Samenva'ng Theore.sche orthopedagogie:
Les 1: Hoofdstuk 1: Alle orthopedagogisch handelen is agogisch handelen:
Ago- wat?
= = Een bepaalde waarde dat je nastree0, hoe je kijkt naar iets, dingen veranderen,
oplossend denken. We doen dit omdat we er op een bepaalde manier naar kijken
Agogie(k):
• Pedagogie(k) = wetenschap van het opvoeden
• Agogiek = pais(=kind), agogos, agein(=begeleider, gids, opleiden, regeren, besturen) =
het begeleiden/ondersteunen van mensen in het algemeen
à Agogie is veel ruimer dan pedagogiek. Agogie is met alle doelgroepen en niet
alleen met kinderen.
• Agogie ¹ agogiek
• Agogie = de prakBjk. Klemtoon op het doen
• Agogiek = de wetenschap van het begeleiden van mensen
Theory of changing:
• Theory of change = Veranderingen ten gevolge spontane veranderingsprocessen
• Theory of changing = Veranderingsprocessen die bewust en doelgericht worden
opgezet met het oog op verandering
• Spontane veranderingsprocessen = op kot gaan, studeren,…
Drie sleutelbegrippen van het agogisch handelen:
1. Sleutelbegrip 1: veranderen of beïnvloeden:
• Doel agogie = het handelen van mensen veranderen
• Een ‘ideaalbeeld’, ‘totale vorming’ bestaat niet
• Iedereen moet blijven ‘veranderen’.
• We spreken over ‘permanente educaBe’, ‘alBjd durend leren’, ‘eeuwig durende
opvoeding’
• Bv woede beheersing aanleren, leren omgaan met geld, veranderen van het
handelen,..
2. Sleutelbegrip 2: Handelen:
• Gedrag
- Wat mensen concreet doen
- Ook insBncBef en impulsief
- Zichtbaar & (objecBef) observeerbaar
• Handelen
- Wat we bewust doen
- Waarin een ‘denkmoment’ zit
- Ook wat onzichtbaar is: gedachten, gevoelens, intenBes, drijfveren,
moBeven, redenen, betekenisverlening
- Doen veranderen, is kijken naar het handelen en in dialoog gaan ->
observeren en communiceren
, 3. Sleutelbegrip 3: emancipaBe en empowerment als doel:
• = zich losmaken van vaderlijke macht
• Voor zichzelf uitmaken wat voor hen belangrijk is en staan zo sterker in het
leven, met meer power
Rich@nggevende kenmerken van het agogisch handelen:
1. Psychosociale verandering:
• Psyche = slaat op alles wat je bezighoudt, wat je denkt, voelt en wilt
• Sociaal = slaat op de onderlinge verhoudingen tussen mensen
à deze vallen niet goed van elkaar te onderscheiden. Ze beïnvloeden elkaar
voortdurend.
Bv relaBebreuk verwerken, werk zoeken, gedragsproblemen aanpakken,
ondersteunen Bjdens het rouwen, partner zoeken voor cliënt,…
2. Doelgericht:
• De verandering komt niet toevallig tot stand maar iets vooraf bedacht en
gepland. Agogisch handelen is methodisch handelen.
• Er word alBjd samen met de cliënt beslist
• Bv ASS: doel: ik wil met deze persoon tegen het einde van het jaar meer
structuur brengen zodat die beter kan funcBoneren
3. SystemaBsch en bewust:
• SystemaBsch = er wordt stap voor stap via een plan maBge manier aan
verandering gewerkt
• Bewust = over elke stap wordt heel goed nagedacht. Elke stap wordt bewust
gekozen. Alle betrokken personen weten ook aan welke verandering gewerkt
wordt en waarom.
• Alles moet stap voor stap gebeuren: stappenplan maken
• Bv trein nemen: eerst samen de trein nemen, dan samen maar apart zi]en,
bellen als die toekomt,…
4. Gewenst door betrokkenen:
• Idealiter staan alle betrokkenen achter de verandering. De verandering is
vrijwillig. Dat is niet alBjd het geval. Hulpverlening speelt zich soms ook af
binnen een context van dwang.
