Leerdoelen Inleiding in de archeologie
1. De student heeft kennis van de geschiedenis van de archeologie als wetenschap.
Geschiedenis van ideeën (concepten, paradigma’s)
Paradigma: Een samenhangend stelsel van modellen en theorieën die een denkkader vormen
waarbinnen de werkelijkheid geanalyseerd en beschreven word >> Wereldbeeld.
Besef van tijdsdiepte: Afhankelijk van de tijd waarin je leeft. De Bijbel heeft vroeger beschreven dat
de aarde op 26 oktober 4004 v. Chr. om 21.00 uur is geschapen, mensen in die tijd geloofden dat ook.
Dit besef is dus afhankelijk van de tijd waarin je leeft.
Vakgebied: Wie: Boek: Theorie/begrip: Wanneer:
Geologie James Hutton Theory of the Stratigrafie 1785
Earth bodem als een taart met
lagen
Charles Lyell Principels of Uniformitarisme 1833
Geology de geologische condities
blijven door de tijd heen
hetzelfde (altijd en overal)
> processen zijn uniform
door de tijd heen
‘’The present is the key to
the past’’
Jacques de Perthes - Aan de hand van 1841-1859
vuurstenen artefacten: De
mens bestaat langer dan
de Bijbel aangeeft.
Biologie Charles Darwin The Origin of Evolutietheorie 1859
Species De ontwikkeling van flora
en fauna door natuurlijke
selectie (Survival of the
fittest)
The Decent of De evolutietheorie geld 1871
Man ook voor de mens: ‘’Mens
stampt af van de aap.’’
Oudheidkunde Christian Jürgensen A Guide to Drie Perioden Systeem 1848
Thomsen Northern Classificatie in Steentijd,
Antiquities Bronstijd, IJzertijd
Uitgangspunten:
-Bewerking van brons
vereist meer kennis dan
bewerking van steen
-Kennis neemt in de loop
der tijd toe
Jens Jacob - Bewijs van het Drie -
Asmussen Perioden Systeem
Worsaaee
John Lubbock Prehistoric Verdeling van de 1865
times Steentijd:
Oud: Paleolithicum
Nieuw: Neolithicum
1
,Leerdoelen Inleiding in de archeologie
Geschiedenis van onderzoeksmethoden
1949: Willard Libby was de uitvinder van de C14-datering. Zeer belangrijk voor de archeologie,
KEERPUNT!!
1851 > 1859: Jacques Boucher de Perthes, inspecteur douane/amateurarcheoloog.
➢ Aan de hand van vuurstenen artefacten: ‘’Mens bestaat langer dan de Bijbel aangeeft’’
Geschiedenis van veldwerk en ontwikkelingen
Wie: Wat: Wanneer:
Heinrich Schliemann Ontdekking Troje 1871
Kritiek: Opgraving Mycene 1876
➢ Pionier (Koning Agamemnon)
➢ Eigen roem
➢ Schatgraver: ruw
➢ Snel publiceren > Kennis
Jean-Francois Champollion Ontcijfering steen van Rosetta 1822
Rawlinson Ontcijfering spijkerschrift 1850
Howard Carter Ontdekking van het graf van 1922
Toetanchamon
Thomas Jefferson Opgraving van een grafheuvel: 1784
Waarom was deze opgraving
wetenschappelijk?
➢ Hypothese(Mountbuilders)
➢ Onderzoeksmethode (Sleuf
door heuvel)
➢ Resultaat (Verschillende
lagen met menselijke
botten)
➢ Nieuwe hypothese
(Grafheuvels)
Generaal Augustus Lane-Fox Pitt-Rivers Pionier: De eerste professionele -
archeoloog
Caspar Jacob Christiaan Reuvens Eerste hoogleraar Archeologie ter 1818
wereld en directeur van Museum
van Oudheden in Leiden.
Begin wetenschappelijke
archeologie in Nederland:
• Toetst schriftelijke bronnen
• Eerste archeologische
opgraving (1827): Forum
Hadriani in Voorburg
• Lijst van archeologische
vindplaatsen in NL
• Professionele opgravingen
John Picardt Beschrijving van hunebedden: 1660
eerste Nederlandse ‘’archeologisch
onderzoek’’
Titia Brongersma Eerste gedocumenteerde 1685
‘’opgraving’’ van een hunebed,
beschreven in dichtvorm!
