BMZ2022 Schaarste in de zorg – Maandagen
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1 Schaarste in de zorg................................................................................................................. 3
Werkcollege casus 1....................................................................................................................................... 7
Leerdoelen............................................................................................................................................................7
Stellingen............................................................................................................................................................18
Oefentoetsvraag.................................................................................................................................................19
Toepassingsvraag...............................................................................................................................................20
Mindmap............................................................................................................................................................21
Hoorcollege 2 Verzekeren tegen ziektekosten............................................................................................... 22
Werkcollege casus 2..................................................................................................................................... 28
Leerdoelen..........................................................................................................................................................28
Stellingen............................................................................................................................................................36
Oefentoetsvraag.................................................................................................................................................38
Toepassingsvraag...............................................................................................................................................39
Mindmap............................................................................................................................................................39
Hoorcollege 3 Productie en aanbod van zorg................................................................................................ 40
Werkcollege casus 3..................................................................................................................................... 49
Leerdoelen..........................................................................................................................................................49
Stellingen............................................................................................................................................................60
Oefentoetsvraag.................................................................................................................................................61
Toepassingsvraag...............................................................................................................................................62
Mindmap............................................................................................................................................................63
Kritisch lezen opdracht.......................................................................................................................................64
Rode draad college I..................................................................................................................................... 66
Casus 1 Wat is schaarste?..................................................................................................................................66
Casus 2 Consumenten, zorgvragers, verzekerden en schaarste.........................................................................68
Casus 3 Producenten, zorgaanbieders en schaarste..........................................................................................73
Casus 4 Marktwerking en marktvormen....................................................................................................... 77
Leerdoelen..........................................................................................................................................................77
Stellingen............................................................................................................................................................88
Oefentoetsvraag.................................................................................................................................................89
Toepassingsvraag...............................................................................................................................................89
Mindmap............................................................................................................................................................90
1
,Hoorcollege 5 Overheid en beleid................................................................................................................. 91
Casus 5 Marktfalen, overheidsingrijpen en overheidsbeleid........................................................................101
Leerdoelen thema I marktfalen........................................................................................................................101
Leerdoelen thema II overheidsingrijpen en overheidsbeleid............................................................................102
Stellingen..........................................................................................................................................................104
Oefentoetsvraag A...........................................................................................................................................105
Oefentoetsvraag B............................................................................................................................................105
Meerkeuzevraag...............................................................................................................................................105
Toepassingsvraag.............................................................................................................................................106
Rode draad college II.................................................................................................................................. 107
Casus 4 Marktwerking en marktvormen..........................................................................................................107
Casus 5 Marktfalen, overheidsingrijpen en overheidsbeleid............................................................................111
Casus 6 Overheidsfalen.............................................................................................................................. 119
Leerdoelen........................................................................................................................................................119
Stellingen..........................................................................................................................................................122
Oefentoetsvraag...............................................................................................................................................122
Toepassingsvraag.............................................................................................................................................122
Studiereis..........................................................................................................................................................123
Rode draad college III................................................................................................................................. 124
Casus 6 Overheidsfalen....................................................................................................................................124
Casus 7 Synthese..............................................................................................................................................126
Toetsvoorbereiding...........................................................................................................................................126
Voorbeeldvragen tenamen...............................................................................................................................127
Casus 7 Synthese van de stof...................................................................................................................... 129
Vraag 1 (casus 1)..............................................................................................................................................129
Vraag 2 (casus 2)..............................................................................................................................................129
Vraag 3 (casus 3)..............................................................................................................................................130
Vraag 4 (casus 4)..............................................................................................................................................130
Vraag 5 (casus 5)..............................................................................................................................................130
Vraag 6 (casus 6)..............................................................................................................................................131
Vraag 7 (casus 6)..............................................................................................................................................131
Responsiecollege....................................................................................................................................... 132
Schrijfopdracht.......................................................................................................................................... 133
2
,Hoorcollege 1 Schaarste in de zorg
Economie is de wetenschap waarin de efficiënte allocatie (=verdeling) van schaarse middelen
centraal staat. Schaarste is een centraal begrip binnen de (gezondheids)economie. Schaarste
is de spanning tussen onbegrensde behoeften en begrensde mogelijkheden. In de economie
wordt onderscheid gemaakt tussen drie brede vormen van schaarste: arbeid, land en kapitaal.
Allocatie is de keuze wat moet worden geproduceerd in een samenleving, voor wie en op
welke manier. Pareto-optimum, ofwel pareto-efficiëntie is de meest efficiënte allocatie van
middelen op zo’n wijze dat de som van consumenten- en producenten surplus maximaal is.
Talloze voorbeelden van schaarse (=alternatief aanwendbare) goederen:
- Ruimte
- Middelen
- Geld
- Tijd
- Personeel
- Etc.
Schaarste dwingt tot het maken van keuzes. Aan keuzes zijn echter consequenties verbonden.
