Samenvatting B2
‘Ogen en visus’
Daan Beers
Klinische vraagstukken – Cluster B
,Inhoudsopgave
Anatomie en fysiologie ............................................................................................................................. 4
Bulbus oculi .......................................................................................................................................... 4
Sclera en cornea .............................................................................................................................. 4
Uvea ................................................................................................................................................. 4
Retina............................................................................................................................................... 5
Voorste oogkamer ........................................................................................................................... 6
Achterste oogkamer ........................................................................................................................ 6
Lens .................................................................................................................................................. 6
Adnexen van de bulbus oculi ............................................................................................................... 7
Het traanapparaat en traanfilm ...................................................................................................... 7
Orbita en uitwendige oogspieren ........................................................................................................ 7
Uitwendige oogspieren ................................................................................................................... 7
Visuele systeem ................................................................................................................................... 8
Pathologie ................................................................................................................................................ 9
Klachten ............................................................................................................................................... 9
Pijn ................................................................................................................................................... 9
Visusdaling ....................................................................................................................................... 9
Pijnloos rood oog ........................................................................................................................... 10
Floaters en flitsen .......................................................................................................................... 11
Gezichtsvelduitval.......................................................................................................................... 11
Dubbelzien ..................................................................................................................................... 11
Oogtrauma ......................................................................................................................................... 12
Mechanische letsels ...................................................................................................................... 12
Chemisch letsel .............................................................................................................................. 13
Refractieafwijkingen .......................................................................................................................... 13
Emmetropie en ametropie ............................................................................................................ 14
Conjunctiva en cornea pathologie ..................................................................................................... 14
Conjunctivitis ................................................................................................................................. 14
Keratitis.......................................................................................................................................... 15
Oculaire rosacea ............................................................................................................................ 16
Corneadegeneratie ........................................................................................................................ 16
Keratoconus ................................................................................................................................... 17
Glaucoom ........................................................................................................................................... 17
Openkamerhoekglaucoom ............................................................................................................ 18
Geslotenkamerhoekglaucoom ...................................................................................................... 18
Behandeling ................................................................................................................................... 19
2
, Cataract .............................................................................................................................................. 20
Primair cataract ............................................................................................................................. 21
Secundair cataract ......................................................................................................................... 21
Behandeling ................................................................................................................................... 22
Retinale afwijkingen........................................................................................................................... 22
Leeftijdgebonden maculadegeneratie .......................................................................................... 22
Retinale vaatafsluitingen ............................................................................................................... 23
Retinitis pigmentosa ...................................................................................................................... 25
Tumoren: naevus, melanoom en metastase ................................................................................. 26
Glasvochtloslating ......................................................................................................................... 26
Ablatio retinae ............................................................................................................................... 27
Maculagat ...................................................................................................................................... 28
Diabetische retinopathie ............................................................................................................... 28
Uveïtis ................................................................................................................................................ 29
Oorzaken en klachten .................................................................................................................... 30
Oogonderzoek ............................................................................................................................... 30
Aanvullende diagnostiek ............................................................................................................... 31
Complicaties .................................................................................................................................. 31
Infectieuze uveïtis.......................................................................................................................... 31
Niet-infectieuze uveïtis geassocieerd met systeemziekten .......................................................... 32
Behandeling ................................................................................................................................... 32
Episcleritis en scleritis ........................................................................................................................ 32
Neuro-oftalmologie ........................................................................................................................... 33
Het neuro-oftalmologisch onderzoek ........................................................................................... 33
Afwijkingen in de oogzenuw ......................................................................................................... 35
Compressie van het chiasma ......................................................................................................... 36
Overzicht oogpathologiëen ............................................................................................................... 36
Oogoperaties .......................................................................................................................................... 37
Corneatransplantatie ......................................................................................................................... 37
Refractiechirurgie .............................................................................................................................. 37
Chirurgische behandeling glaucoom ................................................................................................. 37
Staaroperaties .................................................................................................................................... 38
Faco-emulsificatie.......................................................................................................................... 38
Ablatio retinae behandeling .............................................................................................................. 39
3
, Anatomie en fysiologie
De oogbol (bulbus oculi) is gelegen in de oogkas
(orbita) en bestaat uit een oogbol ondersteund door
een aantal adnexen: oogleden, conjunctiva,
traanapparaat en uitwendige oogspieren. De oogbol
zelf bevat drie onderdelen: de voorste-, de achterste
oogkamer en glasvochtholte. Ook de wand kan
ingedeeld worden in grofweg drie histologische lagen.
