Tijd van regenten en vorsten 1600-1700
Tijdvak 6
6.1 Over zeeën en oceanen
Landbouw en nijverheid
- In grote delen van Europa in de 17e eeuw was ruim 70% van de bevolking werkzaam
in de landbouw
- Stijgende zeespiegel → akkerbouw onmogelijk
- Manufactuur = nijverheidsbedrijf waarbij wordt gewerkt met eenvoudige apparaten
die met spierkracht worden aangedreven
handelscompagnieën
- Moedernegotie = graanhandel vanuit gebieden aan de oostzee door Amsterdamse
kooplieden.
- Moedernegotie en visvangst groeit → handelsgebied breidt uit → begin straatvaart
- Straatvaart = handel waarbij handelsschepen de Straat van Gibraltar passeren op
weg naar landen rond de Middellandse Zee.
- Forse investeringen en tegenslagen → handelaren ging samenwerken in
handelscompagnieën.
- Amsterdam werd centrum van het handelskapitalisme en de belangrijkste
stapelmarkt van Europa.
verenigde oost-indische compagnie
- Onderlinge concurrentie tussen handelaren → prijzen in Azië stijgen → alles
samengevoegd tot VOC in 1602 → kregen het handelsmonopolie op Azië.
- Groot-Brittannië had East India Company / Frankrijk had Compagnie d’Orient → felle
en zware concurrentie (meestal geweld)
- Jan Pietersz. Coen tegen bevolking van Banda-eilanden. Zij verkochten toch
goederen tegen de regels van VOC in → Militaire expeditie naar Banda-Eilanden →
duizenden doden en overlevenden werden verplicht slaaf
west-indische compagnie
- 1621: WIC wordt opgericht
- WIC-kapiteinen kregen kaperbrieven van staten-generaal → bekendste succes is de
kaping van de zilvervloot onder leiding van Piet Hein in 1628
- Handel werd een wereldeconomie doordat het verschillende werelddelen verbond
VOC: heen- en terugweg
Heen → verkocht opium uit India in China en Nederlands-Indië
Terug → kochten specerijen, zijde, katoenen stoffen en porselein
WIC: heen- en terugweg
Heen → kostbaarheden en wapens in ruil voor slaven → slaven verkopen in Amerika
Terug → kochten suiker, tabak, rum en bont
, 6.2 om de macht
Staten-generaal en gewestelijke staten
- 1588: zeven gewesten van de Unie van Utrecht worden een republiek: de Republiek
der Zeven Verenigde Nederlanden. (zeer opmerkelijk als 1 van de weinige!)
- In de republiek was de macht verdeeld tussen de gewestelijke staten en de
staten-generaal.
- Staten-generaal (afgevaardigden van gewestelijke staten): bepaalden buitenlands
beleid en verdediging van het land, bevorderden de handel
- Gewestelijke staten: regelden rechtspraak per gewest, bepaalden regels en
hoeveelheid belasting, godsdienst (protestantisme).
stadhouder en raadspensionaris
- Stadhouder (altijd iemand uit familie van Oranje) is eigenlijk ook legerleider → veel
invloed want mag stadsbestuurders benoemen
- Raadpensionaris was de woordvoerder van Holland in staten-generaal want
Holland betaalde meeste belasting en was het belangrijkst.
- 1585: Maurits is stadhouder en Johan van Oldenbarnevelt is raadpensionaris →
samen de spanjaarden teruggedreven
- Oranjegezinden onder leiding van Maurits willen oorlog voortzetten
- Staatsgezinden onder Johan van Oldenbarnevelt wilden vrede voor de handel
Het twaalfjarig bestand
- Johan van Oldenbarnevelt kreeg meerderheid in de staten-generaal →
wapenstilstand van 12 jaar (getekend in Antwerpen, 1609) → twaalfjarig bestand
-
Gematigde Stroming Orthodoxe Stroming
Arminius Gomarus
voorstander grote gewetensvrijheid ‘rechtgelovig’
Johan van Oldenbarnevelt Maurits
- Vrees dat Maurits met leger de macht grijpt → Van Oldenbarnevelt geeft recht aan
steden om soldaten in te huren voor vrijheid → Maurits ziet dit als landverraad en
laat van Oldenbarnevelt oppakken
- 1619: Johan van Oldenbarnevelt wordt schuldig verklaard en onthoofd
- Aanhangers Gomarus grijpen macht → aanhangers van Arminius worden verbannen
uit de republiek
De vrede van Münster
Tijdvak 6
6.1 Over zeeën en oceanen
Landbouw en nijverheid
- In grote delen van Europa in de 17e eeuw was ruim 70% van de bevolking werkzaam
in de landbouw
- Stijgende zeespiegel → akkerbouw onmogelijk
- Manufactuur = nijverheidsbedrijf waarbij wordt gewerkt met eenvoudige apparaten
die met spierkracht worden aangedreven
handelscompagnieën
- Moedernegotie = graanhandel vanuit gebieden aan de oostzee door Amsterdamse
kooplieden.
