Spraak 3 – Articuati
APRAXIE
Praxie – Hoe-programma’s
Cortico-spinale neuronen in le icerebrrale icortex oorlen gennstrueerl loor le oe-programma’s (=
motorisic e programma’s) om in interaicte te trelen met le omgeving (om te breoegen).
Het icortico-spinale systeem aictveert naar aanleiling van le info van le oe-programma’s speicifeee
‘motor units’ lie icomplexe breoegingen meliëren
In le oe-programma’s staat exaict omsic reven:
1. Hoe een uidmaat moet oorlen gipositoniird – posite
2. Hoe et uidmaat in di rcimti moet biwigin – ruimte
3. Hoe et uidmaat ziic oriënteert tin aanziin van hit doiu – oriëntate
4. Hoe le biwiging moet oorlen gitmid en met wiuki sniuhiid – tming & snel eil
5. Hoeveel kraiht le breoeging eef – eraic t
6. Hoe le diiuiomponintin van le breoeging giordind oorlen – sequentëring
7. Hoe meic anisic e probuimin oorlen opgiuost – probrlemen oplossen
Stoornis in le implementate van ‘ oe-programma’s’: apraxii (Griees: a = zonler + praxis = aicte).
Huilige term voor ‘geen aicte’ = ‘aeinesie’ → apraxie (le term) oerl bre oulen voor et bresic rijven
van een stoornis in implementate van ‘ oe-programma’s’.
De term ‘dyspraxii’ zou juister zijn maar breteeenl oorlt nu gebrruiet voor et brenoemen van
praxisstoornissen lie ontstaan loor een ontwikkiuingsprobuimatik → ‘ontoieeelingslyspraxie’
Liipmann (1900 – 1908):
Eerste oelbresic reven icasussen van apraxie: verfjnle le elinisic e lefnite van apraxie
Klinisic -anatomisic e gevalsstulies → iconneictonistsic molel: neuraal netoere (prelominant lineer
emisferisic ) is verantooorlelije voor le planning en uitvoering van motorisic e vaarlig elen.
Huilige elinisic e lefnites apraxie nog steels:
Stoornis in et uitvoeren van een loelbreouste breoeging lie niet veroorzaaet oorlt loor:
1. een paralyse
2. abrnormale breoegingen (brv tremor, ic orea, brallisme, of myoicloniën)
3. ernstge sensori-periceptuele leficits
4. icogniteve stoornissen.
Wanneer leze 4 oorzaeen uitgesloten oorlen zal le icliniicus le liagnose ‘apraxie’ stellen.
Leipmann onlersic eille 3 versic illenle soorten apraxie (afaneelije van loicate van letsel):
- Limb-Kinitsihi Apraxii: nauoeeurige of exaicte breoegingen → vermoelelije omsic reef
Liepmann spraaeapraxie als een onlerleel van limbr-einetsic e apraxie
- Idiomotorisihi Apraxii: anlelingen eunnen breleneen brij vooroerpen maar et uitvoeren
van anlelingen + imiteren van anlelingen, luet niet
- Idiatoniui Apraxii: volgorle van anlelingen
,Beoeging uit voeren:
1. Beoegingsformule icorreict oproepen
2. Beoegingsformule oorlt geleil via le neurale iconneictes naar le sensorisic e en motorisic e
gebrielen van le lineer emisfeer (preicentrale en posticentrale gyri, le superieure, meliale
en inferieure frontale oinling).
3. Vanuit laaruit gaan neurale icommanlo’s naar le lineer primaire motorisic e icortex
(Enerzijls ean icortex een lempenle oereing uitoefenen anlerzijls inliiceert ij een tonisic e
prieeeling lie invloel eef snelle en plotselinge breoegingen)
4. Vanuit laar gaat le informate via et
icortico-spinale motorisic e systeem (=
piramile braan → oilleeeurige
motoriee) naar le spier oaar le
breoeging oorlt gerealiseerl.
5. Het icorpus icallosum leilt leze
informate naar le reic ter emisfeer
als le breoeging met le lineer
liic aams elf oorlt uitgevoerl.
SPRAAKAPRAXIE
Gesic ielenis
107 jaar loor allerlei auteurs zijn er versic illenle termen gebrruiet om spraaeapraxie te omsic rijven.
