DEONTOLOGIE
,HOOFDSTUK I: INLEIDING
AFDELING 1: Deontologie en tuchtrecht
§1. Definitie
Klassieke omschrijving van deontologie:
“het geheel van gedragsregels, zowel geschreven als ongeschreven, die de
professionele verplichtingen uitmaken die rusten op diegenen die behoren tot een
bepaalde beroepsgroep (verschilt dus per groep, bv. advocaat die zich moet houden
aan een gedetailleerde en stevige codex deontologie van de Vlaamse balies, terwijl dat
bij magistraten veel beperkter is)
en die zowel betrekking hebben op hun interne verhoudingen (dit slaat op de
verhouding binnen de beroepsgroep zelf, dus regels die men moet respecteren
tegenover elkaar als concurenten)
als op hun verhouding met derden (in de eerste plaats de cliënten, maar kan ook
verder gaan),
in het licht van de finaliteit van het betrokken beroep” (zodat het doel van het beroep
zeker wordt bereikt, bv. dat rechtzoekenden een advocaat kunnen vinden die hen zo
goed mogelijk verdedigd in hun belangen)
§2. Kritiek op deze definitie
Kritiek komt van Koen Geens, die wenst dat een onderscheid wordt gemaakt tussen 4
belangrijke begrippen:
1. Deontologie in de enge zin
= de geschreven of ongeschreven regelen die erover waken dat de jurist zijn functie op
een maatschappelijk verantwoorde wijze vervult en die hoofdzakelijk betrekking
hebben op de verhouding tussen de jurist en de rechtszoekende, rekening
houdende met het algemeen belang (cfr. “professional responsibility”, gaat dus
eigenlijk om de maatschappelijke verantwoordelijkheid die een bepaalde beroepsgroep
heeft). Deze regelen vindt men terug in verschillende rechtstakken.
= “het moet omdat het hoort”, vaak ook al verankerd in andere wetgeving zoals de
Grondwet, het EVRM en het Ger. W.
, 2. Disciplinaire regelen
= Regelen die ertoe strekken de interne cohesie of het aanzien van het beroep naar
buiten toe te handhaven
= “het moet omdat het moet”
= Voorbeelden:
notaris mag mensen niet op kantoor ontvangen buiten kantooruren of in
weekend, is dus niet i.v.m. maatschappelijke functie en dus ook niet
deontologische regel in de enge zin. Deze regels strekt ertoe dat “wij
notarissen” elkaar niet gaan beconcurreren door buiten kantooruren te
opereren, dus duidelijk voor de interne cohesie (opm.: zelfs niet in het
algemeen belang aangezien het voor sommige mensen zelfs beter zou zijn die
overdag gaan werken)
kan ook verschillen per soort zaak, bv bij advocaten aan bepaalde balie
verschil tussen volgorde van behandeling zaken in straf- (dan naar anciënniteit)
en burgerlijke (volgorde van notulering op zittingsblad, tenzij advocaten niet
aanwezig zijn bij begin zitting) zaken
3. Tuchtrecht
= instrumentarium ter handhaving van de deontologische en disciplinaire regelen:
4. Gedragscode
= codificatie van de deontologische (en disciplinaire) regelen
AFDELING 2: Het onderscheid tussen deontologie en moraal
§1. Kenmerken deontologie
- Rechtsnormen met bijhorende sancties
- Groepsrecht
- = “applied ethics”, deontologie wordt dus een concrete toepassing van ethiek in
bepaalde vastgelegde regels
, §2. Kenmerken moraal/ethiek
- Beroep op het individuele geweten van de persoon zelf
- Is volledig persoonlijk, eigen ethisch aanvoelen
§3. Over de veranderlijkheid van de ethiek
Advies 21 maart 2009 - Beroepsgeheim en seropositiviteit – Mededeling aan de partner
= in dit advies zien we dat de Nationale Raad van de Orde der Artsen heel duidelijk
benadrukt dat een behandelend arts dan wel mag denken dat er een “hogere waarde” geldt
die een noodtoestand doet ontstaan die hem va zijn beroepsgeheim ontlast. De arts kan
slechts individueel en geval per geval oordelen of van een dergelijke noodtoestand
spraken is, en zo hij dit oordeelt draagt hij steeds zelf de aansprakelijkheid voor het
meedelen van deze info aan de partner.
Advies 14 mei 2020 - Beroepsgeheim in de context van de methode van de
contactopsporing in de strijd tegen de verdere verspreiding van het coronavirus Covid-19
= in dit advies van dezelfde Raad, maar dan een goede 10 jaar later, zien we al een heel
andere benadering wat betreft de “noodtoestand” die een schending van het
beroepsgeheim van een arts wettigt. Nog verregaander is het advies van 27 juli 2020
1
waarin de arts de plicht wordt opgelegd in bepaalde gevallen zijn beroepsgeheim te
schenden zo een patiënt bepaalde handelingen verzuimt.