- Moedernegotie en visvangst groeit → handelsgebied breidt uit → begin straatvaart
- Straatvaart = handel waarbij handelsschepen de Straat van Gibraltar passeren op
weg naar landen rond de Middellandse Zee.
- Forse investeringen en tegenslagen → handelaren ging samenwerken in
handelscompagnieën.
- Amsterdam werd centrum van het handelskapitalisme en de belangrijkste
stapelmarkt van Europa.
verenigde oost-indische compagnie
- Onderlinge concurrentie tussen handelaren → prijzen in Azië stijgen → alles
samengevoegd tot VOC in 1602 → kregen het handelsmonopolie op Azië.
- Groot-Brittannië had East India Company / Frankrijk had Compagnie d’Orient → felle
en zware concurrentie (meestal geweld)
- Jan Pietersz. Coen tegen bevolking van Banda-eilanden. Zij verkochten toch
goederen tegen de regels van VOC in → Militaire expeditie naar Banda-Eilanden →
duizenden doden en overlevenden werden verplicht slaaf
west-indische compagnie
- 1621: WIC wordt opgericht
- WIC-kapiteinen kregen kaperbrieven van staten-generaal → bekendste succes is de
kaping van de zilvervloot onder leiding van Piet Hein in 1628
- Handel werd een wereldeconomie doordat het verschillende werelddelen verbond
VOC: heen- en terugweg
Heen → verkocht opium uit India in China en Nederlands-Indië
Terug → kochten specerijen, zijde, katoenen stoffen en porselein
WIC: heen- en terugweg
Heen → kostbaarheden en wapens in ruil voor slaven → slaven verkopen in Amerika
Terug → kochten suiker, tabak, rum en bont
, 6.2 om de macht
Staten-generaal en gewestelijke staten
- 1588: zeven gewesten van de Unie van Utrecht worden een republiek: de Republiek
der Zeven Verenigde Nederlanden. (zeer opmerkelijk als 1 van de weinige!)
- In de republiek was de macht verdeeld tussen de gewestelijke staten en de
staten-generaal.
- Staten-generaal (afgevaardigden van gewestelijke staten): bepaalden buitenlands
beleid en verdediging van het land, bevorderden de handel
- Gewestelijke staten: regelden rechtspraak per gewest, bepaalden regels en
hoeveelheid belasting, godsdienst (protestantisme).
stadhouder en raadspensionaris
- Stadhouder (altijd iemand uit familie van Oranje) is eigenlijk ook legerleider → veel
invloed want mag stadsbestuurders benoemen
- Raadpensionaris was de woordvoerder van Holland in staten-generaal want
Holland betaalde meeste belasting en was het belangrijkst.
- 1585: Maurits is stadhouder en Johan van Oldenbarnevelt is raadpensionaris →
samen de spanjaarden teruggedreven
- Oranjegezinden onder leiding van Maurits willen oorlog voortzetten
- Staatsgezinden onder Johan van Oldenbarnevelt wilden vrede voor de handel
Het twaalfjarig bestand
- Johan van Oldenbarnevelt kreeg meerderheid in de staten-generaal →
wapenstilstand van 12 jaar (getekend in Antwerpen, 1609) → twaalfjarig bestand
-
Gematigde Stroming Orthodoxe Stroming
Arminius Gomarus
voorstander grote gewetensvrijheid ‘rechtgelovig’
Johan van Oldenbarnevelt Maurits
- Vrees dat Maurits met leger de macht grijpt → Van Oldenbarnevelt geeft recht aan
steden om soldaten in te huren voor vrijheid → Maurits ziet dit als landverraad en
laat van Oldenbarnevelt oppakken
- 1619: Johan van Oldenbarnevelt wordt schuldig verklaard en onthoofd
- Aanhangers Gomarus grijpen macht → aanhangers van Arminius worden verbannen
uit de republiek
De vrede van Münster