2
,Leerdoelen Inleiding in de archeologie
Stromingen binnen de archeologie
Tot de Tweede Wereldoorlog:
➢ Verzamelen bodemvondsten
➢ Nadruk op beschrijven van materiële cultuur
➢ Stroming: cultuurhistorische archeologie
John Grahame Douglas Clark
➢ De mens heeft interactie met de omgeving
➢ Stroming: Ecologische archeologie
Lewis Robert Binford
➢ Stroming: New Archaeology/Processuele archeologie
Uitgangspunten:
o Cultuur ≠ verzameling voorwerpen maar een systeem
o Opstellen en toetsen van hypothesen staat centraal
o Ideeën uit antropologie (“The Indian behind the pot”)
o ➢ Positief uitgangspunt
Ian Hodder >> Reactie op New Archaeology:
➢ Stroming: Post Processuele Archeologie
Uitgangspunten:
o Mens past niet binnen systeem
o Paradigma: vanuit westerse cultuur
o Objectieve kennis is onmogelijk
o Context bepaalt betekenis (contextuele archeologie)
o ➢ Negatief uitgangspunt
Twee ander belangrijke personen:
Jan Hendrik Holwerda
➢ 1904 aanstelling RMO, 1919 directeur RMO
➢ Introduceert in NL onderzoek naar grondsporen
➢ Maakt gebruik van zoeksleuven
➢ Neergang van Holwerda:
o Door sleuvenonderzoek zijn verkeerde koppelingen gemaakt
o Interpretatie grafheuvels als koepelgraven
o Laat zich in met vervalsers
o Wijst Drie perioden systeem af
o (Daarnaast veel conflicten binnen vakgebied)
Albert Egges van Giffen
1912: Assistent Holwerda RMO
1920: Biologisch Archeologisch Instituut (BAI), Universiteit Groningen
Andere achtergrond: multidisciplinair onderzoek (ecologische archeologie!)
Terpenonderzoek, grafheuvels, hunebedden
Ontwikkelt opgravingstechnieken
1920-1930 Grootschalig nederzettingsonderzoek: opgraving Ezinge, vlakdekkende opgravingen
3
, Leerdoelen Inleiding in de archeologie
2. De student heeft op hoofdlijnen kennis van de wijze waarop archeologen kennis
verzamelen.
Dateringsmethoden:
Relatieve dateringen:
Stratigrafie
De bodem is opgedeeld als een taart, in elke laag zitten artefacten van een andere periode uit de
geschiedenis.
Evolutietheorie
Diersoorten veranderen naar een andere diersoort.
Drie perioden systeem
De Prehistorie wordt onderverdeeld in drie perioden:
>> Steentijd
>> Bronstijd
>> IJzertijd
Uitgangspunten:
- Bewerking van brons vereist meer kennis dan bewerking van steen.
- Kennis neemt in de loop van de tijd toe.
Belangrijk: Begin van de chronologie van de artefacten!
Uniformitarisme
De geologische condities blijven door de tijd heen hetzelfde (altijd en overal) > processen zijn uniform
door de tijd heen, zoals de waterkringloop.
‘’The present is the key tot the past.’’
Typologie- Oscar Montelius
Artefacten hebben een zelfde stijl en deze stijl verandert geleidelijk (evolutionair).
4
1. De student heeft kennis van de geschiedenis van de archeologie als wetenschap.
Geschiedenis van ideeën (concepten, paradigma’s)
Paradigma: Een samenhangend stelsel van modellen en theorieën die een denkkader vormen
waarbinnen de werkelijkheid geanalyseerd en beschreven word >> Wereldbeeld.
Besef van tijdsdiepte: Afhankelijk van de tijd waarin je leeft. De Bijbel heeft vroeger beschreven dat
de aarde op 26 oktober 4004 v. Chr. om 21.00 uur is geschapen, mensen in die tijd geloofden dat ook.
Dit besef is dus afhankelijk van de tijd waarin je leeft.
Vakgebied: Wie: Boek: Theorie/begrip: Wanneer:
Geologie James Hutton Theory of the Stratigrafie 1785
Earth bodem als een taart met
lagen
Charles Lyell Principels of Uniformitarisme 1833
Geology de geologische condities
blijven door de tijd heen
hetzelfde (altijd en overal)
> processen zijn uniform
door de tijd heen
‘’The present is the key to
the past’’
Jacques de Perthes - Aan de hand van 1841-1859
vuurstenen artefacten: De
mens bestaat langer dan
de Bijbel aangeeft.
Biologie Charles Darwin The Origin of Evolutietheorie 1859
Species De ontwikkeling van flora
en fauna door natuurlijke
selectie (Survival of the
fittest)
The Decent of De evolutietheorie geld 1871
Man ook voor de mens: ‘’Mens
stampt af van de aap.’’
Oudheidkunde Christian Jürgensen A Guide to Drie Perioden Systeem 1848
Thomsen Northern Classificatie in Steentijd,
Antiquities Bronstijd, IJzertijd
Uitgangspunten:
-Bewerking van brons
vereist meer kennis dan
bewerking van steen
-Kennis neemt in de loop
der tijd toe
Jens Jacob - Bewijs van het Drie -
Asmussen Perioden Systeem
Worsaaee
John Lubbock Prehistoric Verdeling van de 1865
times Steentijd:
Oud: Paleolithicum
Nieuw: Neolithicum
1
,Leerdoelen Inleiding in de archeologie
Geschiedenis van onderzoeksmethoden
1949: Willard Libby was de uitvinder van de C14-datering. Zeer belangrijk voor de archeologie,
KEERPUNT!!
1851 > 1859: Jacques Boucher de Perthes, inspecteur douane/amateurarcheoloog.
