Inleiding tot het recht
1. Wat is recht?...................................................................................................................... 3
1.1 kenmerken en definitie van het recht...........................................................................3
1.1.1 kenmerken van het recht......................................................................................3
1.1.2 soorten regels.......................................................................................................3
1.1.3 definitie van het recht...........................................................................................3
1.1.4 objectief recht vs subjectief recht..........................................................................4
1.1.4.1 voorbeelden objectief recht...........................................................................4
1.1.4.1.1 verbintenissenrecht...............................................................................4
1.1.4.1.2 contractenrecht......................................................................................4
1.1.4.1.2.1 soorten contracten.........................................................................5
1.1.4.1.3 zakenrecht of goederenrecht.................................................................6
1.1.4.1.4 Art. 1382 BW........................................................................................6
1.1.5 rechtssubject vs rechtsobject................................................................................7
1.1.6 rechtsfeit en rechtshandelingen............................................................................8
1.1.6.1 soorten rechtshandelingen............................................................................9
1.1.7 rechtsmisbruik....................................................................................................10
1.2 subjectieve rechten ingedeeld....................................................................................11
1.3 het objectief recht ingedeeld......................................................................................13
1.3.1 (nationaal) privaatrecht..................................................................................13
1.3.2 (nationaal) publiek recht.................................................................................14
1.3.3 internationaal publiekrecht.............................................................................16
1.4 bronnen van het recht................................................................................................24
1.4.2.1 hiërarchie van de rechtsnormen..................................................................24
2. De Belgische staatsstructuur............................................................................................35
2.1 kenmerken van de Belgische staat............................................................................35
2.1.1 Rechtsstaat........................................................................................................ 35
2.1.2 democratie..........................................................................................................36
2.1.3 scheiding der machten → trias politica...............................................................36
2.1.4 federale staat......................................................................................................36
2.1.5 monarchie........................................................................................................... 37
2.2 politieke instellingen in federaal België......................................................................37
2.2.1 federale overheid................................................................................................37
2.2.1.1 federale wetgevende macht WM.................................................................37
2.2.1.2 federale uitvoerende macht UM..................................................................40
2.2.2 gemeenschappen en gewesten..........................................................................41
2.2.3 provincies........................................................................................................... 43
2.2.5 gemeenten......................................................................................................... 44
2.3 controlerende instellingen..........................................................................................45
2.3.1 Raad van State...................................................................................................45
2.3.2 grondwettelijk hof...............................................................................................46
2.3.3 overige controleorganen.....................................................................................46
2.3.3.1 rekenhof.....................................................................................................46
2.3.3.2 Hoge Raad voor Justitie..............................................................................46
3. Internationaal recht........................................................................................................... 47
3.1 supranationale instellingen.........................................................................................47
3.1.1 Verenigde naties................................................................................................47
1
, 3.1.2 Raad van Europa...............................................................................................47
4. justitie............................................................................................................................... 49
4.1 kenmerken van justitie...............................................................................................49
4.1.1 justitie bewaker van de rechtsstaat.....................................................................49
4.1.1.1 toegang tot een rechter...............................................................................49
4.1.1.2 recht van verdediging..................................................................................50
4.1.1.3 onafhankelijke en onpartijdige rechter.........................................................50
4.1.2 actoren van Justitie.............................................................................................50
4.1.3 organisatie van Justitie.......................................................................................51
4.1.3.1 piramide structuur.......................................................................................51
4.1.3.2 specialisatie binnen Justitie.........................................................................51
4.1.3.3 bevoegdheid...............................................................................................52
4.2 gewone hoven en rechtbanken..................................................................................52
4.3 administratieve en tuchtrechtelijke rechtscolleges......................................................55
4.3.1 burgerlijke vs politiek rechten.............................................................................55
4.3.2 administratieve rechtscolleges............................................................................56
4.3.3 tuchtrechtelijke rechtscolleges............................................................................56
4.4 de burgerlijke procedure............................................................................................56
4.4.1 alternatieve geschillenbeslechting......................................................................56
4.4.1.1 arbitrage......................................................................................................56
4.4.1.2. bemiddeling...............................................................................................56
4.4.1.3 verzoening..................................................................................................57
4.4.2 procedureverloop in eerste aanleg.....................................................................57
4.4.3 tenuitvoerlegging................................................................................................59
4.4.4 rechtsmiddelen...................................................................................................59
4.4.5 bijzondere procedures........................................................................................60
4.4.5.1 procedure in kort geding.............................................................................60
4.5 de strafprocedure.......................................................................................................61
4.5.1 Rol van het OM/parket........................................................................................61
4.5.2 onderzoek........................................................................................................... 61
4.5.3 berechting........................................................................................................... 61
4.5.4 strafuitvoering.....................................................................................................61
2
,1. Wat is recht?