Opportuniteitskosten, ofwel alternatieve kosten of opofferingskosten, zijn de kosten van een
economische keuze uitgedrukt in termen van de beste gemiste kans: het waardeert de niet
gerealiseerde opbrengst van het best mogelijke alternatief ten opzichte van de uiteindelijk
genomen beslissing. Deze kosten wil je minimaliseren voor efficiënte allocatie; beste keuze
tegen de laagste kosten.
Er zijn allerlei theorieën over de allocatie van schaarse middelen. De momenteel heersende
theorie is de neoklassieke theorie. De neoklassieke economische theorie is de naam voor een
economische school met verschillende benaderingen die zich richt op het bepalen van prijzen,
geleverde goederen en diensten en inkomensverdeling in markten, door middel van het in
theorie bepalen van vraag en aanbod in die markt. De neoklassieke theorie heeft veel
veronderstellingen, zoals:
- Actoren zijn rationeel en vertonen optimaliserend keuzegedrag
- Consumenten streven naar nutsmaximalisatie
- Producenten streven naar winstmaximalisatie
3
, - De markt is volkomen doorzichtig (er is sprake van informatiesymmetrie)
- Er is sprake van volledige zekerheid
- Er is sprake van volkomen concurrentie
- Er is sprake van prijsmechanisme
- Er zijn geen externe effecten
- Grote rol profit organisaties (winst)
- Concurrentie telt (ook bij verzekeringen)
- Alleen efficiency telt
- Er is sprake van homogene producten
- Er is sprake van vrije toe- en uittreding op de markt
- Vraag en aanbod via markt
- Er is sprake van een groot aantal vragers en aanbieders
- Markten zijn transparant (vragers beschikken over alle informatie)
- Op een markt komen transacties kosteloos tot stand (door transparante markt)
- …
- …
- …
Bij een markt die voldoet aan de eisen van perfecte mededinging (volkomen concurrentie) zal
automatisch de meest efficiënte allocatie van schaarse goederen plaatsvinden. De markt is
hierin het allocatiemechanisme.
Gezondheidseconomie is het deelgebied van de economische wetenschap gericht op een
efficiënte allocatie van schaarse middelen in de zorg en van de gezondheid. De gezondheids-
economische benadering neemt speciale kenmerken in beschouwing die niet allemaal passen
binnen de neoklassieke gedachtegang, zoals:
- Hoge mate van onzekerheid aan vraag- en aanbodkant
- Het bestaan van informatieproblemen (informatie is niet volledig en informatie is niet
gelijk verdeeld, ofwel asymmetrisch)
- Uitschakeling van prijsmechanisme (betaling door derden; verzekering en overheid)
- Aanbieders met verschillende rollen en belangen (agent van patiënt, samenwerking
met derde partijen en eigen economische belangen)
4
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1 Schaarste in de zorg................................................................................................................. 3
Werkcollege casus 1....................................................................................................................................... 7
Leerdoelen............................................................................................................................................................7
Stellingen............................................................................................................................................................18
Oefentoetsvraag.................................................................................................................................................19
Toepassingsvraag...............................................................................................................................................20
Mindmap............................................................................................................................................................21
Hoorcollege 2 Verzekeren tegen ziektekosten............................................................................................... 22
Werkcollege casus 2..................................................................................................................................... 28
Leerdoelen..........................................................................................................................................................28
Stellingen............................................................................................................................................................36
Oefentoetsvraag.................................................................................................................................................38
Toepassingsvraag...............................................................................................................................................39
Mindmap............................................................................................................................................................39
Hoorcollege 3 Productie en aanbod van zorg................................................................................................ 40
Werkcollege casus 3..................................................................................................................................... 49
Leerdoelen..........................................................................................................................................................49
Stellingen............................................................................................................................................................60
Oefentoetsvraag.................................................................................................................................................61
Toepassingsvraag...............................................................................................................................................62
Mindmap............................................................................................................................................................63
Kritisch lezen opdracht.......................................................................................................................................64
Rode draad college I..................................................................................................................................... 66
Casus 1 Wat is schaarste?..................................................................................................................................66
Casus 2 Consumenten, zorgvragers, verzekerden en schaarste.........................................................................68
Casus 3 Producenten, zorgaanbieders en schaarste..........................................................................................73
Casus 4 Marktwerking en marktvormen....................................................................................................... 77
Leerdoelen..........................................................................................................................................................77
Stellingen............................................................................................................................................................88
Oefentoetsvraag.................................................................................................................................................89
Toepassingsvraag...............................................................................................................................................89
Mindmap............................................................................................................................................................90
1
,Hoorcollege 5 Overheid en beleid................................................................................................................. 91
Casus 5 Marktfalen, overheidsingrijpen en overheidsbeleid........................................................................101
Leerdoelen thema I marktfalen........................................................................................................................101