➢ Aan de hand van vuurstenen artefacten: ‘’Mens bestaat langer dan de Bijbel aangeeft’’
Geschiedenis van veldwerk en ontwikkelingen
Wie: Wat: Wanneer:
Heinrich Schliemann Ontdekking Troje 1871
Kritiek: Opgraving Mycene 1876
➢ Pionier (Koning Agamemnon)
➢ Eigen roem
➢ Schatgraver: ruw
➢ Snel publiceren > Kennis
Jean-Francois Champollion Ontcijfering steen van Rosetta 1822
Rawlinson Ontcijfering spijkerschrift 1850
Howard Carter Ontdekking van het graf van 1922
Toetanchamon
Thomas Jefferson Opgraving van een grafheuvel: 1784
Waarom was deze opgraving
wetenschappelijk?
➢ Hypothese(Mountbuilders)
➢ Onderzoeksmethode (Sleuf
door heuvel)
➢ Resultaat (Verschillende
lagen met menselijke
botten)
➢ Nieuwe hypothese
(Grafheuvels)
Generaal Augustus Lane-Fox Pitt-Rivers Pionier: De eerste professionele -
archeoloog
Caspar Jacob Christiaan Reuvens Eerste hoogleraar Archeologie ter 1818
wereld en directeur van Museum
van Oudheden in Leiden.
Begin wetenschappelijke
archeologie in Nederland:
• Toetst schriftelijke bronnen
• Eerste archeologische
opgraving (1827): Forum
Hadriani in Voorburg
• Lijst van archeologische
vindplaatsen in NL
• Professionele opgravingen
John Picardt Beschrijving van hunebedden: 1660
eerste Nederlandse ‘’archeologisch
onderzoek’’
Titia Brongersma Eerste gedocumenteerde 1685
‘’opgraving’’ van een hunebed,
beschreven in dichtvorm!
2
,Leerdoelen Inleiding in de archeologie
Stromingen binnen de archeologie
Tot de Tweede Wereldoorlog:
➢ Verzamelen bodemvondsten
➢ Nadruk op beschrijven van materiële cultuur
➢ Stroming: cultuurhistorische archeologie
John Grahame Douglas Clark
➢ De mens heeft interactie met de omgeving
➢ Stroming: Ecologische archeologie
Lewis Robert Binford
➢ Stroming: New Archaeology/Processuele archeologie
Uitgangspunten:
o Cultuur ≠ verzameling voorwerpen maar een systeem
o Opstellen en toetsen van hypothesen staat centraal
o Ideeën uit antropologie (“The Indian behind the pot”)
o ➢ Positief uitgangspunt
Ian Hodder >> Reactie op New Archaeology:
➢ Stroming: Post Processuele Archeologie
Uitgangspunten:
o Mens past niet binnen systeem
o Paradigma: vanuit westerse cultuur
o Objectieve kennis is onmogelijk
o Context bepaalt betekenis (contextuele archeologie)
o ➢ Negatief uitgangspunt
Twee ander belangrijke personen:
Jan Hendrik Holwerda
➢ 1904 aanstelling RMO, 1919 directeur RMO
➢ Introduceert in NL onderzoek naar grondsporen
➢ Maakt gebruik van zoeksleuven
➢ Neergang van Holwerda:
o Door sleuvenonderzoek zijn verkeerde koppelingen gemaakt
o Interpretatie grafheuvels als koepelgraven
o Laat zich in met vervalsers
o Wijst Drie perioden systeem af
o (Daarnaast veel conflicten binnen vakgebied)
Albert Egges van Giffen
1912: Assistent Holwerda RMO
1920: Biologisch Archeologisch Instituut (BAI), Universiteit Groningen
Andere achtergrond: multidisciplinair onderzoek (ecologische archeologie!)
Terpenonderzoek, grafheuvels, hunebedden
Ontwikkelt opgravingstechnieken
1920-1930 Grootschalig nederzettingsonderzoek: opgraving Ezinge, vlakdekkende opgravingen
3
, Leerdoelen Inleiding in de archeologie
2. De student heeft op hoofdlijnen kennis van de wijze waarop archeologen kennis
verzamelen.
Dateringsmethoden:
Relatieve dateringen:
Stratigrafie
De bodem is opgedeeld als een taart, in elke laag zitten artefacten van een andere periode uit de
geschiedenis.
Evolutietheorie
Diersoorten veranderen naar een andere diersoort.
Drie perioden systeem
De Prehistorie wordt onderverdeeld in drie perioden:
>> Steentijd
>> Bronstijd
>> IJzertijd
Uitgangspunten:
- Bewerking van brons vereist meer kennis dan bewerking van steen.
- Kennis neemt in de loop van de tijd toe.
Belangrijk: Begin van de chronologie van de artefacten!
Uniformitarisme
De geologische condities blijven door de tijd heen hetzelfde (altijd en overal) > processen zijn uniform
door de tijd heen, zoals de waterkringloop.
‘’The present is the key tot the past.’’
Typologie- Oscar Montelius
Artefacten hebben een zelfde stijl en deze stijl verandert geleidelijk (evolutionair).
4