1.1 kenmerken en definitie van het recht
1.1.1 kenmerken van het recht
- de samenleving ordenen: conflicten vermijden
- samenleving bepaalt de regels: de burgers kiezen de volksvertegenwoordigers die
de rechtsregels afspreken
- naleving regels kan worden afgedwongen: overheidsinstellingen kunnen sanctie
opleggen als de regels niet worden nageleefd
1. strafsancties
geldboete
gevangenisstraf
werkstraf
2. burgerlijke sancties
contactverbod
herplaatsing van een kind
verhuurder die verbintenis niet nakomt (huurder mag zijn contract
tijdelijk opschorten
dagvaarding
iemand voor de rechter brengen
- dagvaarding: via deurwaarder
- verzoekschrift (meest gebruikt: sneller, goedkoper)
1.1.2 soorten regels
1. gedragsregels: rechtsregels die enkel van toepassing zijn op het
uitwendige menselijk gedrag → je mag denken wat je wil
2. toepassingsregels en toepassing structuren: hoe we de wet gebruiken en de
overheid maakt de regels en dwingt deze af
3. regels voor het maken en wijzigen van een recht: procedures die gevolgd moeten
worden om bestaande regels te wijzigen en nieuwe regels op te stellen
1.1.3 definitie van het recht
= geheel van afdwingbare regels, afgesproken door een samenleving, teneinde het
menselijk handelen in die samenleving te ordenen
regels worden opgelegd door de overheid om de samenleving te
ordenen en als deze regels niet gevolgd worden → sancties
de burgers kiezen hun volksvertegenwoordigers
door de overheid opgelegde sancties: geïnstitutionaliseerd
3
, 1.1.4 objectief recht vs subjectief recht
1. objectief recht: het geheel van regels, het
eigenlijke recht → regels die nageleefd
moeten worden om de samenleving in
ordening te houden
→ LAW
2. subjectief recht: het recht hebben op iets
→ RIGHTS
subjectieve rechten lopen door uit het objectief recht
bv objectief recht: verplichting tot betaling belasting
subjectief recht: recht op pensioen, werkloosheidsuitkering, OCMW,..
1.1.4.1 voorbeelden objectief recht
1.1.4.1.1 verbintenissenrecht
verbintenis is een verlichting iets te doen, niet te doen of om iets te geve,
1. iets te doen
bv belasting betalen, aannemer die bij je thuis werk betalen
2. iets niet te doen
bv concurrentiebeding (beding: een clausule in een contract) → bv kapper
verkoopt zijn kapsalon in hartje hasselt en in het contract staat dat
deze kapper geen nieuw kapsalon mag starten binnen een straal
van 5km
(geding: rechtszaak)
3. iets te geven
bv als je een appartement koopt krijg je de sleutel, als je een auto koopt krijg
je de sleutel
Verbintenis ander woord voor verplichting
verbintenis ga je aan via een contact of een overeenkomst
1.1.4.1.2 contractenrecht
contract: wilsovereenstemming tussen minstens 2 personen met bedoeling een verbintenis
met elkaar aan te gaan, te wijzigen of op te heffen
4 geldigheidsvoorwaarden
1. partij moet bekwaam zijn:
geen minderjarigen, meerderjarigen beschermende personen, mensen met
psychische problemen
2. overeenkomst/wilsovereenstemming zonder wilsgebrek
beide partijen gaan akkoord en er is geen sprake van een wilsgebrek.
