1
Leerdoelen welzijns- en gezondheidspromotie 1b (M. Metzger)
Les 1: Instructie welzijn en gezondheidspromotie
Hoofdstuk 1: Gezondheid, gezondheidsindicatoren en volksgezondheid
Je kan de verschillende visies op gezondheid herkennen en uitleggen.
- Medische visie
= afwezigheid van ziekte en lichaamsgebrek
Monocausale verklaring: 1 oorzaak → 1 ziekte. Dit is verouderd!
Nu: multifactoriële oorzaken + sluipende (onduidelijke) overgang van gezond naar ziek
- Biologische visie
= aanpassing van het menselijk lichaam aan externe omstandigheden
Of: homeostase van het interne milieu van ons lichaam
➥ Homeostase = het constant houden van interne condities (vb. temperatuur) bij
veranderende externe condities (vb. kou, hittegolf)
Dus meten van interne condities en als deze binnen bepaalde grenzen zit, dan is de persoon gezond.
- Psychologische visie
= persoon is in staat om zijn zelf gestelde doelen in het leven te behalen en aan zijn geestelijke
behoeften te voldoen
Persoonlijke benadering van gezondheid! Via observeren en praten met patiënten te weten komen.
- Sociale visie
= sociale rollen in de maatschappij kunnen vervullen (binnen de waarden en normen die gelden in de
samenleving)
Maatschappelijk functioneren!
- Humane visie
= toestand van volledig fysisch, sociaal en mentaal welbevinden (en niet alleen afwezigheid van ziekte
of gebrek)
Multicausaal, multifactorieel
Probleem: definitie van welbevinden? + geen opdeling mogelijk van ziek en gezond op basis van deze
visie
Nut: uitgangspunt voor kwalitatief goede en verantwoorde zorgverlening
- Dynamische visie
= in balans met zichzelf en externe milieu door aanpassingsvermogen en regie behouden op eigen
gezondheid
Gezondheid wordt beïnvloed door:
● Objectief waarneembare en subjectief ervaren aspecten
● Positieve en negatieve invloeden
● Evenwicht tussen draaglast en draagkracht (→ bij ziekte: geen evenwicht)
, 2
Leerdoelen welzijns- en gezondheidspromotie 1b (M. Metzger)
Je kan afkorting, gebruik en oorsprong van ICF benoemen.
ICF = International Classification of Functioning, disability and health
Gebruik:
- Classificatie van gezondheid: ICF geeft weer hoe mensen omgaan met hun gezondheid
➥ In context van omgevingsfactoren: gezondheid vanuit biopsychosociaal model
- Kijken naar dagelijks functioneren van de patiënt in relatie tot gezondheidsprobleem
➥ Gezondheidsprobleem van patiënt als uitgangspunt
➥ Dus vanuit gezondheidsprobleem kijken naar
● Stoornissen: lichaamsfuncties en anatomische eigenschappen
● Beperkingen: activiteiten die patiënt kan uitvoeren
● Participatie: deelname aan het maatschappelijk leven
- Meten van gezondheid en gezondheidsproblemen: individueel en populatie
➥ Hoe vaak gezondheidsproblemen voorkomen
➥ Stoornissen, beperkingen en participatie worden mee gemeten en in kaart gebracht
- Planningsinstrument voor het nemen van beslissingen in de gezondheidszorg
- Meten van gezondheidsuitkomsten en melden/analyseren van gezondheidsinterventies
Oorsprong: ontwikkeld door de WHO (2001) waarbij biopsychosociale factoren alsook fysieke en
maatschappelijke omgevingsfactoren van de patiënt bekeken worden.
Je kan omschrijven wat epidemiologie is en het belang ervan duiden.
