Regionalisering van macht kan echter ook geweld tot gevolg hebben. Regionale minderheid die deel
vrijheid heef herkregen door devoltte, kan tit frtstrate de vroegere meerderheid gaan
discriminerenn
Verzwakking centrale macht van Jakarta konden inwoners Ztid-Kalimantan ongestraf
honderden Madtrezen daar gekomen door transmigratepolitek) doden en verjagen.
Politeke eenheid in Indonesië vanaf 1000 niet meer vanzelfsprekend, maar eigenlijk heef deze ook
nooit bestaan, ondanks pogingen van naton-btilding. In perifere delen van het land is verlangen
naar meer) attonomie grootn
Papoea, Moltkken, Oost-Timor bijv.
Atjeh streng islamitsche regio in Noord-Stmatra)n separatsten voerden strijd voor
onafankelijkheid. Toegenomen attonomie heef geleid tot introdtcte shariaweten die
vrijheid van vrotwen beperkt.
In Afrikaanse landen heef democratsering geleid tot opkomst van politeke partjen en politci die
een etnische basis hebben. Etnische groepen hebben alle htn eigen thtisregio, dts etnische
spanningen hebben ook een regionale dimensie.
- Ivoorktstn tegenstellingen noorden droog, savanne, moslims, veehotders) en ztiden
regenwotd, akkers, christenen) aangewakkerd door politci. Parlementsverkiezingen 1000
ontspoorden in golf van etnisch geweld.
- Nigerian sterke spanningen ttssen noord en ztid. Land met honderden regionale talen en
etnische groepen. Verkiezingsstrijd liep tit tot beschtldigen van fratde en geweld.
o Etnoregionale politci hebben eigen deelstaten gecreëerd door etnische gevoelens
onder htn regionale aanhangers aan te wakkeren. Maar elke nietwe deelstaat
schiep weer nietwe minderheden, die zich weer gingen inspannen voor politeke
erkenning. Leidde tot verbrokkeling. Welvaart bracht de regionalisering niet.
Leo de Haan constateerde dat create nietwe deelstaten natwelijks direct efect had op bevolking.
Groei-efecten beperkt tot hoofdsteden en soms enkele andere steden. Het is geen
ontwikkelingsstrategie, maar een btsiness. Poging politeke elite om macht te verwerven en daarmee
toegang tot rijkdommen.
Proflering stbstatelijke regio’s is proces met vele schadtwzijden. Daarom wordt wel gesproken over
de vloek van de regio.
Toch is er afgelopen halve eetw in zowel Nigeria als Ivoorktst voortitgang geboekt in ontwikkeling.
1.2 Regio’s in de sociale geografe
Regio’s en regionale verschillen zijn tot op de dag van vandaag belangrijk. Goed nietws voor sociale
geografe die deel van bestaansrecht ontleent aan sttdie van regio’s en verschillen ttssen regio’s.
3