4 soorten wilsgebreken
|. dwaling: een contractpartij vergist zich per ongeluk
in het contract
bv: denken dat je een nieuwe auto koopt
4
1. Wat is recht?...................................................................................................................... 3
1.1 kenmerken en definitie van het recht...........................................................................3
1.1.1 kenmerken van het recht......................................................................................3
1.1.2 soorten regels.......................................................................................................3
1.1.3 definitie van het recht...........................................................................................3
1.1.4 objectief recht vs subjectief recht..........................................................................4
1.1.4.1 voorbeelden objectief recht...........................................................................4
1.1.4.1.1 verbintenissenrecht...............................................................................4
1.1.4.1.2 contractenrecht......................................................................................4
1.1.4.1.2.1 soorten contracten.........................................................................5
1.1.4.1.3 zakenrecht of goederenrecht.................................................................6
1.1.4.1.4 Art. 1382 BW........................................................................................6
1.1.5 rechtssubject vs rechtsobject................................................................................7
1.1.6 rechtsfeit en rechtshandelingen............................................................................8
1.1.6.1 soorten rechtshandelingen............................................................................9
1.1.7 rechtsmisbruik....................................................................................................10
1.2 subjectieve rechten ingedeeld....................................................................................11
1.3 het objectief recht ingedeeld......................................................................................13
1.3.1 (nationaal) privaatrecht..................................................................................13
1.3.2 (nationaal) publiek recht.................................................................................14
1.3.3 internationaal publiekrecht.............................................................................16
1.4 bronnen van het recht................................................................................................24
1.4.2.1 hiërarchie van de rechtsnormen..................................................................24
2. De Belgische staatsstructuur............................................................................................35
2.1 kenmerken van de Belgische staat............................................................................35
2.1.1 Rechtsstaat........................................................................................................ 35
2.1.2 democratie..........................................................................................................36
2.1.3 scheiding der machten → trias politica...............................................................36
2.1.4 federale staat......................................................................................................36
2.1.5 monarchie........................................................................................................... 37
2.2 politieke instellingen in federaal België......................................................................37
2.2.1 federale overheid................................................................................................37
2.2.1.1 federale wetgevende macht WM.................................................................37
2.2.1.2 federale uitvoerende macht UM..................................................................40
2.2.2 gemeenschappen en gewesten..........................................................................41
2.2.3 provincies........................................................................................................... 43
2.2.5 gemeenten......................................................................................................... 44
2.3 controlerende instellingen..........................................................................................45
2.3.1 Raad van State...................................................................................................45
2.3.2 grondwettelijk hof...............................................................................................46
2.3.3 overige controleorganen.....................................................................................46
2.3.3.1 rekenhof.....................................................................................................46
2.3.3.2 Hoge Raad voor Justitie..............................................................................46
3. Internationaal recht........................................................................................................... 47
3.1 supranationale instellingen.........................................................................................47
3.1.1 Verenigde naties................................................................................................47
1
, 3.1.2 Raad van Europa...............................................................................................47
4. justitie............................................................................................................................... 49
4.1 kenmerken van justitie...............................................................................................49
4.1.1 justitie bewaker van de rechtsstaat.....................................................................49
4.1.1.1 toegang tot een rechter...............................................................................49
4.1.1.2 recht van verdediging..................................................................................50
4.1.1.3 onafhankelijke en onpartijdige rechter.........................................................50
4.1.2 actoren van Justitie.............................................................................................50
4.1.3 organisatie van Justitie.......................................................................................51
4.1.3.1 piramide structuur.......................................................................................51
4.1.3.2 specialisatie binnen Justitie.........................................................................51
4.1.3.3 bevoegdheid...............................................................................................52
4.2 gewone hoven en rechtbanken..................................................................................52
4.3 administratieve en tuchtrechtelijke rechtscolleges......................................................55
4.3.1 burgerlijke vs politiek rechten.............................................................................55
4.3.2 administratieve rechtscolleges............................................................................56
4.3.3 tuchtrechtelijke rechtscolleges............................................................................56
4.4 de burgerlijke procedure............................................................................................56
4.4.1 alternatieve geschillenbeslechting......................................................................56
4.4.1.1 arbitrage......................................................................................................56
4.4.1.2. bemiddeling...............................................................................................56
4.4.1.3 verzoening..................................................................................................57
4.4.2 procedureverloop in eerste aanleg.....................................................................57
4.4.3 tenuitvoerlegging................................................................................................59
4.4.4 rechtsmiddelen...................................................................................................59
4.4.5 bijzondere procedures........................................................................................60
4.4.5.1 procedure in kort geding.............................................................................60
4.5 de strafprocedure.......................................................................................................61
4.5.1 Rol van het OM/parket........................................................................................61
4.5.2 onderzoek........................................................................................................... 61
4.5.3 berechting........................................................................................................... 61
4.5.4 strafuitvoering.....................................................................................................61
2
,1. Wat is recht?