Epidemiologie = wetenschap die het vóórkomen en verspreiden van gezondheidsproblemen binnen en tussen
populaties bestudeert
Belang:
- Inzicht geven in gezondheidstoestand van de bevolking
- Verdeling van ziekte- en sterfte patronen binnen de bevolking in kaart brengen
➥ Ongelijke verdeling: sommige bevolkingsgroepen hebben grotere kans op ziekte,
ongevallen of overlijden
- Inzicht in welke verschijnselen samenhangen met het vóórkomen van een gezondheidsprobleem (vb.
leeftijd, geslacht) → aangrijpingspunten om ziekte te voorkómen of verminderen en dus gezondheid te
kunnen verbeteren
➥ Etiologische factoren = factoren die het ontstaan van een gezondheidsprobleem bepalen
(OORZAAK) vb. erfelijke aanleg voor diabetes
➥ Prognostische factoren = factoren die een reeds aanwezige aandoening verergeren of
stoppen (VERLOOP) vb. COPD patiënten die roken
➥ Diagnostische factoren = factoren die duidelijk maken of een gezondheidsprobleem
aanwezig is (AANWEZIGHEID) vb. nekstijfheid, hoofdpijn en plotse hoge koorts bij
meningitis
Je kan de meest voorkomende gezondheidsindicatoren herkennen, opnoemen en uitleggen.
- Mortaliteit
= percentage personen dat sterft gedurende een bepaalde tijdseenheid (binnen bepaalde of
gehele populatie of specifiek aan een bepaalde aandoening)
“Hoe lager de sterftecijfers, hoe ‘gezonder’ de bevolking in een land.”
➥ Niet helemaal: chronische aandoeningen (of handicaps) worden met deze indicator niet
weergegeven.
, 3
Leerdoelen welzijns- en gezondheidspromotie 1b (M. Metzger)
- Levensverwachting
= het aantal verwachte levensjaren bij de geboorte
Berekening op basis van leeftijdsspecifieke sterftecijfers op het moment van geboorte, als de
sterfte condities gelijk blijven.
➥ Levensverwachting in 1950 ≠ levensverwachting in 2000
➥ Resterende levensverwachting = het aantal verwachte levensjaren vanaf een willekeurige
leeftijd
➥ Verloren levensjaren = het aantal jaren dat iemand (die overlijdt aan een ziekte of ongeval)
nog geleefd zou hebben
- Gezonde levensverwachting
= het aantal jaren dat in goede gezondheid wordt doorgebracht
Een maat die levensduur en kwaliteit van leven combineert. 3 soorten gezonde levensverwachting:
● Levensverwachting in goed ervaren gezondheid
● Levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen (horen, zien, bewegen en ADL)
● Levensverwachting in goede geestelijke gezondheid: geen eenzaamheid, rusteloosheid,
depressie, …
QALY = quality-adjusted life years
= aantal jaren levensverlenging x kwaliteit van leven tijdens levensverlenging
DALY = disability-adjusted life years
= het aantal gezonde jaren dat een populatie verliest door ziekte en aandoeningen
= aantal verloren levensjaren (door vroegtijdige sterfte) + aantal jaren geleefd met ziekte
(gewogen naar ernst van ziekte)
ADL = algemene dagelijkse levensverrichtingen
➥ Invloed van functiestoornissen op het dagelijks leven (vb. aan- en uitkleden)
SIP = sickness impact profile
➥ Invloed van functiestoornissen op gezondheidstoestand (vb. werk, emotioneel gedrag)
McGill pain questionnaire = specifieke vragenlijst die beleving en gevolgen van pijn bevraagt
- Ervaren gezondheid
= (subjectieve) beleving van gezondheid
- Morbiditeit
= het percentage mensen in een populatie met een aandoening
Incidentie = het aantal nieuwe ziektegevallen in een bepaalde tijdsperiode
Jaarincidentie = het aantal nieuwe ziektegevallen in 1 jaar
Prevalentie = het aantal personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode
Puntprevalentie = het aantal personen met een bepaalde ziekte op een specifiek moment
- Medische consumptie
= het gebruik van voorzieningen in de gezondheidszorg
Hoe hoger de medische consumptie, hoe minder gezond de bevolking.
- Ziekteverzuim
Hoe hoger het ziekteverzuim, hoe ongezonder de bevolking.
, 4
Leerdoelen welzijns- en gezondheidspromotie 1b (M. Metzger)
Je kan uitleggen wat multimorbiditeit is.
= het tegelijk hebben van meerdere (chronische) gezondheidsproblemen. Dit geeft een extra negatief effect op
de kwaliteit van leven.
