Waarom voel ik mij verantwoordelijk?
Verantwoordelijkheid is een begrip dat mij de laatste maanden veel bezighoudt. Het begon met
vragen als; waarom durf ik geen ontslag te nemen, terwijl het voelt alsof ik ondergewaardeerd word
en altijd met tegenzin naar werk ga en waarom vind ik het moeilijk om werk uit handen te geven,
zowel op school als op werk als thuis? Door hier met een andere blik op te kijken en het gesprek aan
te gaan met anderen kreeg ik een antwoord op deze vragen: ik voel mij is zo’n mate verantwoordelijk
dat ik bepaalde dingen uit de weg ga. Vervolgens ging ik hier over nadenken en ben ik mijzelf gaan
afvragen waarom ik mij zo verantwoordelijk voel en waar dit vandaan komt. In dit filosofisch essay zal
ik om deze redenen ingaan op de vraag: 'Waarom voel ik mij verantwoordelijk?'
Verantwoordelijkheid betekent letterlijk: de verplichting om ervoor te zorgen dat iets goed
verloopt. Het kan onderverdeeld worden in juridische-, organisatiekundige- en psychologische
verantwoordelijkheid. Bij juridische- en organisatiekundige verantwoordelijkheid is
verantwoordelijkheid functioneel en is ze verbonden met de rol en de positie die men aanneemt in
een netwerk. Verantwoordelijkheid is persoonlijk in de betekenis van psychologische
verantwoordelijkheid. Ze is dan specifiek verbonden aan mentale of fysieke kenmerken van een
persoon. De relatie die men heeft met verantwoordelijkheid kan verschillend zijn. Dit loop van passief-
ontkennend tot actief-bevestigend, waar men aan de passieve kant aansprakelijk wordt gesteld door
een forum en aan de actieve kant door eigen overtuigingen. Een voorbeeld van passief-ontkennend
is: ‘Ik word verantwoordelijk gehouden voor iets zonder dat ik het daar mee eens ben’ en een
voorbeeld van actief-bevestigend is: ‘Ik voel me verantwoordelijk en ik neem die verantwoordelijkheid
tot mij zonder dat ik daar een duidelijke reden voor kan geven’. Binnen de filosofie wordt er gesproken
over morele verantwoordelijkheid, dit is het gevoel dat men aansprakelijk is voor toegebrachte
schade, terwijl daar op grond van jurisprudentie of de wet geen sprake van is. Juridische-,
organisatiekundige- en psychologische verantwoordelijkheid komen terug binnen deze morele
verantwoordelijkheid. Vanuit de drie klassieke perspectieven bij morele verantwoordelijkheid,
deugden, beginselen en gevolgen, zijn er drie vormen van verantwoordelijkheid te onderscheiden.
Ten eerste de ontwikkelingsverantwoordelijkheid, hierbij worden morele beslissingen gemaakt op
basis van zelfbewuste, lerende identiteitsvorming. Receptiviteit wordt bereikt door goed naar anderen
te kijken en te luisteren en het accent ligt op het zelf. Ten tweede de
toenaderingsverantwoordelijkheid. Binnen deze verantwoordelijkheid worden morele beslissingen
gemaakt op basis van reciprociteit, als wederzijds inleven en elkaar de ruimte geven. Vrijheid wordt
hier gegeven in de vorm van ruimte om met nieuw gedrag te experimenteren. Hierbij ligt het accent
op de interactie. Als laatste bestaat de handelingsverantwoordelijkheid. Hierbinnen worden morele
beslissingen gemaakt op basis van congruentie in het hanteren van positieve en negatieve gevolgen.
Door interdependentie en de context mee te wegen wordt de probabiliteit bereikt. Het accent binnen
deze verantwoordelijkheid ligt op de ander (Van Es, 2019).
