Samenvatting - Geschiedenis van de nieuwste tijd

okGeschiedenis van de nieuwste tijd
INLEIDING
DOELSTELLINGEN
- Overzicht vanaf ca 1750 tot heden
- Inzicht historisch proces
- Basis, feitelijke kennis (wat, wie, wanneer)
- Begrip verleden – heden (hoe, waarom)

Vereiste kennis
- Grote lijnen
o ≠ histoire-bataille
- Panoramisch overzicht
- Kritische attitude
o ≠ ‘anti-West’; ‘anti-Vlaams’;
o ≠ ‘links’
o ≠ ‘postmodernistisch’
o ≠ ‘verzuurd’
o ≠ ‘woke’
o ...
Complexiteit van de geschiedenis



MODERNITEIT
DEFINITIES
- Wikipedia: ‘verwijziging naar het feit dat iets recent of nieuw is’  te vaag
- Woordenboeken: ‘tot de nieuwe tijd behorend’, ‘tgo klassiek’, ‘antoniem vouderwets’
‘tegengesteld aan traditie’ ‘van deze tijd’ ….  positieve connotaties (tradities niet altijd
slecht!)
- Historici
o ‘The term modern ... refers to the historical evolution of societies and cultures that
may be said to have had the greatest influence in shaping the modern world – a
phase of human history that began to develop about five or six centuries ago and is
now evolving more rapidly in more places than ever before’ (Palmer et al., A History
of the Modern World, 2006, p. xxviii).

o ‘Moderniteit impliceert verandering op politiek vlak …, op sociaal-economisch vlak …
en op cultureel vlak (culturele homogenisering als resultaat van een nationaal
onderwijsnet en pers…, de identiteit steunt niet meer op de loyauteit tegenover de
vorst of een leidende elite maar op de door de volksgemeenschap gedragen
waarden)’ (Gerard, 2018, p. 67).

,Moderniteit (Gerard)
- Gecentraliseerde staat
- Industriële samenleving
- Homogene cultuur
- Volkssoevereiniteit
 Komt overeen met de moderniseringstheorie (ontstaan j70 met de dekolonisatie):
o Steeds minder klassenverschillen
o Staatsinterventie
o Rede staat centraal  Verlichtingsgedachten
o Democratische instellingen (consensusdemocratie)  Westerse samenleving:
ideaalmarkt

1. Moderniteit: Verlichtingsproject?
Voornaamste doelen Verlichtingsproject:

- Vrijheid (einddoel: technologie)
- Vooruitgang (Westen eerst, rest volgt)
- Democratie
- (V)rede (Montesqieue en anderen overtuigd in wereldvrede)

Moderniteit bracht veel goeds Maar ook dit

- Ontstaan van vrije tijd  cruciaal! - Uitbuiting
- Onderwijs - Grote figuren: Hitler, Mussolini, Stalin …
- Wetenschap - Nieuwe uitvindingen bv atoombommen
- Beroepsmogelijkheden (vrouwen: - Massatourisme
emancipatorisch)

= geen zwart wit verhaal!

2. Complexe definitie
- Verschillende vormen
- Verschillende visies: Olympe de Gouges, Toussaint L’Ouverture, Napoleon, Marx, Bakunin,
Nietzsche, Emma Goldman, Lenin, Trotsky, Mao, Che Guevara, Jawarharlal Nehru…
- Inherente tegenstellingen  dezelfde uitvinding kan zowel voor positieve als negatieve
doeleindes dienen

3. Moderniseringstheorie
- Ideaal van liberale denkers (18e-19e eeuw, politieke filosofie)
o Niet de realiteit!! (‘wordt alleen maar beter’)
- Zelfperceptie  Jean Monnet: moderniteit is a state of mind  vanaf 18e eeuw begonnen
mensen zich te definiëren als modern

Bruikbaarheid v term

- Razendsnelle, opeenvolgende veranderingen
- Breuk met AR

,KENMERKEN VAN DE MODERNE WERELD
Christopher Bayly: The Birth of the Modern World

o Spreekt over periode 17de en 18de eeuw
o Bespreekt evolutie over hele wereld (niet per se gefocused op Europa)

Kenmerken:

- Great domestication
o Sedentarisme (c. 1650): mensen settelen, niet meer op zoek naar betere
levensomstandigheden
- Industrious revolutions  periode voor IR: handel
o Vraag exotische goederen (door kolonialisme en het bewegen v de handel) neemt
toe
o Strakke tijdsindeling (ontstaan centraal plein met klok, iedereen leeft op hetzelfde
ritme)
- Het lichaam  volgt hetzelfde ritme
o Klok, kledij, voeding, ziektes
o Uniformisering maatschappij (geen gelijkheid)
- Globale communicatie
o Communicatie tussen kortere, maar ook verdere gebieden loopt veel soepeler dankzij
nieuwe technologie

MODERNITEIT IN DE WESTERSE WERELD
1) Secularisering en individualisering

- Renaissance en humanisme (late mid-vroegmoderne periode)
 14e eeuw: rampen in Europa = mensen beseften dat bidden niet hielp  hebben eigen lot in
handen, kunnen het WEL veranderen (geen atheïsme!)
= verandering in het mensbeeld

- Verlichting (17e-18e eeuw)
 Culturele en wetenschappelijke revoluties door verschillende invloeden:
o Hindoeïsme, boeddhisme
o Griekse, Latijnse, Aziatische teksten
o Averroes (1126-1198)
 Z v Spanje, Cordua: veel islambevolking
 Vertaling v geschriften oude Grieken + introductie intellectuele bagage
o Universiteiten
 1e: Afrika  Marocco, 859 (enorm invloedrijk)
 2e: Afrika  Cairo, Egypte
 3e Bologna … Oxford, Parijs … volgen allemaal
 Beter en toegankelijk onderwijs
o Marthin Luther (14830-1546)
 Belang individu en kennis: zelf lezen
 Protestantisme: woord staat centraal
 Secularisering
o Zera Yacob (1599-1692)

,  Dmv kennis, onderzoek de werkelijkheid vatten
 Invloed op discriminatie  gelijkheid van mensen (liberalistisch)
= revolutionair voor deze periode

= Verlichting kwam van overal! Invloeden over de hele wereld

- Nieuwe mindset  maakbaarheid van de wereld: men kan ZELF bepalen
- Mentaliteitswijziging + technologie en wetenschap = politieke en economische hervormingen

2) Economische reorganisatie en expansie

- Eind 17e eeuw  Engeland
- Agrarische en industriële revoluties (lopen parallel)
- Voorwaarden
o Uitgebreide markt
 (door toegang koloniale gebieden), afzetmarkten vooral belangrijk
o Enorme bevolkingsgroei
 (eind 17e, begin 18de eeuw)  jong volk is belangrijk
o Nieuwe productiemethodes
 productie kan niet volgen, gaat te snel, dus technologische revolutie (machines
verbeteren)
o Kapitaalaccumulatie
 elites investeren in koloniale handel
o Beschikbare arbeidskrachten
 door modernisering landbouw: minder arbeiders nodig  arbeiders naar nieuwe
fabrieken gebracht = proletariseringsproces

Agrarische evolutie: landbouwmachines verbeteren = boeren naar fabrieken (proletarisering):
industriële revolutie

Great divergence




- 1830: take-off van Europa
- Groeiende kloof tussen Europa en de rest v de wereld (zoals Azië, India of VS)
- 19e eeuw: Europa domineert