4 groepen chronische ziekten:
1) Levensbedreigende ziekten vb. kanker
2) Aandoeningen met periodiek terugkerende klachten vb. COPD
3) Aandoeningen die progressief verslechteren en invalideren vb. reumatoïde artritis
4) Chronische psychiatrische aandoeningen vb. schizofrenie
Veelvoorkomende combinaties van chronische ziekten:
● Astma en eczeem
● Depressie en angststoornissen
● Diabetes en coronaire hartziekten
Je kan het verband uitleggen tussen de sociaaleconomische status van mensen en hun gezondheid.
Mensen met een hoge SES zijn gezonder dan mensen met een lage SES.
- Mensen met een lage SES hebben een ongezonde levensstijl
➥ Vaker roken, overmatig drinken, ongezond voedingsgedrag en minder bewegen
- Mensen met een lage SES zijn vaker ziek
➥ Meer lichamelijke beperkingen, handicaps, chronische aandoeningen
➥ Vaker psychische stoornissen: door kwetsbaarheid
● Slechte woonomstandigheden
● Slechte vooruitzichten op de arbeidsmarkt
● Lage opleiding
● Lage beroepsstatus
● Laag inkomen
➥ Vaker voorkomen van overgewicht en obesitas → hoger risico op hart- en vaatziekten en
diabetes type 2
- Mensen met een lage SES hebben een verhoogde mortaliteit en morbiditeit
Hoofdstuk 2: Gezondheid, gezondheidsrisico’s en volksgezondheid in kaart brengen
Je kan het Health Field Concept van Lalonde uitleggen en toepassen.
Health Field Concept van Lalonde = een model om invloeden op gezondheid (gezondheidsdeterminanten) een
plaats te geven. Er wordt hier uitgegaan van gezondheid en niet van ziekte.
➥ Vroeger: aandacht voor endogene gezondheidsdeterminanten (enkel ziekte zelf dus)
➥ Vanaf Lalonde: aandacht voor alle factoren die invloed op gezondheid hebben
Leerdoelen welzijns- en gezondheidspromotie 1b (M. Metzger)
Les 1: Instructie welzijn en gezondheidspromotie
Hoofdstuk 1: Gezondheid, gezondheidsindicatoren en volksgezondheid
Je kan de verschillende visies op gezondheid herkennen en uitleggen.
- Medische visie
= afwezigheid van ziekte en lichaamsgebrek
Monocausale verklaring: 1 oorzaak → 1 ziekte. Dit is verouderd!
Nu: multifactoriële oorzaken + sluipende (onduidelijke) overgang van gezond naar ziek
- Biologische visie
= aanpassing van het menselijk lichaam aan externe omstandigheden
Of: homeostase van het interne milieu van ons lichaam
➥ Homeostase = het constant houden van interne condities (vb. temperatuur) bij
veranderende externe condities (vb. kou, hittegolf)
Dus meten van interne condities en als deze binnen bepaalde grenzen zit, dan is de persoon gezond.
- Psychologische visie
= persoon is in staat om zijn zelf gestelde doelen in het leven te behalen en aan zijn geestelijke
behoeften te voldoen
Persoonlijke benadering van gezondheid! Via observeren en praten met patiënten te weten komen.
- Sociale visie
= sociale rollen in de maatschappij kunnen vervullen (binnen de waarden en normen die gelden in de
samenleving)
Maatschappelijk functioneren!
- Humane visie
= toestand van volledig fysisch, sociaal en mentaal welbevinden (en niet alleen afwezigheid van ziekte
of gebrek)
Multicausaal, multifactorieel
Probleem: definitie van welbevinden? + geen opdeling mogelijk van ziek en gezond op basis van deze
visie
Nut: uitgangspunt voor kwalitatief goede en verantwoorde zorgverlening
- Dynamische visie
= in balans met zichzelf en externe milieu door aanpassingsvermogen en regie behouden op eigen
gezondheid
Gezondheid wordt beïnvloed door:
● Objectief waarneembare en subjectief ervaren aspecten
● Positieve en negatieve invloeden
● Evenwicht tussen draaglast en draagkracht (→ bij ziekte: geen evenwicht)
, 2
Leerdoelen welzijns- en gezondheidspromotie 1b (M. Metzger)
Je kan afkorting, gebruik en oorsprong van ICF benoemen.