Daruiy (1969):
Introluiceerle term: “apraxia of speeic ” (AoS) ofeoel: spraaeapraxie
→ onafaneelije van afasie en lysartrie
“An articulatory lisorler resultng from impairment, as a result of brrain lamage, of t e icapaicity to
program t e positoning of speeic musiculature anl t e sequenicing of musicle movements for t e
volitonal proluicton of p onemes. No significant oeaeness, slooness ,or in icoorlinaton in reflex
anl automatic aicts. Prosoliic alteratons may bre assoiciatel oit t e articulatory probrlem, per aps in
icompensaton for it”
Dcffy (2013):
“a neurologiical speeic lisorler t at refleicts an impairel icapaicity to plan or program sensori-motor
icommanls neicessary for lireictng movements t at result in p onetically anl prosoliically normal
speeic . It ican oicicur in t e abrsenice of p ysiologiic listurbranices assoiciatel oit t e lysart rias anl in
t e abrsenice of listurbranice in any icomponent of language”
, Stoornis
ier = afasie
Stoornis ier =
spraaeapraxie
of lysarte
Motorplanning =
- Struictuurspeicifee: Defniëren van motorisic e loelen → Motorisic e loelen: articulateplaats
-oijze, tming. Context informate meenemen: articulatorisic - situatoneel = icoarticulate
(Bijv.: le motorisic e loelen voor le /br/ in ‘broee’ versus le /br/ in ‘brae’ versic illen in le ronling van
le lippen)
- Spierspeicifee: Riic tng, omvang, snel eil en spanning van spierbreoegingen = set van
spiericommanlo’s
- Exeicutespeicifee: le motorisic e plannen en programma’s oorlen omgezet in breoegingen
van le articulateorganen (neurale signalen naar perifere systemen) → op lit niveau ean
Dysartrie ontstaan (probrleem piramilale (HMN) en extra piramilale (LMN) branen lie info
vanuit ersenen naar spieren sturen).
‘motorisic e spraae programmeerler (MSP)’ → prelominant in le lineer emisfeer geloealiseerl.
Belangrijeste ersengebrielen lie verantooorlelije zijn voor et ontstaan van spraaeapraxie na
ersensic ale zijn:
- Lineer anterieure insula: verantooorlelije voor et spreeen zelf (‘overt speeic ’). insula
gespaarl letstel in le insula op ziic zelf NIET verantooorlelije is voor spraaeapraxie →
prognose in et erstel van spraaeapraxie gunstger
APRAXIE
Praxie – Hoe-programma’s
Cortico-spinale neuronen in le icerebrrale icortex oorlen gennstrueerl loor le oe-programma’s (=
motorisic e programma’s) om in interaicte te trelen met le omgeving (om te breoegen).
Het icortico-spinale systeem aictveert naar aanleiling van le info van le oe-programma’s speicifeee
‘motor units’ lie icomplexe breoegingen meliëren
In le oe-programma’s staat exaict omsic reven:
1. Hoe een uidmaat moet oorlen gipositoniird – posite
2. Hoe et uidmaat in di rcimti moet biwigin – ruimte
3. Hoe et uidmaat ziic oriënteert tin aanziin van hit doiu – oriëntate
4. Hoe le biwiging moet oorlen gitmid en met wiuki sniuhiid – tming & snel eil
5. Hoeveel kraiht le breoeging eef – eraic t
6. Hoe le diiuiomponintin van le breoeging giordind oorlen – sequentëring
7. Hoe meic anisic e probuimin oorlen opgiuost – probrlemen oplossen
Stoornis in le implementate van ‘ oe-programma’s’: apraxii (Griees: a = zonler + praxis = aicte).
Huilige term voor ‘geen aicte’ = ‘aeinesie’ → apraxie (le term) oerl bre oulen voor et bresic rijven
van een stoornis in implementate van ‘ oe-programma’s’.
De term ‘dyspraxii’ zou juister zijn maar breteeenl oorlt nu gebrruiet voor et brenoemen van
praxisstoornissen lie ontstaan loor een ontwikkiuingsprobuimatik → ‘ontoieeelingslyspraxie’
Liipmann (1900 – 1908):
Eerste oelbresic reven icasussen van apraxie: verfjnle le elinisic e lefnite van apraxie
Klinisic -anatomisic e gevalsstulies → iconneictonistsic molel: neuraal netoere (prelominant lineer
emisferisic ) is verantooorlelije voor le planning en uitvoering van motorisic e vaarlig elen.
Huilige elinisic e lefnites apraxie nog steels:
Stoornis in et uitvoeren van een loelbreouste breoeging lie niet veroorzaaet oorlt loor:
1. een paralyse
2. abrnormale breoegingen (brv tremor, ic orea, brallisme, of myoicloniën)
3. ernstge sensori-periceptuele leficits
4. icogniteve stoornissen.