• Bv mensen gebruiken middelen en wij willen het stopze]en, jongeren moeten
naar een voorziening en willen daar niet zijn.
5. Niet wederzijds:
• De relaBe is asymmetrisch. Dat staat tegenover een symmetrische relaBe die
gebaseerd is op gelijkheid. In een complimenteren relaBe (= asymmetrische
relaBe) nemen de betrokkenen een verschillende posiBe in. Er is sprake van
iemand die wens te veranderen en iemand die de verandering meehelpt
realiseren. Het is de agoog die iemand anders helpt om te veranderen.
• Hulpverlening is niet alBjd wederzijds
• Wij hebben meer macht over onze client
• Wij moeten het probleem oplossen. Hiervoor krijgen wij het mandaat dat we
hulpverlening mogen aangaan
6. BeroepsmaBg:
• We spreken pas van agogische intervenBe wanneer degene die doet
veranderen dat doet vanuit zijn professionele posiBe of zijn beroep.
, • Elk agogisch handelen is professioneel
• Bv vrijwilligers, kamp organiseren, druglijn, jongerenlijn, woonzorgcentrum,…
7. Waardengebonden:
• Als ortho(ped)agoog is het onmogelijk om waardevrije te handelen. Je
vertrekt daarbij vanuit bepaalde waardekaders (bv inclusie, burgerschap,
empowerment,…). Agogiek wordt gerekend tot een prescripBeve
wetenschappen. Een prescripBeve wetenschap beschrij0 een ideale situaBe
en is dus waardegebonden.
• Bv elk kind hee0 recht op onderwijs
De Professionalisering van het agogisch handelen:
De industrialisering zet 2 maatschappelijke veranderingen in gang:
1. Ontwikkeling van wetenschap en techniek
• Voor de industrialisaBe was het leven van volwassenen duidelijk uitgesBppeld
in vaste patronen. Met wat men van thuis uit en op school geleerd had, kon
men gemakkelijk en heel leven onder de kerktoren leiden. De ontwikkeling
van wetenschap en techniek veranderde de maatschappij echter zo ingrijpend
en in een razend snel tempo dat ook volwassenen hun handelen voortdurend
moesten bijstellen.
• Wetenschapper werd belangrijk in het leven werd ingewikkelder.
2. SBjgende individualisering
• Eigen keuzes & eigen verantwoordelijkheid versus vooropgestelde kaders en
richtlijnen
• Kinderen werden beschouwd als kleine volwassenen à Eigen keuzes en
verantwoordelijkheden worden belangrijker.
• Ontstaan van het welzijnswerk
- Aanvankelijk als vrijwilligerswerk (liefdadigheidswerk)
- Later zien we de ontwikkeling van het ‘agogisch werkveld’ met
agogische beroepen, met eigen beroepsopleidingen,
beroepsorganisaBes en beroepscodes in funcBe van het
ondersteunen van veranderlingsprocessen
- Risico op valkuil van pedagogisering
- Mensen vallen uit de boot in de ingewikkelde samenleving. Die
moesten worden opgevangen en hierbij zag je liefdadigheid.
Verandering samenleving -> andere eisen -> andere/meer
doelgroepen.
- Bv Veel werken à vermoeidheid/stress à roken, drinken,
middelen gebruiken à zware problemen à meer hulpverlening.
Maatschappelijke evoluBe brengt nieuwe doelgroepen. (Bv
gameverslaving, druggebruik)
- Door meer hulpverlening moesten ze meer en meer
profesionaliseren.
- Valkuil Pedagogisering: Je eigen krachten niet meer gebruiken om
het zelf te proberen oplossen.
Agoisch werkveld:
• Hulpverlening à welzijnswerk
• Vormingswerk à jeugdwerk, sociaal cultureel, vormingswerk
, Het vertrekpunt van het agogisch handelen:
1. Exagogiek of curaBef agogisch werk
• = iets wat slecht is weer beter maken
• De situaBe van waarheid wordt vertrokken, wordt als problemaBsch ervaren.