ICF = International Classification of Functioning, disability and health
Gebruik:
- Classificatie van gezondheid: ICF geeft weer hoe mensen omgaan met hun gezondheid
➥ In context van omgevingsfactoren: gezondheid vanuit biopsychosociaal model
- Kijken naar dagelijks functioneren van de patiënt in relatie tot gezondheidsprobleem
➥ Gezondheidsprobleem van patiënt als uitgangspunt
➥ Dus vanuit gezondheidsprobleem kijken naar
● Stoornissen: lichaamsfuncties en anatomische eigenschappen
● Beperkingen: activiteiten die patiënt kan uitvoeren
● Participatie: deelname aan het maatschappelijk leven
- Meten van gezondheid en gezondheidsproblemen: individueel en populatie
➥ Hoe vaak gezondheidsproblemen voorkomen
➥ Stoornissen, beperkingen en participatie worden mee gemeten en in kaart gebracht
- Planningsinstrument voor het nemen van beslissingen in de gezondheidszorg
- Meten van gezondheidsuitkomsten en melden/analyseren van gezondheidsinterventies
Oorsprong: ontwikkeld door de WHO (2001) waarbij biopsychosociale factoren alsook fysieke en
maatschappelijke omgevingsfactoren van de patiënt bekeken worden.
Je kan omschrijven wat epidemiologie is en het belang ervan duiden.
Epidemiologie = wetenschap die het vóórkomen en verspreiden van gezondheidsproblemen binnen en tussen
populaties bestudeert
Belang:
- Inzicht geven in gezondheidstoestand van de bevolking
- Verdeling van ziekte- en sterfte patronen binnen de bevolking in kaart brengen
➥ Ongelijke verdeling: sommige bevolkingsgroepen hebben grotere kans op ziekte,
ongevallen of overlijden
- Inzicht in welke verschijnselen samenhangen met het vóórkomen van een gezondheidsprobleem (vb.
leeftijd, geslacht) → aangrijpingspunten om ziekte te voorkómen of verminderen en dus gezondheid te
kunnen verbeteren
➥ Etiologische factoren = factoren die het ontstaan van een gezondheidsprobleem bepalen
(OORZAAK) vb. erfelijke aanleg voor diabetes
➥ Prognostische factoren = factoren die een reeds aanwezige aandoening verergeren of
stoppen (VERLOOP) vb. COPD patiënten die roken
➥ Diagnostische factoren = factoren die duidelijk maken of een gezondheidsprobleem
aanwezig is (AANWEZIGHEID) vb. nekstijfheid, hoofdpijn en plotse hoge koorts bij
meningitis
Je kan de meest voorkomende gezondheidsindicatoren herkennen, opnoemen en uitleggen.
- Mortaliteit
= percentage personen dat sterft gedurende een bepaalde tijdseenheid (binnen bepaalde of
gehele populatie of specifiek aan een bepaalde aandoening)
“Hoe lager de sterftecijfers, hoe ‘gezonder’ de bevolking in een land.”
➥ Niet helemaal: chronische aandoeningen (of handicaps) worden met deze indicator niet
weergegeven.
, 3
Leerdoelen welzijns- en gezondheidspromotie 1b (M. Metzger)
- Levensverwachting
= het aantal verwachte levensjaren bij de geboorte
Berekening op basis van leeftijdsspecifieke sterftecijfers op het moment van geboorte, als de
sterfte condities gelijk blijven.