Leerdoelen thema II overheidsingrijpen en overheidsbeleid............................................................................102
Stellingen..........................................................................................................................................................104
Oefentoetsvraag A...........................................................................................................................................105
Oefentoetsvraag B............................................................................................................................................105
Meerkeuzevraag...............................................................................................................................................105
Toepassingsvraag.............................................................................................................................................106
Rode draad college II.................................................................................................................................. 107
Casus 4 Marktwerking en marktvormen..........................................................................................................107
Casus 5 Marktfalen, overheidsingrijpen en overheidsbeleid............................................................................111
Casus 6 Overheidsfalen.............................................................................................................................. 119
Leerdoelen........................................................................................................................................................119
Stellingen..........................................................................................................................................................122
Oefentoetsvraag...............................................................................................................................................122
Toepassingsvraag.............................................................................................................................................122
Studiereis..........................................................................................................................................................123
Rode draad college III................................................................................................................................. 124
Casus 6 Overheidsfalen....................................................................................................................................124
Casus 7 Synthese..............................................................................................................................................126
Toetsvoorbereiding...........................................................................................................................................126
Voorbeeldvragen tenamen...............................................................................................................................127
Casus 7 Synthese van de stof...................................................................................................................... 129
Vraag 1 (casus 1)..............................................................................................................................................129
Vraag 2 (casus 2)..............................................................................................................................................129
Vraag 3 (casus 3)..............................................................................................................................................130
Vraag 4 (casus 4)..............................................................................................................................................130
Vraag 5 (casus 5)..............................................................................................................................................130
Vraag 6 (casus 6)..............................................................................................................................................131
Vraag 7 (casus 6)..............................................................................................................................................131
Responsiecollege....................................................................................................................................... 132
Schrijfopdracht.......................................................................................................................................... 133
2
,Hoorcollege 1 Schaarste in de zorg
Economie is de wetenschap waarin de efficiënte allocatie (=verdeling) van schaarse middelen
centraal staat. Schaarste is een centraal begrip binnen de (gezondheids)economie. Schaarste
is de spanning tussen onbegrensde behoeften en begrensde mogelijkheden. In de economie
wordt onderscheid gemaakt tussen drie brede vormen van schaarste: arbeid, land en kapitaal.
Allocatie is de keuze wat moet worden geproduceerd in een samenleving, voor wie en op
welke manier. Pareto-optimum, ofwel pareto-efficiëntie is de meest efficiënte allocatie van
middelen op zo’n wijze dat de som van consumenten- en producenten surplus maximaal is.
Talloze voorbeelden van schaarse (=alternatief aanwendbare) goederen:
- Ruimte
- Middelen
- Geld
- Tijd
- Personeel
- Etc.
Schaarste dwingt tot het maken van keuzes. Aan keuzes zijn echter consequenties verbonden.
Opportuniteitskosten, ofwel alternatieve kosten of opofferingskosten, zijn de kosten van een
economische keuze uitgedrukt in termen van de beste gemiste kans: het waardeert de niet
gerealiseerde opbrengst van het best mogelijke alternatief ten opzichte van de uiteindelijk
genomen beslissing. Deze kosten wil je minimaliseren voor efficiënte allocatie; beste keuze
tegen de laagste kosten.
Er zijn allerlei theorieën over de allocatie van schaarse middelen. De momenteel heersende
theorie is de neoklassieke theorie. De neoklassieke economische theorie is de naam voor een
economische school met verschillende benaderingen die zich richt op het bepalen van prijzen,
geleverde goederen en diensten en inkomensverdeling in markten, door middel van het in
theorie bepalen van vraag en aanbod in die markt. De neoklassieke theorie heeft veel
veronderstellingen, zoals:
- Actoren zijn rationeel en vertonen optimaliserend keuzegedrag
- Consumenten streven naar nutsmaximalisatie
- Producenten streven naar winstmaximalisatie
3
, - De markt is volkomen doorzichtig (er is sprake van informatiesymmetrie)
- Er is sprake van volledige zekerheid
- Er is sprake van volkomen concurrentie
- Er is sprake van prijsmechanisme
- Er zijn geen externe effecten
- Grote rol profit organisaties (winst)
- Concurrentie telt (ook bij verzekeringen)
- Alleen efficiency telt
- Er is sprake van homogene producten
- Er is sprake van vrije toe- en uittreding op de markt
- Vraag en aanbod via markt
- Er is sprake van een groot aantal vragers en aanbieders
- Markten zijn transparant (vragers beschikken over alle informatie)
- Op een markt komen transacties kosteloos tot stand (door transparante markt)
- …
- …
- …
Bij een markt die voldoet aan de eisen van perfecte mededinging (volkomen concurrentie) zal
automatisch de meest efficiënte allocatie van schaarse goederen plaatsvinden. De markt is
hierin het allocatiemechanisme.
Gezondheidseconomie is het deelgebied van de economische wetenschap gericht op een
efficiënte allocatie van schaarse middelen in de zorg en van de gezondheid. De gezondheids-
economische benadering neemt speciale kenmerken in beschouwing die niet allemaal passen
binnen de neoklassieke gedachtegang, zoals:
- Hoge mate van onzekerheid aan vraag- en aanbodkant
- Het bestaan van informatieproblemen (informatie is niet volledig en informatie is niet
gelijk verdeeld, ofwel asymmetrisch)
- Uitschakeling van prijsmechanisme (betaling door derden; verzekering en overheid)
- Aanbieders met verschillende rollen en belangen (agent van patiënt, samenwerking
met derde partijen en eigen economische belangen)
4