De Franse filosoof Emmanuel Levinas (1906-1995) stelt dat men in de moderne samenleving
te veel bezig is met het ik; mijn mening, mijn belangen, mijn succes, etc. Hij typeert de westerse
filosofie daarom, als 'egologie', hierin is de mens op zichzelf gericht en ziet hij zichzelf los van de wereld
(Brabander, 2019). Om deze reden zijn we de relatie met anderen uit het zicht verloren. Door de rollen
om te draaien en weer meer ruimte te geven aan de Ander om zichzelf te zijn, kunnen we deze relaties
weer (her)opbouwen (Ghorashi, 2018). Volgens Levinas is de medemens niet enkel een ander
persoon, maar duikt hij op als een vreemde Ander. Om het overtreffende anders-zijn van de Ander te
Verantwoordelijkheid is een begrip dat mij de laatste maanden veel bezighoudt. Het begon met
vragen als; waarom durf ik geen ontslag te nemen, terwijl het voelt alsof ik ondergewaardeerd word
en altijd met tegenzin naar werk ga en waarom vind ik het moeilijk om werk uit handen te geven,
zowel op school als op werk als thuis? Door hier met een andere blik op te kijken en het gesprek aan
te gaan met anderen kreeg ik een antwoord op deze vragen: ik voel mij is zo’n mate verantwoordelijk
dat ik bepaalde dingen uit de weg ga. Vervolgens ging ik hier over nadenken en ben ik mijzelf gaan
afvragen waarom ik mij zo verantwoordelijk voel en waar dit vandaan komt. In dit filosofisch essay zal
ik om deze redenen ingaan op de vraag: 'Waarom voel ik mij verantwoordelijk?'
Verantwoordelijkheid betekent letterlijk: de verplichting om ervoor te zorgen dat iets goed
verloopt. Het kan onderverdeeld worden in juridische-, organisatiekundige- en psychologische
verantwoordelijkheid. Bij juridische- en organisatiekundige verantwoordelijkheid is
verantwoordelijkheid functioneel en is ze verbonden met de rol en de positie die men aanneemt in
een netwerk. Verantwoordelijkheid is persoonlijk in de betekenis van psychologische
verantwoordelijkheid. Ze is dan specifiek verbonden aan mentale of fysieke kenmerken van een
persoon. De relatie die men heeft met verantwoordelijkheid kan verschillend zijn. Dit loop van passief-
ontkennend tot actief-bevestigend, waar men aan de passieve kant aansprakelijk wordt gesteld door
een forum en aan de actieve kant door eigen overtuigingen. Een voorbeeld van passief-ontkennend
is: ‘Ik word verantwoordelijk gehouden voor iets zonder dat ik het daar mee eens ben’ en een
voorbeeld van actief-bevestigend is: ‘Ik voel me verantwoordelijk en ik neem die verantwoordelijkheid
tot mij zonder dat ik daar een duidelijke reden voor kan geven’. Binnen de filosofie wordt er gesproken
over morele verantwoordelijkheid, dit is het gevoel dat men aansprakelijk is voor toegebrachte
schade, terwijl daar op grond van jurisprudentie of de wet geen sprake van is. Juridische-,
organisatiekundige- en psychologische verantwoordelijkheid komen terug binnen deze morele
verantwoordelijkheid. Vanuit de drie klassieke perspectieven bij morele verantwoordelijkheid,
deugden, beginselen en gevolgen, zijn er drie vormen van verantwoordelijkheid te onderscheiden.
Ten eerste de ontwikkelingsverantwoordelijkheid, hierbij worden morele beslissingen gemaakt op
basis van zelfbewuste, lerende identiteitsvorming. Receptiviteit wordt bereikt door goed naar anderen
te kijken en te luisteren en het accent ligt op het zelf. Ten tweede de
toenaderingsverantwoordelijkheid. Binnen deze verantwoordelijkheid worden morele beslissingen
gemaakt op basis van reciprociteit, als wederzijds inleven en elkaar de ruimte geven. Vrijheid wordt
hier gegeven in de vorm van ruimte om met nieuw gedrag te experimenteren. Hierbij ligt het accent
op de interactie. Als laatste bestaat de handelingsverantwoordelijkheid. Hierbinnen worden morele
beslissingen gemaakt op basis van congruentie in het hanteren van positieve en negatieve gevolgen.
Door interdependentie en de context mee te wegen wordt de probabiliteit bereikt. Het accent binnen
deze verantwoordelijkheid ligt op de ander (Van Es, 2019).
De Franse filosoof Emmanuel Levinas (1906-1995) stelt dat men in de moderne samenleving
te veel bezig is met het ik; mijn mening, mijn belangen, mijn succes, etc. Hij typeert de westerse
filosofie daarom, als 'egologie', hierin is de mens op zichzelf gericht en ziet hij zichzelf los van de wereld
(Brabander, 2019). Om deze reden zijn we de relatie met anderen uit het zicht verloren. Door de rollen
om te draaien en weer meer ruimte te geven aan de Ander om zichzelf te zijn, kunnen we deze relaties
weer (her)opbouwen (Ghorashi, 2018). Volgens Levinas is de medemens niet enkel een ander
persoon, maar duikt hij op als een vreemde Ander. Om het overtreffende anders-zijn van de Ander te
