.
BESTUURSRECHT:
Inhoudstafel:
DEEL I – PUBLIEKRECHT IN PERSPECTIEF:
H1 – Basisbegrippen en centrale thema’s van het publiekrecht:
1 – Inleiding: publiekrecht in een gelaagde rechtsorde
2 – De Grondwet (GWR)
Betekenis en functie
Grondwet in materiële – en formele zin
Enkele belangrijke classificaties
3 – Het bestuur
Verhouding regering – administratie en belang administratieve
rekenplichtigheid
Verreikende overheidstussenkomst
Bijzondere prerogatieven en verplichtingen van het bestuur
Evolutie naar horizontale verhouding bestuur – burger (inspraak &
participatie)
4 – Enkele centrale thema’s van het publiekrecht
Verankering (GWR)
Rechterlijke controle op wetgevende – en uitvoerende macht (GWR)
Afbakening van het overheidsbegrip en vervagende grens publiek - privaat
H2 – Bronnen van het publiekrecht:
1 – Inleiding
2 – Het lokale, Vlaamse en Belgische bestuursniveau
De Belgische Grondwet (GWR)
Overige Belgische publiekrechtelijke bronnen
H3 – Verhoudingen in de gelaagde rechtsorde:
1 – Algemene begrippen (GWR)
2 – Verhouding tussen rechtsnormen vna internationale, Europese en nationale
rechtsordes (GWR)
3 – Verhoudingen tussen rechtsnormen in een federale staat (GWR)
4 – Verhoudingen tussen de centrale overheid en de lokale besturen
Nationale perspectieven
Belgisch perspectief
DEEL II – BESTUUR EN ZIJN VERSCHIJNINGSVORMEN:
H1 – Bestuur: begrip, beginselen, verschijningsvormen en vormen van toezicht:
1 – Begrip (administratieve) overheid
Belang van het overheidsbegrip
Overheid en uitvoerende macht
Bestuursrecht voor private actoren?
Geen wettelijke definitie van het overheidsbegrip
,.
Criteria voor kwalificatie ‘administratieve overheid’ in zin ART. 14 RvS – wet
Besluit
2 – Verschijningsvormen van het bestuur
Rechtspersoonlijkheid
Varianten van centralisatie
Decentralisatie
3 – Vormen en intensiteit van toezicht en georganiseerde bestuurlijke beroepen
Hiërarchisch toezicht
Bestuurlijk (of administratief) toezicht
H2 – Lokale besturen: organisatie, werking en bevoegdheden
5 – Verzelfstandiging
7 – Bestuurlijk toezicht
DEEL III – ACTIEMIDDELEN EN WERKING VAN HET BESTUUR:
H1 – Bestuurshandeling:
1 – Bestuurlijke rechtshandeling
Inleiding
Begrip
Bijzondere kenmerken van de bestuurshandeling
Belang van het begrip
Reglementaire – versus individuele bestuurshandeling
Gebonden – en discretionaire bevoegdheid
Termijnen
Bekendmaking
Einde van de bestuurshandeling
2 – Bijzondere bestuurshandelingen
Bestuurlijke sancties
Preventieve – en curatieve handhavingsmaatregelen
Onteigening
Opeising
H2 – Contracteren met de overheid:
H3 – Enige noties van ambtenarenrecht:
H4 – Openbaar domein:
DEEL IV – GRONDRECHTEN EN FUNDAMENTELE RECHTSBEGINSELEN IN DE
VEHROUDING MET DE OVERHEID:
H1 – Algemene rechtsbeginselen en beginselen van behoorlijk bestuur: algemeen kader
H2 – Overzicht van enkele belangrijke beginselen van behoorlijk bestuur:
H3 – Openbaarheid van bestuur:
DEEL V – RECHTELIJK TOEZICHT OP DE OVERHEID:
H1 – Rechtsbescherming tegen het bestuur:
H2 – Schadevergoeding:
H3 – Strafrechtelijke aansprakelijkheid van publiekrechtelijke lichamen:
,.