Men zal de situaBe proberen te verbeteren. Het gaat om hulpverlening.
2. Anagogiek of posiBef agogisch werk
• = Iets wat normaal is verbeteren. Iemand bijscholen, vormingen geven.
• De uitgangssituaBe wordt het min of meer als normaal of gewoon ervaren.
Het is de bedoeling om verdere ontwikkelingen op gang te brengen, te
verbeteren. Het gaat om vorming.
3. Katagogiek of prevenBef agogisch werk
• = Wanneer je een situaBe wilt behouden die oke is. Ander woord hiervoor is
prevenBe.
• Ben wel de huidige situaBe behouden. Daardoor zal men preven/e opze]en.
Niveaus van veranderingsprocessen:
• Microniveau
- ‘klein’
- Één persoon of kleine groep
- = individueel gesprek
- De beïnvloeding van een individu of een kleine groep Hulpverlening bij sociale,
psychologische of lichamelijke problemen
• Mesoniveau
- ‘midden’
- Groep, organisaBe
- = richt zich op de bedrijfstak waar een organisaBe in zit
- De beïnvloeding van groepen/organisaBes. Je werkt met en voor de cliënt
Hulpverlening bij problemen met organisaBe en de omgeving in ruime zin.
• Macroniveau
- ‘groot’
- (delen van) de samenleving
- = samenleving waarschuwen
- De beïnvloeding van (sectoren binnen de) samenleving. SignaalfuncBe.
Les 1: Hoofdstuk 2: Wat is agogisch handelen:
What’s in a name – Orthopedagogiek:
• Orthopedagogiek = is de wetenschap van het methodisch handelen en die situaBes
waar het gewone opvoeden tekortschiet, met de bedoeling om de problemaBsche
situaBe te verbeteren.
• Orthopedagogie = het weer rechtze]en van situaBes in de opvoeding die
scheeflopen. Het gaat niet alleen meer over opvoeden.
Les 1: Hoofdstuk 1: Alle orthopedagogisch handelen is agogisch handelen:
Ago- wat?
= = Een bepaalde waarde dat je nastree0, hoe je kijkt naar iets, dingen veranderen,
oplossend denken. We doen dit omdat we er op een bepaalde manier naar kijken
Agogie(k):
• Pedagogie(k) = wetenschap van het opvoeden
• Agogiek = pais(=kind), agogos, agein(=begeleider, gids, opleiden, regeren, besturen) =
het begeleiden/ondersteunen van mensen in het algemeen
à Agogie is veel ruimer dan pedagogiek. Agogie is met alle doelgroepen en niet
alleen met kinderen.
• Agogie ¹ agogiek
• Agogie = de prakBjk. Klemtoon op het doen
• Agogiek = de wetenschap van het begeleiden van mensen
Theory of changing:
• Theory of change = Veranderingen ten gevolge spontane veranderingsprocessen
• Theory of changing = Veranderingsprocessen die bewust en doelgericht worden
opgezet met het oog op verandering
• Spontane veranderingsprocessen = op kot gaan, studeren,…
Drie sleutelbegrippen van het agogisch handelen:
1. Sleutelbegrip 1: veranderen of beïnvloeden:
• Doel agogie = het handelen van mensen veranderen
• Een ‘ideaalbeeld’, ‘totale vorming’ bestaat niet
• Iedereen moet blijven ‘veranderen’.
• We spreken over ‘permanente educaBe’, ‘alBjd durend leren’, ‘eeuwig durende
opvoeding’
• Bv woede beheersing aanleren, leren omgaan met geld, veranderen van het
handelen,..