➥ Levensverwachting in 1950 ≠ levensverwachting in 2000
➥ Resterende levensverwachting = het aantal verwachte levensjaren vanaf een willekeurige
leeftijd
➥ Verloren levensjaren = het aantal jaren dat iemand (die overlijdt aan een ziekte of ongeval)
nog geleefd zou hebben
- Gezonde levensverwachting
= het aantal jaren dat in goede gezondheid wordt doorgebracht
Een maat die levensduur en kwaliteit van leven combineert. 3 soorten gezonde levensverwachting:
● Levensverwachting in goed ervaren gezondheid
● Levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen (horen, zien, bewegen en ADL)
● Levensverwachting in goede geestelijke gezondheid: geen eenzaamheid, rusteloosheid,
depressie, …
QALY = quality-adjusted life years
= aantal jaren levensverlenging x kwaliteit van leven tijdens levensverlenging
DALY = disability-adjusted life years
= het aantal gezonde jaren dat een populatie verliest door ziekte en aandoeningen
= aantal verloren levensjaren (door vroegtijdige sterfte) + aantal jaren geleefd met ziekte
(gewogen naar ernst van ziekte)
ADL = algemene dagelijkse levensverrichtingen
➥ Invloed van functiestoornissen op het dagelijks leven (vb. aan- en uitkleden)
SIP = sickness impact profile
➥ Invloed van functiestoornissen op gezondheidstoestand (vb. werk, emotioneel gedrag)
McGill pain questionnaire = specifieke vragenlijst die beleving en gevolgen van pijn bevraagt
- Ervaren gezondheid
= (subjectieve) beleving van gezondheid
- Morbiditeit
= het percentage mensen in een populatie met een aandoening
Incidentie = het aantal nieuwe ziektegevallen in een bepaalde tijdsperiode
Jaarincidentie = het aantal nieuwe ziektegevallen in 1 jaar
Prevalentie = het aantal personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode
Puntprevalentie = het aantal personen met een bepaalde ziekte op een specifiek moment
- Medische consumptie
= het gebruik van voorzieningen in de gezondheidszorg
Hoe hoger de medische consumptie, hoe minder gezond de bevolking.
- Ziekteverzuim
Hoe hoger het ziekteverzuim, hoe ongezonder de bevolking.
, 4
Leerdoelen welzijns- en gezondheidspromotie 1b (M. Metzger)
Je kan uitleggen wat multimorbiditeit is.
= het tegelijk hebben van meerdere (chronische) gezondheidsproblemen. Dit geeft een extra negatief effect op
de kwaliteit van leven.
4 groepen chronische ziekten:
1) Levensbedreigende ziekten vb. kanker
2) Aandoeningen met periodiek terugkerende klachten vb. COPD
3) Aandoeningen die progressief verslechteren en invalideren vb. reumatoïde artritis
4) Chronische psychiatrische aandoeningen vb. schizofrenie
Veelvoorkomende combinaties van chronische ziekten:
● Astma en eczeem
● Depressie en angststoornissen
● Diabetes en coronaire hartziekten
Je kan het verband uitleggen tussen de sociaaleconomische status van mensen en hun gezondheid.
Mensen met een hoge SES zijn gezonder dan mensen met een lage SES.
- Mensen met een lage SES hebben een ongezonde levensstijl
➥ Vaker roken, overmatig drinken, ongezond voedingsgedrag en minder bewegen
- Mensen met een lage SES zijn vaker ziek
➥ Meer lichamelijke beperkingen, handicaps, chronische aandoeningen
➥ Vaker psychische stoornissen: door kwetsbaarheid
● Slechte woonomstandigheden
● Slechte vooruitzichten op de arbeidsmarkt
● Lage opleiding
● Lage beroepsstatus
● Laag inkomen
➥ Vaker voorkomen van overgewicht en obesitas → hoger risico op hart- en vaatziekten en
diabetes type 2
- Mensen met een lage SES hebben een verhoogde mortaliteit en morbiditeit
Hoofdstuk 2: Gezondheid, gezondheidsrisico’s en volksgezondheid in kaart brengen
Je kan het Health Field Concept van Lalonde uitleggen en toepassen.
Health Field Concept van Lalonde = een model om invloeden op gezondheid (gezondheidsdeterminanten) een
plaats te geven. Er wordt hier uitgegaan van gezondheid en niet van ziekte.
➥ Vroeger: aandacht voor endogene gezondheidsdeterminanten (enkel ziekte zelf dus)
➥ Vanaf Lalonde: aandacht voor alle factoren die invloed op gezondheid hebben