DEEL I – PUBLIEKRECHT IN PERSPECTIEF:
H1 – basisbegrippen en centrale thema’s van het publiekrecht:
Bestuursrecht is niet enkel abstract maar ook in ons dagelijks leven aanwezig:
o BV – intercommunales voor elektriciteitsdistributie (= vereniging van gemeentes)
o BV – bestuur van VRT (= beheerscontract over openbare dienstverlening)
o BV – KU Leuven (= private instelling maar door overheid gestuurd)
Basisbegrippen van het bestuursrecht:
● Bevindt zich in een gelaagde rechtsorde (= verschillende overheidsbanden) =>
verticale machtenscheiding
● BV - federalisme (autonoom), decentralisatie (ondergeschikt)
● Enerzijds splitsing privaatrecht - publiekrecht
Publiekrecht Privaatrecht
Organisatie en optreden van overheid Organisatie van relaties tussen leden
samenleving
Verhouding burgers en overheid Onderlinge verhouding personen
Grondwettelijk recht, bestuursrecht, Contractenrecht, aansprakelijkheidsrecht,
strafrecht, … goederenrecht, …
Staatsstructuur: trias politica (WM - UM - RM)
- = horizontale machtenscheiding
Impact horizontale machtenscheiding:
● Definitie ‘bestuur’ = organen en instellingen van uitvoerende macht met vooral taken
van tenuitvoerlegging MAAR
- Nuancering: lokale besturen vallen ook onder bestuursbegrip hoewel zij niet
vallen onder uitvoerende macht (gemeentes en provincies) s
● Geen absolute scheiding der machten (meer dan ‘uitvoerende’ taken) zoals:
- Bepaalde bestuurlijke handelingen hebben materieel wetgevende inhoud (bv
gemeentereglement – politiereglement – personeelsstatuut,…)
- Bestuurlijke – of administratieve rechtscolleges (bv RvS) oefenen
rechtsprekende functie uit en zijn dus geen besturen
- Ook WM & RM nemen bestuurlijke beslissingen (bv gunning
overheidsopdrachten, aanwerving personeel)
Impact verticale machtenscheiding:
● Besturen in een gelaagde rechtsorde:
- Federalisme: spreiding van bevoegdheden tussen verschillende autonome
rechtsordes => burger maakt deel uit van verschillende overheidsniveaus,
verhoudingen bestuurservaring met eigen bevoegdheden en administratie
- Decentralisatie: centrale overheid kent bepaalde bevoegdheden toe aan
(ondergeschikte) lokale besturen => hiërarchie der normen (bv gemeenten) =
territoriale/functionele decentralisatie - administratief of bestuurlijk toezicht
, .
- Deconcentratie: delegatie functies maar soevereiniteit blijft onverdeeld bij
centrale overheid => geen aparte RP, onderdeel centraal bestuur (bv FOD in
naam van minister) - hiërarchisch toezicht
IVA = intern verzelfstandigde agentschappen - nog steeds onder gezag en voor rekening van
minister - EVA = extern verzelfstandigde agentschappen - altijd RP.
Verzelfstandiging = uitoefening taken overheid worden overgedragen naar gespecialiseerde
diensten met publiekrechtelijke, soms privaatrechtelijke vorm die zekere autonomie hebben
tov centraal gezag (= decentralisatie)
o BV – asiel in handen van private onderneming
o Verschuiving van besturende overheid naar sturende overheid
§2 - Opdracht van het bestuur:
1. Taak van tenuitvoerlegging:
● Vele rechtsdomeinen: onderwijs, sociale zekerheid, milieu, ruimtelijke ordening
● Leiden tot vele organisaties: functionele decentralisatie (bv publieke radio en
omroep, NMBS, OVAM, gemeenschapsonderwijs - ook specifieke opdrachten)
● Organiseren door modernisering naar beeld van private ondernemerschap
● Organiseren door beroep op gespecialiseerde diensten
2. Taak van algemeen belang:
● Het bestuur behartigt het algemeen belang en oefent gezag uit (discretionaire -
versus gebonden bevoegdheid)
● => leidt tot bijzondere prerogatieven (voorrechten) en bevoorrechte positie van
bestuur:
- Bijzonder statuut overheidsgoederen: immuniteit
- Eenzijdige bestuurlijke rechtshandelingen: verregaande inmenging in private of
ondernemingssfeer => onteigening, belastingen heffen, discotheek sluiten,
omgevingsvergunning toekennen of weigeren
● Voorrechten van bestuurlijke rechtshandelingen: verbindende kracht, dwingende
