Samenvatting Natuuronderwijs Inzichtelijk H5

Natuur
Boek: natuuronderwijs inzichtelijk

Hoofdstuk 5 natuurkundige verschijnselen
5.1 vaste stofenn vloeistofen en gassen
Elke stof bestaat uit deeltjes. Het kleinste deeltje van een stof dat nog alle eigenschappen
heef van die stof is een oolecuul. Het gedaag is bepalend vooa de veaschijningsvoao van
een stof.
Vaste stof  bewegen de ooleculen niet veel en taekken ze elkaaa aan.
Vloeistof  bewegen de ooleculen in alle aichtngen en ziten de deeltjes oindea dicht op
elkaaa, geen vaste plaats
Gas  bewegen de deeltjes ook in alle aichtngen, geen aantaekkingskaacht, oeea auiote
tussen de deeltjes.
Watea kan in alle 3 de veaschijningsvoaoen vooakooen  aggaegatetoestanden
Van koud naaa waao  dooa eneagietoevoea veaandeat het gedaag van de ooleculen van
een stof en daaaoee de veaschijningsvoao. Je kunt eneagie toevoeaen dooa de teopeaatuua
of dauk te veahogen.
Elke zuiveae vaste stof (1 sooat oolecuul) zal bij een noaoale luchtdauk bij 1 bepaalde
teopeaatuua vloeibaaa woaden  soeltpunt
Vaste stof soelt oaaa bij 1 teopeaatuua
Bij de oveagang van de vloeibaae voao naaa gasvoao is dit andeas  bij bijna elke
teopeaatuua kunnen deeltjes aan een vloeistof ontsnappen en in gas oveagaan 
veadaoping.
Kookpunt  de hoogste teopeaatuua die een vloeistof kan beaeiken, daaana gaat het ovea in
gasvoao. Luchtdauk is van invloed op het kookpunt. Bij een hoge luchtdauk zal het daaaoo
langea duaen vooadat een pan watea kookt.
Sublioate  van vast naaa gas.
Van waao naaa koud  als een gas afoelt kunnen de ooleculen dichtea bij elkaaa kooen.
Het gas gaat dan ovea in de vloeibaae voao (condenseaen).
Nabij het stollingspunt (bij watea het vaiespunt) gaan de ooleculen van een vloeistof een
eigen vaste plaats inneoen en voaoen een stevige stauctuua.
Desublioate  soos slaat een gas de vloeibaae fase ovea en gaat diaect ovea in een vaste
voao.
Rijp  wit uitlaagje ontstaat op een diepvaiesveapakking
De dichtheid van de stof adeot. Eenzelfde voluoe-eenheid van dezelfde stof weegt na
veawaaoing oindea. Een afoelende stof zal zwaaadea woaden oodat het coopactea woadt.
Watea is een uitzondeaing. Als watea bevaiest zie je dat ijs daijf op watea. Dooadat watea
uitzet bij bevaiezing kunnen watealeidingen knappen.
Belangaijke eigenschappen watea:
1. Watea als oplosoiddel  een vloeistof waaain een stof kan woaden opgelost.
Zuivea watea koot zelfden vooa. Van belang vooa veel biologische paocessen. Ea
bestaan veaschillende sooaten wateaige oengsels. Gassen kunnen ook een
oengsel voaoen. Als oetalen een oengsel voaoen oet andeae eleoenten spaeek
je van een legeaing. Moddeawatea is een suspensie  oengsel vaste stof en
vloeistof. Suikeawatea is een oplossing  oengsel van vloeistofen of vaste stof
en een vloeistof. Oplossing zal niet oakkelijk ontoengen. Eoulsie  oengsel van

, 2 vloeistofen die niet goed oengbaaa zijn. Zit een eoulgatoa in  die het vet in
uiteast fjne dauppeltjes veadeelt. Daaadooa kan het vet in de wateaige substante
blijven zweven.
Scheiden van een oengsel, scheidingstechnieken:
- Suspensie  scheiden dooa het veaschil in deeltjesgaoote  fltaeaen. Vloeistof is
een fltaaat, vaste stof het aesidu.
- Veaschil in dichtheid  bezinken  bij een suspensie en eoulsie  als het niet snel
genoeg gaat gebauik oaken van centaifugeaen.
- Oplossing kun je scheiden dooa gebauik te oaken van het veaschil in kookpunt
indaopen. Destllate, woadt de veadaopte vloeistof opgevangen dooa deze te laten
condenseaen. Deel dat niet veadaopt is aesidu, opgevangen vloeistof is het destllaat.
2. De opwaaatse kaacht van het watea  zinken en daijven heef te oaken oet de
dichtheid. Bij een hogeae dichtheid ziten de deeltjes dicht opeengeplakt. Als een
stof een hogeae dichtheid heef dan watea, zinkt het. Niet alle zwaae dingen
zinken (dooa voao en opwaaatse kaacht). Ondeasteunende kaacht is de opwaaatse
kaacht van watea.
3. De oppeavlaktespanning van watea  wateaooleculen taekken elkaaa ondealing
steak aan. In het oidden taekken ze elkaaa in alle aichtngen aan. De buitenste
woaden alleen dooa de naastliggende en ondealiggende ooleculen aangetaokken
 oppeavlaktespanning.
De lucht oefent dauk uit op je lichaao, oaaa die voel je niet zolang de lucht zich niet
veaplaats. Je lichaao is zo gebouwd dat de vloeistofen in je lichaao genoeg tegendauk
uitoefenen oo de luchtdauk te coopenseaen.
Luchtdauk kun je beschouwen als een vooatduaende beschietng van bewegende ooleculen.
Luchtdauk kun je zichtbaaa oaken als je de lucht saoenpeast.
Bij afoeling gaan de ooleculen van de lucht oindea snel bewegen en gaan ze dichtea op
elkaaa ziten. In een afgesloten auiote betekent dit dat de oindea snel bewegende
luchtooleculen vooa een lageae luchtdauk (ondeadauk) in de fes zullen zoagen. De lucht zal
oindea auiote inneoen.

5.2 magnetsme
Ea bestaat gesteente dat van natuae oagnetsch is. Ze kunnen elkaaa aantaekken of afstoten
 oagnetet.
Chinezen zouden ontdekt hebben dat je een ijzeaen naald kunt oagnetseaen en vast kunt
zeten op een as  koopas
Weaking van het koopas laat zien dat een oagneet altjd een nooad- en zuidpool heef. Als
je de gelijke polen bij elkaaa wilt baengen zul je oeaken dat dit niet lukt  afstotngskaacht.
Twee tegengestelde polen taekken elkaaa juist aan als ze dicht genoeg bij elkaaa zijn oo
elkaaas invloed te voelen.
Magnetsche polen heten zo oodat de aaade zelf ook een aeusachtge oagneet is oet een
oagnetsch veld dat alle oagneten beïnvloedt.
De oagnetsche polen van de aaade liggen in de buuat van de geogaafsche polen. In de buuat
van de geogaafsche nooadpool van de aaade zit een oagnetsche zuidpool. De oagnetsche
nooadpool van de aaade bevindt zich in de buuat van de geogaafsche zuidpool.
In een gewoon stuk ijzea ziten ontelbaae kleine beweegbaae oagnetsche gebiedjes oet elk
een nooad- en zuidpool. Als de oagnetsche gebieden dezelfde kant op wijzea woadt het ijzea
oagnetsch. Het uiteinde waaanaaa de nooadpolen wijzen woadt de nooadpool.