CONCLUSIE: de ethiek die schuilt in de rechtvaardiging en benadering van deontologische
regels is vatbaar voor verandering doorheen de tijd
Afdeling 3: Het onderscheid tussen tuchtrecht en strafrecht
§1. Onderscheid
1
Advies 27 juli 2020: COVID-19 – Meldingsplicht door de arts bij terugkeer van een patiënt uit een rode zone
,HOOFDSTUK I: INLEIDING
AFDELING 1: Deontologie en tuchtrecht
§1. Definitie
Klassieke omschrijving van deontologie:
“het geheel van gedragsregels, zowel geschreven als ongeschreven, die de
professionele verplichtingen uitmaken die rusten op diegenen die behoren tot een
bepaalde beroepsgroep (verschilt dus per groep, bv. advocaat die zich moet houden
aan een gedetailleerde en stevige codex deontologie van de Vlaamse balies, terwijl dat
bij magistraten veel beperkter is)
en die zowel betrekking hebben op hun interne verhoudingen (dit slaat op de
verhouding binnen de beroepsgroep zelf, dus regels die men moet respecteren
tegenover elkaar als concurenten)
als op hun verhouding met derden (in de eerste plaats de cliënten, maar kan ook
verder gaan),
in het licht van de finaliteit van het betrokken beroep” (zodat het doel van het beroep
zeker wordt bereikt, bv. dat rechtzoekenden een advocaat kunnen vinden die hen zo
goed mogelijk verdedigd in hun belangen)
§2. Kritiek op deze definitie
Kritiek komt van Koen Geens, die wenst dat een onderscheid wordt gemaakt tussen 4
belangrijke begrippen:
1. Deontologie in de enge zin
= de geschreven of ongeschreven regelen die erover waken dat de jurist zijn functie op
een maatschappelijk verantwoorde wijze vervult en die hoofdzakelijk betrekking
hebben op de verhouding tussen de jurist en de rechtszoekende, rekening
houdende met het algemeen belang (cfr. “professional responsibility”, gaat dus
eigenlijk om de maatschappelijke verantwoordelijkheid die een bepaalde beroepsgroep
heeft). Deze regelen vindt men terug in verschillende rechtstakken.
= “het moet omdat het hoort”, vaak ook al verankerd in andere wetgeving zoals de
Grondwet, het EVRM en het Ger. W.
, 2. Disciplinaire regelen
= Regelen die ertoe strekken de interne cohesie of het aanzien van het beroep naar
buiten toe te handhaven
= “het moet omdat het moet”
= Voorbeelden:
notaris mag mensen niet op kantoor ontvangen buiten kantooruren of in
weekend, is dus niet i.v.m. maatschappelijke functie en dus ook niet
deontologische regel in de enge zin. Deze regels strekt ertoe dat “wij
notarissen” elkaar niet gaan beconcurreren door buiten kantooruren te
opereren, dus duidelijk voor de interne cohesie (opm.: zelfs niet in het
algemeen belang aangezien het voor sommige mensen zelfs beter zou zijn die
overdag gaan werken)
kan ook verschillen per soort zaak, bv bij advocaten aan bepaalde balie
verschil tussen volgorde van behandeling zaken in straf- (dan naar anciënniteit)
en burgerlijke (volgorde van notulering op zittingsblad, tenzij advocaten niet
aanwezig zijn bij begin zitting) zaken
3. Tuchtrecht
= instrumentarium ter handhaving van de deontologische en disciplinaire regelen:
4. Gedragscode
= codificatie van de deontologische (en disciplinaire) regelen
AFDELING 2: Het onderscheid tussen deontologie en moraal
§1. Kenmerken deontologie
- Rechtsnormen met bijhorende sancties
- Groepsrecht
- = “applied ethics”, deontologie wordt dus een concrete toepassing van ethiek in
bepaalde vastgelegde regels
, §2. Kenmerken moraal/ethiek
- Beroep op het individuele geweten van de persoon zelf
- Is volledig persoonlijk, eigen ethisch aanvoelen
§3. Over de veranderlijkheid van de ethiek
Advies 21 maart 2009 - Beroepsgeheim en seropositiviteit – Mededeling aan de partner
= in dit advies zien we dat de Nationale Raad van de Orde der Artsen heel duidelijk
benadrukt dat een behandelend arts dan wel mag denken dat er een “hogere waarde” geldt
die een noodtoestand doet ontstaan die hem va zijn beroepsgeheim ontlast. De arts kan
slechts individueel en geval per geval oordelen of van een dergelijke noodtoestand
spraken is, en zo hij dit oordeelt draagt hij steeds zelf de aansprakelijkheid voor het
meedelen van deze info aan de partner.
Advies 14 mei 2020 - Beroepsgeheim in de context van de methode van de
contactopsporing in de strijd tegen de verdere verspreiding van het coronavirus Covid-19
= in dit advies van dezelfde Raad, maar dan een goede 10 jaar later, zien we al een heel
andere benadering wat betreft de “noodtoestand” die een schending van het
beroepsgeheim van een arts wettigt. Nog verregaander is het advies van 27 juli 2020
1
waarin de arts de plicht wordt opgelegd in bepaalde gevallen zijn beroepsgeheim te
schenden zo een patiënt bepaalde handelingen verzuimt.
CONCLUSIE: de ethiek die schuilt in de rechtvaardiging en benadering van deontologische
regels is vatbaar voor verandering doorheen de tijd
Afdeling 3: Het onderscheid tussen tuchtrecht en strafrecht
§1. Onderscheid
1
Advies 27 juli 2020: COVID-19 – Meldingsplicht door de arts bij terugkeer van een patiënt uit een rode zone