1.1 kenmerken en definitie van het recht
1.1.1 kenmerken van het recht
- de samenleving ordenen: conflicten vermijden
- samenleving bepaalt de regels: de burgers kiezen de volksvertegenwoordigers die
de rechtsregels afspreken
- naleving regels kan worden afgedwongen: overheidsinstellingen kunnen sanctie
opleggen als de regels niet worden nageleefd
1. strafsancties
geldboete
gevangenisstraf
werkstraf
2. burgerlijke sancties
contactverbod
herplaatsing van een kind
verhuurder die verbintenis niet nakomt (huurder mag zijn contract
tijdelijk opschorten
dagvaarding
iemand voor de rechter brengen
- dagvaarding: via deurwaarder
- verzoekschrift (meest gebruikt: sneller, goedkoper)
1.1.2 soorten regels
1. gedragsregels: rechtsregels die enkel van toepassing zijn op het
uitwendige menselijk gedrag → je mag denken wat je wil
2. toepassingsregels en toepassing structuren: hoe we de wet gebruiken en de
overheid maakt de regels en dwingt deze af
3. regels voor het maken en wijzigen van een recht: procedures die gevolgd moeten
worden om bestaande regels te wijzigen en nieuwe regels op te stellen
1.1.3 definitie van het recht
= geheel van afdwingbare regels, afgesproken door een samenleving, teneinde het
menselijk handelen in die samenleving te ordenen
regels worden opgelegd door de overheid om de samenleving te
ordenen en als deze regels niet gevolgd worden → sancties
de burgers kiezen hun volksvertegenwoordigers
door de overheid opgelegde sancties: geïnstitutionaliseerd
3
, 1.1.4 objectief recht vs subjectief recht
1. objectief recht: het geheel van regels, het
eigenlijke recht → regels die nageleefd
moeten worden om de samenleving in
ordening te houden
→ LAW
2. subjectief recht: het recht hebben op iets
→ RIGHTS
subjectieve rechten lopen door uit het objectief recht
bv objectief recht: verplichting tot betaling belasting
subjectief recht: recht op pensioen, werkloosheidsuitkering, OCMW,..
1.1.4.1 voorbeelden objectief recht
1.1.4.1.1 verbintenissenrecht
verbintenis is een verlichting iets te doen, niet te doen of om iets te geve,
1. iets te doen
bv belasting betalen, aannemer die bij je thuis werk betalen
2. iets niet te doen
bv concurrentiebeding (beding: een clausule in een contract) → bv kapper
verkoopt zijn kapsalon in hartje hasselt en in het contract staat dat
deze kapper geen nieuw kapsalon mag starten binnen een straal
van 5km
(geding: rechtszaak)
3. iets te geven
bv als je een appartement koopt krijg je de sleutel, als je een auto koopt krijg
je de sleutel
Verbintenis ander woord voor verplichting
verbintenis ga je aan via een contact of een overeenkomst
1.1.4.1.2 contractenrecht
contract: wilsovereenstemming tussen minstens 2 personen met bedoeling een verbintenis
met elkaar aan te gaan, te wijzigen of op te heffen
4 geldigheidsvoorwaarden
1. partij moet bekwaam zijn:
geen minderjarigen, meerderjarigen beschermende personen, mensen met
psychische problemen
2. overeenkomst/wilsovereenstemming zonder wilsgebrek
beide partijen gaan akkoord en er is geen sprake van een wilsgebrek.
4 soorten wilsgebreken
|. dwaling: een contractpartij vergist zich per ongeluk
in het contract
bv: denken dat je een nieuwe auto koopt
4