Zij vormt een anatomische eenheid met de orbita, de
adnexen en bijbehorende vaten en zenuwen. De
oogbol ligt ingebed in het ondersteunende weefsel
(vet, bindweefsel), in de voorste helft van de orbita. De
lens verdeelt de oogbol in twee segmenten.
Bulbus oculi
Sclera en cornea
De buitenste laag van de oogbol is de sclera. Het voorste gedeelte van
deze laag vertoont een sterkere kromming en is glashelder doorzichtig:
dit is de cornea. De sclera en cornea samen vormen een stevig
omhulsel, dat door intraoculaire druk op spanning wordt gehouden
zodat de eigen bolvorm van het oog behouden blijft. De cornea is
doorzichtig en bestaat uit vijf lagen. Van buiten naar binnen zijn dat: (1)
epitheel, (2) membraan van Bowman, (3) stroma, (4) membraan van
Descemet en (5) endotheel. Het epitheel vormt de laag aan de
oppervlakte; het neemt ongeveer 10 % van de totale dikte in beslag,
het stroma de overige 90 %. Het endotheel is een ééncellige, dunne
laag die in de loop van het leven cellen verliest. Het endotheel is
essentieel voor het behoud van de helderheid van de cornea.
Het cornea-endotheel zorgt ervoor dat het stroma in ontwaterde toestand wordt gehouden.
Hierdoor blijft de cornea helder. Normaal gesproken bevat de cornea geen bloedvaten.
Voeding vindt plaats via het pompmechanisme vanuit het kamerwater in de voorste
oogkamer. De cornea is rijk aan sensibele zenuwuiteinden, vandaar de hevige pijnen die ook
na geringe beschadigingen van het epitheel kunnen optreden, bijvoorbeeld bij lasogen of
een takje in het oog.
Uvea
De uvea bestaat uit drie delen: de choroidea (vaatvlies), het corpus ciliare
(straallichaam) en de iris. De choroidea is opgebouwd uit drie lagen:
- Lamina vasculosa: een laag van relatief grote vaten aan de buitenkant;
- Lamina choroidocapillaris: een laag van fijne vaatjes aan de
binnenkant;
- Membraan van Bruch: de basale membraan van het pigmentblad van
de retina.
4
‘Ogen en visus’
Daan Beers
Klinische vraagstukken – Cluster B
,Inhoudsopgave
Anatomie en fysiologie ............................................................................................................................. 4
Bulbus oculi .......................................................................................................................................... 4
Sclera en cornea .............................................................................................................................. 4
Uvea ................................................................................................................................................. 4
Retina............................................................................................................................................... 5
Voorste oogkamer ........................................................................................................................... 6
Achterste oogkamer ........................................................................................................................ 6
Lens .................................................................................................................................................. 6
Adnexen van de bulbus oculi ............................................................................................................... 7
Het traanapparaat en traanfilm ...................................................................................................... 7
Orbita en uitwendige oogspieren ........................................................................................................ 7
Uitwendige oogspieren ................................................................................................................... 7
Visuele systeem ................................................................................................................................... 8
Pathologie ................................................................................................................................................ 9
Klachten ............................................................................................................................................... 9
Pijn ................................................................................................................................................... 9
Visusdaling ....................................................................................................................................... 9
Pijnloos rood oog ........................................................................................................................... 10
Floaters en flitsen .......................................................................................................................... 11
Gezichtsvelduitval.......................................................................................................................... 11
Dubbelzien ..................................................................................................................................... 11
Oogtrauma ......................................................................................................................................... 12
Mechanische letsels ...................................................................................................................... 12
Chemisch letsel .............................................................................................................................. 13
Refractieafwijkingen .......................................................................................................................... 13
Emmetropie en ametropie ............................................................................................................ 14
Conjunctiva en cornea pathologie ..................................................................................................... 14
Conjunctivitis ................................................................................................................................. 14
Keratitis.......................................................................................................................................... 15
Oculaire rosacea ............................................................................................................................ 16
Corneadegeneratie ........................................................................................................................ 16
Keratoconus ................................................................................................................................... 17
Glaucoom ........................................................................................................................................... 17
Openkamerhoekglaucoom ............................................................................................................ 18
Geslotenkamerhoekglaucoom ...................................................................................................... 18
Behandeling ................................................................................................................................... 19