kracht, uitvoerbare kracht
● Verbindende kracht => instemming bestuurde is niet vereist
● Verbindende kracht (privilège du préalable) => vermoeden overeenstemming recht -
eerst gehoorzamen voor protesteren
● Uitvoerbare kracht (privilège de l’exécution d’office) => op zichzelf uitvoerbaar
zonder tussenkomst rechter (bv uitvoeren tuchtstraf, innen belastingen - let wel: geen
gedwongen uitvoering - algemeen verbod op manu militari)
Maar leidt ook tot bijzondere verplichtingen van bestuur:
● Procedures en vormvereisten voor rechtsgeldige beslissing
● Onderworpen aan beginselen van behoorlijk bestuur
● Onderworpen aan wetten op openbare dienst (bv continuïteitsbeginsel)
● Formele motivering individuele rechtshandelingen
● Onderworpen aan hiërarchisch of bestuurlijk toezicht
● Onderworpen aan openbaarheid van bestuur
BESTUURSRECHT:
Inhoudstafel:
DEEL I – PUBLIEKRECHT IN PERSPECTIEF:
H1 – Basisbegrippen en centrale thema’s van het publiekrecht:
1 – Inleiding: publiekrecht in een gelaagde rechtsorde
2 – De Grondwet (GWR)
Betekenis en functie
Grondwet in materiële – en formele zin
Enkele belangrijke classificaties
3 – Het bestuur
Verhouding regering – administratie en belang administratieve
rekenplichtigheid
Verreikende overheidstussenkomst
Bijzondere prerogatieven en verplichtingen van het bestuur
Evolutie naar horizontale verhouding bestuur – burger (inspraak &
participatie)
4 – Enkele centrale thema’s van het publiekrecht
Verankering (GWR)
Rechterlijke controle op wetgevende – en uitvoerende macht (GWR)
Afbakening van het overheidsbegrip en vervagende grens publiek - privaat
H2 – Bronnen van het publiekrecht:
1 – Inleiding
2 – Het lokale, Vlaamse en Belgische bestuursniveau
De Belgische Grondwet (GWR)
Overige Belgische publiekrechtelijke bronnen
H3 – Verhoudingen in de gelaagde rechtsorde:
1 – Algemene begrippen (GWR)
2 – Verhouding tussen rechtsnormen vna internationale, Europese en nationale
rechtsordes (GWR)
3 – Verhoudingen tussen rechtsnormen in een federale staat (GWR)
4 – Verhoudingen tussen de centrale overheid en de lokale besturen
Nationale perspectieven
Belgisch perspectief
DEEL II – BESTUUR EN ZIJN VERSCHIJNINGSVORMEN:
H1 – Bestuur: begrip, beginselen, verschijningsvormen en vormen van toezicht:
1 – Begrip (administratieve) overheid
Belang van het overheidsbegrip
Overheid en uitvoerende macht
Bestuursrecht voor private actoren?
Geen wettelijke definitie van het overheidsbegrip
,.
Criteria voor kwalificatie ‘administratieve overheid’ in zin ART. 14 RvS – wet
Besluit
2 – Verschijningsvormen van het bestuur
Rechtspersoonlijkheid
Varianten van centralisatie
Decentralisatie
3 – Vormen en intensiteit van toezicht en georganiseerde bestuurlijke beroepen
Hiërarchisch toezicht
Bestuurlijk (of administratief) toezicht
H2 – Lokale besturen: organisatie, werking en bevoegdheden
5 – Verzelfstandiging
7 – Bestuurlijk toezicht
DEEL III – ACTIEMIDDELEN EN WERKING VAN HET BESTUUR:
H1 – Bestuurshandeling:
1 – Bestuurlijke rechtshandeling
Inleiding
Begrip
Bijzondere kenmerken van de bestuurshandeling
Belang van het begrip
Reglementaire – versus individuele bestuurshandeling
Gebonden – en discretionaire bevoegdheid
Termijnen
Bekendmaking
Einde van de bestuurshandeling
2 – Bijzondere bestuurshandelingen
Bestuurlijke sancties
Preventieve – en curatieve handhavingsmaatregelen
Onteigening
Opeising
H2 – Contracteren met de overheid:
H3 – Enige noties van ambtenarenrecht:
H4 – Openbaar domein:
DEEL IV – GRONDRECHTEN EN FUNDAMENTELE RECHTSBEGINSELEN IN DE
VEHROUDING MET DE OVERHEID:
H1 – Algemene rechtsbeginselen en beginselen van behoorlijk bestuur: algemeen kader
H2 – Overzicht van enkele belangrijke beginselen van behoorlijk bestuur:
H3 – Openbaarheid van bestuur:
DEEL V – RECHTELIJK TOEZICHT OP DE OVERHEID:
H1 – Rechtsbescherming tegen het bestuur:
H2 – Schadevergoeding:
H3 – Strafrechtelijke aansprakelijkheid van publiekrechtelijke lichamen:
,.
