Samenvatting psychologie - Leren en de menselijke natuur

Leren en de menselijke natuur
Prof. dr. G. Rossi



Leren versus instincten

▪ Leren: Een blijvende verandering in gedrag of mentale processen als gevolg van een bepaalde
ervaring
▪ Instincten: Gemotiveerde gedragingen met een sterke aangeboren basis (genetisch
programma)

Leren houd een verandering in dat blijvend is of het nu op vlak van gedrag of mentale processen is.
Reflexmatige reacties behoren niet uit leren want die behoren niet uit ervaring. Instincten zijn
aangeboren gedragingen die gebaseerd zijn op een genetisch programma .

→ Bij mensen is het gedrag meer bepaald door leren dan instincten

→ Leren is een evolutionair voordeel want stelt ons in staat om ons aan te passen door ervaringen




Eenvoudige vormen van leren

▪ Habituatie: Leren niet te reageren op herhaalde aanbieding van een stimulus
→ Mensen die tegen een spoorweg wonen negeren het geluid van een voorbijrijdende
trein te negeren
▪ ‘Mere exposure’ effect: Aangeleerde voorkeur voor stimuli waaraan we al eerder zijn
blootgesteld
→ kan verklaren waarom veel adverteren effectief kan zijn




Complexere vormen van leren

▪ Behavioristisch of stimulus-respons leren: Vormen van leren die kunnen beschreven worden
in termen van stimuli en responsen (klassieke en operante conditionering) → is vooral
verbanden leren dat als die stimulus gegeven wordt heb je die respons
▪ Cognitief leren → veranderen in mentale processen → bijvoorbeeld het oplossen van
problemen



1

, 1. Kernvraag: Hoe verklaart klassieke conditionering leren?

Klassieke conditionering is een elementaire vorm van leren waarbij een stimulus die een aangeboren
reflex oproept, wordt geassocieerd met een oorspronkelijk neutrale stimulus, die daardoor het
vermogen verwerft om dezelfde respons op te roepen

Klassieke conditionering is een manier van leren die je ook bij dieren terugvind, mensen leren veel
principes op dezelfde manier als dieren.




Klassieke conditionering: experiment Pavlov

Pavlov deed onderzoek naar spijsvertering met honden. Tijdens een meting van speeksel dat honden
tijdens het eten produceren ontdekten ze onverwacht dat honden al begonnen te kwijlen voor het
voedsel de mond bereikt had.

→ Verbaasd want speeksel heeft een nut voor de vertering, voor de rest niets

→ Hij vroeg zich af wat het nut is van speekselproductie als men nog niet aan het eten is

Op die manier heeft hij een theorie gevormd over verbanden tussen stimuli; als je weet dat wanneer
de verzorger komt er ook voedsel komt is dat een koppeling.

▪ Reflexen: eenvoudige, automatische responsen

vb. speekselsecretie, knipperreflex

▪ Stimuli zonder biologische waarde

Reflexen kan je niet onderdrukken en worden normaal gezien veroorzaakt door biologisch belangrijke
stimuli. Pavlov ontdekte dat zo’n respons kan gekoppeld worden aan iets dat biologisch niet relevant
is.




2

, 4.1.). De kernpunten van klassieke conditionering

▪ Neutrale stimulus: Elke stimulus die voorafgaand aan de leerfase geen geconditioneerde
respons oproept

Verwerving (Acquisition): Het eerste leerstadium in klassieke conditionering waarbij de
geconditioneerde stimulus steeds vaker de geconditioneerde respons oproept

Een geluid roept van nature geen speekselproductie op, dat is de neutrale stimulus. Maar wat Pavlov
ontdekte is dat als een neutrale stimulus gekoppeld wordt aan een reflexopwekkende stimulus zoals
voedsel dan de neutrale respons ook de oorspronkelijke reflex, namelijk het speeksel zal oproepen.
Dat aanleren van die koppeling noemt hij de verwerving Wij mensen gebruiken ook speekselproductie
bij vertering; als je bij het zien van een ijsje water in de mond krijgt ben je ook geconditioneerd.




De basiskenmerken van klassieke conditionering

De stimulus die een ongeconditioneerde respons oproept bv. Voedsel

De respons die voorafgaand aan de leerfase wordt opgeroepen door
een ongeconditioneerde stimulus bv. Speekselproductie

Een oorspronkelijk neutrale stimulus die uiteindelijk (na een
leerproces) de geconditioneerde respons oproept bv. geluid

Een respons die wordt opgeroepen door een oorspronkelijk neutrale
stimulus die uiteindelijk geassocieerd wordt met de
ongeconditioneerde stimulus

Klassiek conditioneren




3