2
, Cataract .............................................................................................................................................. 20
Primair cataract ............................................................................................................................. 21
Secundair cataract ......................................................................................................................... 21
Behandeling ................................................................................................................................... 22
Retinale afwijkingen........................................................................................................................... 22
Leeftijdgebonden maculadegeneratie .......................................................................................... 22
Retinale vaatafsluitingen ............................................................................................................... 23
Retinitis pigmentosa ...................................................................................................................... 25
Tumoren: naevus, melanoom en metastase ................................................................................. 26
Glasvochtloslating ......................................................................................................................... 26
Ablatio retinae ............................................................................................................................... 27
Maculagat ...................................................................................................................................... 28
Diabetische retinopathie ............................................................................................................... 28
Uveïtis ................................................................................................................................................ 29
Oorzaken en klachten .................................................................................................................... 30
Oogonderzoek ............................................................................................................................... 30
Aanvullende diagnostiek ............................................................................................................... 31
Complicaties .................................................................................................................................. 31
Infectieuze uveïtis.......................................................................................................................... 31
Niet-infectieuze uveïtis geassocieerd met systeemziekten .......................................................... 32
Behandeling ................................................................................................................................... 32
Episcleritis en scleritis ........................................................................................................................ 32
Neuro-oftalmologie ........................................................................................................................... 33
Het neuro-oftalmologisch onderzoek ........................................................................................... 33
Afwijkingen in de oogzenuw ......................................................................................................... 35
Compressie van het chiasma ......................................................................................................... 36
Overzicht oogpathologiëen ............................................................................................................... 36
Oogoperaties .......................................................................................................................................... 37
Corneatransplantatie ......................................................................................................................... 37
Refractiechirurgie .............................................................................................................................. 37
Chirurgische behandeling glaucoom ................................................................................................. 37
Staaroperaties .................................................................................................................................... 38
Faco-emulsificatie.......................................................................................................................... 38
Ablatio retinae behandeling .............................................................................................................. 39
3
, Anatomie en fysiologie
De oogbol (bulbus oculi) is gelegen in de oogkas
(orbita) en bestaat uit een oogbol ondersteund door
een aantal adnexen: oogleden, conjunctiva,
traanapparaat en uitwendige oogspieren. De oogbol
zelf bevat drie onderdelen: de voorste-, de achterste
oogkamer en glasvochtholte. Ook de wand kan
ingedeeld worden in grofweg drie histologische lagen.
Zij vormt een anatomische eenheid met de orbita, de
adnexen en bijbehorende vaten en zenuwen. De
oogbol ligt ingebed in het ondersteunende weefsel
(vet, bindweefsel), in de voorste helft van de orbita. De
lens verdeelt de oogbol in twee segmenten.
Bulbus oculi
Sclera en cornea
De buitenste laag van de oogbol is de sclera. Het voorste gedeelte van
deze laag vertoont een sterkere kromming en is glashelder doorzichtig:
dit is de cornea. De sclera en cornea samen vormen een stevig
omhulsel, dat door intraoculaire druk op spanning wordt gehouden
zodat de eigen bolvorm van het oog behouden blijft. De cornea is
doorzichtig en bestaat uit vijf lagen. Van buiten naar binnen zijn dat: (1)
epitheel, (2) membraan van Bowman, (3) stroma, (4) membraan van
Descemet en (5) endotheel. Het epitheel vormt de laag aan de
oppervlakte; het neemt ongeveer 10 % van de totale dikte in beslag,
het stroma de overige 90 %. Het endotheel is een ééncellige, dunne
laag die in de loop van het leven cellen verliest. Het endotheel is
essentieel voor het behoud van de helderheid van de cornea.
Het cornea-endotheel zorgt ervoor dat het stroma in ontwaterde toestand wordt gehouden.
Hierdoor blijft de cornea helder. Normaal gesproken bevat de cornea geen bloedvaten.
Voeding vindt plaats via het pompmechanisme vanuit het kamerwater in de voorste
oogkamer. De cornea is rijk aan sensibele zenuwuiteinden, vandaar de hevige pijnen die ook
na geringe beschadigingen van het epitheel kunnen optreden, bijvoorbeeld bij lasogen of
een takje in het oog.
Uvea
De uvea bestaat uit drie delen: de choroidea (vaatvlies), het corpus ciliare
(straallichaam) en de iris. De choroidea is opgebouwd uit drie lagen:
- Lamina vasculosa: een laag van relatief grote vaten aan de buitenkant;
- Lamina choroidocapillaris: een laag van fijne vaatjes aan de
binnenkant;
- Membraan van Bruch: de basale membraan van het pigmentblad van
de retina.
4