2. Sleutelbegrip 2: Handelen:
• Gedrag
- Wat mensen concreet doen
- Ook insBncBef en impulsief
- Zichtbaar & (objecBef) observeerbaar
• Handelen
- Wat we bewust doen
- Waarin een ‘denkmoment’ zit
- Ook wat onzichtbaar is: gedachten, gevoelens, intenBes, drijfveren,
moBeven, redenen, betekenisverlening
- Doen veranderen, is kijken naar het handelen en in dialoog gaan ->
observeren en communiceren
, 3. Sleutelbegrip 3: emancipaBe en empowerment als doel:
• = zich losmaken van vaderlijke macht
• Voor zichzelf uitmaken wat voor hen belangrijk is en staan zo sterker in het
leven, met meer power
Rich@nggevende kenmerken van het agogisch handelen:
1. Psychosociale verandering:
• Psyche = slaat op alles wat je bezighoudt, wat je denkt, voelt en wilt
• Sociaal = slaat op de onderlinge verhoudingen tussen mensen
à deze vallen niet goed van elkaar te onderscheiden. Ze beïnvloeden elkaar
voortdurend.
Bv relaBebreuk verwerken, werk zoeken, gedragsproblemen aanpakken,
ondersteunen Bjdens het rouwen, partner zoeken voor cliënt,…
2. Doelgericht:
• De verandering komt niet toevallig tot stand maar iets vooraf bedacht en
gepland. Agogisch handelen is methodisch handelen.
• Er word alBjd samen met de cliënt beslist
• Bv ASS: doel: ik wil met deze persoon tegen het einde van het jaar meer
structuur brengen zodat die beter kan funcBoneren
3. SystemaBsch en bewust:
• SystemaBsch = er wordt stap voor stap via een plan maBge manier aan
verandering gewerkt
• Bewust = over elke stap wordt heel goed nagedacht. Elke stap wordt bewust
gekozen. Alle betrokken personen weten ook aan welke verandering gewerkt
wordt en waarom.
• Alles moet stap voor stap gebeuren: stappenplan maken
• Bv trein nemen: eerst samen de trein nemen, dan samen maar apart zi]en,
bellen als die toekomt,…
4. Gewenst door betrokkenen:
• Idealiter staan alle betrokkenen achter de verandering. De verandering is
vrijwillig. Dat is niet alBjd het geval. Hulpverlening speelt zich soms ook af
binnen een context van dwang.
• Bv mensen gebruiken middelen en wij willen het stopze]en, jongeren moeten
naar een voorziening en willen daar niet zijn.
5. Niet wederzijds:
• De relaBe is asymmetrisch. Dat staat tegenover een symmetrische relaBe die
gebaseerd is op gelijkheid. In een complimenteren relaBe (= asymmetrische
relaBe) nemen de betrokkenen een verschillende posiBe in. Er is sprake van
iemand die wens te veranderen en iemand die de verandering meehelpt
realiseren. Het is de agoog die iemand anders helpt om te veranderen.
• Hulpverlening is niet alBjd wederzijds
• Wij hebben meer macht over onze client
• Wij moeten het probleem oplossen. Hiervoor krijgen wij het mandaat dat we
hulpverlening mogen aangaan
6. BeroepsmaBg:
• We spreken pas van agogische intervenBe wanneer degene die doet
veranderen dat doet vanuit zijn professionele posiBe of zijn beroep.
, • Elk agogisch handelen is professioneel
• Bv vrijwilligers, kamp organiseren, druglijn, jongerenlijn, woonzorgcentrum,…
7. Waardengebonden:
• Als ortho(ped)agoog is het onmogelijk om waardevrije te handelen. Je
vertrekt daarbij vanuit bepaalde waardekaders (bv inclusie, burgerschap,
empowerment,…). Agogiek wordt gerekend tot een prescripBeve
wetenschappen. Een prescripBeve wetenschap beschrij0 een ideale situaBe
en is dus waardegebonden.
• Bv elk kind hee0 recht op onderwijs
De Professionalisering van het agogisch handelen:
De industrialisering zet 2 maatschappelijke veranderingen in gang:
1. Ontwikkeling van wetenschap en techniek
• Voor de industrialisaBe was het leven van volwassenen duidelijk uitgesBppeld
in vaste patronen. Met wat men van thuis uit en op school geleerd had, kon
men gemakkelijk en heel leven onder de kerktoren leiden. De ontwikkeling
van wetenschap en techniek veranderde de maatschappij echter zo ingrijpend
en in een razend snel tempo dat ook volwassenen hun handelen voortdurend
moesten bijstellen.