Wanneer leze 4 oorzaeen uitgesloten oorlen zal le icliniicus le liagnose ‘apraxie’ stellen.
Leipmann onlersic eille 3 versic illenle soorten apraxie (afaneelije van loicate van letsel):
- Limb-Kinitsihi Apraxii: nauoeeurige of exaicte breoegingen → vermoelelije omsic reef
Liepmann spraaeapraxie als een onlerleel van limbr-einetsic e apraxie
- Idiomotorisihi Apraxii: anlelingen eunnen breleneen brij vooroerpen maar et uitvoeren
van anlelingen + imiteren van anlelingen, luet niet
- Idiatoniui Apraxii: volgorle van anlelingen
,Beoeging uit voeren:
1. Beoegingsformule icorreict oproepen
2. Beoegingsformule oorlt geleil via le neurale iconneictes naar le sensorisic e en motorisic e
gebrielen van le lineer emisfeer (preicentrale en posticentrale gyri, le superieure, meliale
en inferieure frontale oinling).
3. Vanuit laaruit gaan neurale icommanlo’s naar le lineer primaire motorisic e icortex
(Enerzijls ean icortex een lempenle oereing uitoefenen anlerzijls inliiceert ij een tonisic e
prieeeling lie invloel eef snelle en plotselinge breoegingen)
4. Vanuit laar gaat le informate via et
icortico-spinale motorisic e systeem (=
piramile braan → oilleeeurige
motoriee) naar le spier oaar le
breoeging oorlt gerealiseerl.
5. Het icorpus icallosum leilt leze
informate naar le reic ter emisfeer
als le breoeging met le lineer
liic aams elf oorlt uitgevoerl.
SPRAAKAPRAXIE
Gesic ielenis
107 jaar loor allerlei auteurs zijn er versic illenle termen gebrruiet om spraaeapraxie te omsic rijven.
Daruiy (1969):
Introluiceerle term: “apraxia of speeic ” (AoS) ofeoel: spraaeapraxie
→ onafaneelije van afasie en lysartrie
“An articulatory lisorler resultng from impairment, as a result of brrain lamage, of t e icapaicity to
program t e positoning of speeic musiculature anl t e sequenicing of musicle movements for t e
volitonal proluicton of p onemes. No significant oeaeness, slooness ,or in icoorlinaton in reflex
anl automatic aicts. Prosoliic alteratons may bre assoiciatel oit t e articulatory probrlem, per aps in
icompensaton for it”
Dcffy (2013):
“a neurologiical speeic lisorler t at refleicts an impairel icapaicity to plan or program sensori-motor
icommanls neicessary for lireictng movements t at result in p onetically anl prosoliically normal
speeic . It ican oicicur in t e abrsenice of p ysiologiic listurbranices assoiciatel oit t e lysart rias anl in
t e abrsenice of listurbranice in any icomponent of language”
, Stoornis
ier = afasie
Stoornis ier =
spraaeapraxie
of lysarte
Motorplanning =
- Struictuurspeicifee: Defniëren van motorisic e loelen → Motorisic e loelen: articulateplaats
-oijze, tming. Context informate meenemen: articulatorisic - situatoneel = icoarticulate
(Bijv.: le motorisic e loelen voor le /br/ in ‘broee’ versus le /br/ in ‘brae’ versic illen in le ronling van
le lippen)
- Spierspeicifee: Riic tng, omvang, snel eil en spanning van spierbreoegingen = set van
spiericommanlo’s
- Exeicutespeicifee: le motorisic e plannen en programma’s oorlen omgezet in breoegingen
van le articulateorganen (neurale signalen naar perifere systemen) → op lit niveau ean
Dysartrie ontstaan (probrleem piramilale (HMN) en extra piramilale (LMN) branen lie info
vanuit ersenen naar spieren sturen).
‘motorisic e spraae programmeerler (MSP)’ → prelominant in le lineer emisfeer geloealiseerl.
Belangrijeste ersengebrielen lie verantooorlelije zijn voor et ontstaan van spraaeapraxie na
ersensic ale zijn:
- Lineer anterieure insula: verantooorlelije voor et spreeen zelf (‘overt speeic ’). insula
gespaarl letstel in le insula op ziic zelf NIET verantooorlelije is voor spraaeapraxie →
prognose in et erstel van spraaeapraxie gunstger