DEEL I – PUBLIEKRECHT IN PERSPECTIEF:
H1 – basisbegrippen en centrale thema’s van het publiekrecht:
Bestuursrecht is niet enkel abstract maar ook in ons dagelijks leven aanwezig:
o BV – intercommunales voor elektriciteitsdistributie (= vereniging van gemeentes)
o BV – bestuur van VRT (= beheerscontract over openbare dienstverlening)
o BV – KU Leuven (= private instelling maar door overheid gestuurd)
Basisbegrippen van het bestuursrecht:
● Bevindt zich in een gelaagde rechtsorde (= verschillende overheidsbanden) =>
verticale machtenscheiding
● BV - federalisme (autonoom), decentralisatie (ondergeschikt)
● Enerzijds splitsing privaatrecht - publiekrecht
Publiekrecht Privaatrecht
Organisatie en optreden van overheid Organisatie van relaties tussen leden
samenleving
Verhouding burgers en overheid Onderlinge verhouding personen
Grondwettelijk recht, bestuursrecht, Contractenrecht, aansprakelijkheidsrecht,
strafrecht, … goederenrecht, …
Staatsstructuur: trias politica (WM - UM - RM)
- = horizontale machtenscheiding
Impact horizontale machtenscheiding:
● Definitie ‘bestuur’ = organen en instellingen van uitvoerende macht met vooral taken
van tenuitvoerlegging MAAR
- Nuancering: lokale besturen vallen ook onder bestuursbegrip hoewel zij niet
vallen onder uitvoerende macht (gemeentes en provincies) s
● Geen absolute scheiding der machten (meer dan ‘uitvoerende’ taken) zoals:
- Bepaalde bestuurlijke handelingen hebben materieel wetgevende inhoud (bv
gemeentereglement – politiereglement – personeelsstatuut,…)
- Bestuurlijke – of administratieve rechtscolleges (bv RvS) oefenen
rechtsprekende functie uit en zijn dus geen besturen
- Ook WM & RM nemen bestuurlijke beslissingen (bv gunning
overheidsopdrachten, aanwerving personeel)
Impact verticale machtenscheiding:
● Besturen in een gelaagde rechtsorde:
- Federalisme: spreiding van bevoegdheden tussen verschillende autonome
rechtsordes => burger maakt deel uit van verschillende overheidsniveaus,
verhoudingen bestuurservaring met eigen bevoegdheden en administratie
- Decentralisatie: centrale overheid kent bepaalde bevoegdheden toe aan
(ondergeschikte) lokale besturen => hiërarchie der normen (bv gemeenten) =
territoriale/functionele decentralisatie - administratief of bestuurlijk toezicht
, .
- Deconcentratie: delegatie functies maar soevereiniteit blijft onverdeeld bij
centrale overheid => geen aparte RP, onderdeel centraal bestuur (bv FOD in
naam van minister) - hiërarchisch toezicht
IVA = intern verzelfstandigde agentschappen - nog steeds onder gezag en voor rekening van
minister - EVA = extern verzelfstandigde agentschappen - altijd RP.
Verzelfstandiging = uitoefening taken overheid worden overgedragen naar gespecialiseerde
diensten met publiekrechtelijke, soms privaatrechtelijke vorm die zekere autonomie hebben
tov centraal gezag (= decentralisatie)
o BV – asiel in handen van private onderneming
o Verschuiving van besturende overheid naar sturende overheid
§2 - Opdracht van het bestuur:
1. Taak van tenuitvoerlegging:
● Vele rechtsdomeinen: onderwijs, sociale zekerheid, milieu, ruimtelijke ordening
● Leiden tot vele organisaties: functionele decentralisatie (bv publieke radio en
omroep, NMBS, OVAM, gemeenschapsonderwijs - ook specifieke opdrachten)
● Organiseren door modernisering naar beeld van private ondernemerschap
● Organiseren door beroep op gespecialiseerde diensten
2. Taak van algemeen belang:
● Het bestuur behartigt het algemeen belang en oefent gezag uit (discretionaire -
versus gebonden bevoegdheid)
● => leidt tot bijzondere prerogatieven (voorrechten) en bevoorrechte positie van
bestuur:
- Bijzonder statuut overheidsgoederen: immuniteit
- Eenzijdige bestuurlijke rechtshandelingen: verregaande inmenging in private of
ondernemingssfeer => onteigening, belastingen heffen, discotheek sluiten,
omgevingsvergunning toekennen of weigeren
● Voorrechten van bestuurlijke rechtshandelingen: verbindende kracht, dwingende
kracht, uitvoerbare kracht
● Verbindende kracht => instemming bestuurde is niet vereist
● Verbindende kracht (privilège du préalable) => vermoeden overeenstemming recht -
eerst gehoorzamen voor protesteren
● Uitvoerbare kracht (privilège de l’exécution d’office) => op zichzelf uitvoerbaar
zonder tussenkomst rechter (bv uitvoeren tuchtstraf, innen belastingen - let wel: geen
gedwongen uitvoering - algemeen verbod op manu militari)
Maar leidt ook tot bijzondere verplichtingen van bestuur:
● Procedures en vormvereisten voor rechtsgeldige beslissing
● Onderworpen aan beginselen van behoorlijk bestuur
● Onderworpen aan wetten op openbare dienst (bv continuïteitsbeginsel)
● Formele motivering individuele rechtshandelingen
● Onderworpen aan hiërarchisch of bestuurlijk toezicht
● Onderworpen aan openbaarheid van bestuur