• Wetenschapper werd belangrijk in het leven werd ingewikkelder.
2. SBjgende individualisering
• Eigen keuzes & eigen verantwoordelijkheid versus vooropgestelde kaders en
richtlijnen
• Kinderen werden beschouwd als kleine volwassenen à Eigen keuzes en
verantwoordelijkheden worden belangrijker.
• Ontstaan van het welzijnswerk
- Aanvankelijk als vrijwilligerswerk (liefdadigheidswerk)
- Later zien we de ontwikkeling van het ‘agogisch werkveld’ met
agogische beroepen, met eigen beroepsopleidingen,
beroepsorganisaBes en beroepscodes in funcBe van het
ondersteunen van veranderlingsprocessen
- Risico op valkuil van pedagogisering
- Mensen vallen uit de boot in de ingewikkelde samenleving. Die
moesten worden opgevangen en hierbij zag je liefdadigheid.
Verandering samenleving -> andere eisen -> andere/meer
doelgroepen.
- Bv Veel werken à vermoeidheid/stress à roken, drinken,
middelen gebruiken à zware problemen à meer hulpverlening.
Maatschappelijke evoluBe brengt nieuwe doelgroepen. (Bv
gameverslaving, druggebruik)
- Door meer hulpverlening moesten ze meer en meer
profesionaliseren.
- Valkuil Pedagogisering: Je eigen krachten niet meer gebruiken om
het zelf te proberen oplossen.
Agoisch werkveld:
• Hulpverlening à welzijnswerk
• Vormingswerk à jeugdwerk, sociaal cultureel, vormingswerk
, Het vertrekpunt van het agogisch handelen:
1. Exagogiek of curaBef agogisch werk
• = iets wat slecht is weer beter maken
• De situaBe van waarheid wordt vertrokken, wordt als problemaBsch ervaren.
Men zal de situaBe proberen te verbeteren. Het gaat om hulpverlening.
2. Anagogiek of posiBef agogisch werk
• = Iets wat normaal is verbeteren. Iemand bijscholen, vormingen geven.
• De uitgangssituaBe wordt het min of meer als normaal of gewoon ervaren.
Het is de bedoeling om verdere ontwikkelingen op gang te brengen, te
verbeteren. Het gaat om vorming.
3. Katagogiek of prevenBef agogisch werk
• = Wanneer je een situaBe wilt behouden die oke is. Ander woord hiervoor is
prevenBe.
• Ben wel de huidige situaBe behouden. Daardoor zal men preven/e opze]en.
Niveaus van veranderingsprocessen:
• Microniveau
- ‘klein’
- Één persoon of kleine groep
- = individueel gesprek
- De beïnvloeding van een individu of een kleine groep Hulpverlening bij sociale,
psychologische of lichamelijke problemen
• Mesoniveau
- ‘midden’
- Groep, organisaBe
- = richt zich op de bedrijfstak waar een organisaBe in zit
- De beïnvloeding van groepen/organisaBes. Je werkt met en voor de cliënt
Hulpverlening bij problemen met organisaBe en de omgeving in ruime zin.
• Macroniveau
- ‘groot’
- (delen van) de samenleving
- = samenleving waarschuwen
- De beïnvloeding van (sectoren binnen de) samenleving. SignaalfuncBe.
Les 1: Hoofdstuk 2: Wat is agogisch handelen:
What’s in a name – Orthopedagogiek:
• Orthopedagogiek = is de wetenschap van het methodisch handelen en die situaBes
waar het gewone opvoeden tekortschiet, met de bedoeling om de problemaBsche
situaBe te verbeteren.
• Orthopedagogie = het weer rechtze]en van situaBes in de opvoeding die
scheeflopen. Het gaat niet alleen meer over opvoeden.
