Cliëntgericht communiceren met
mensen die psychisch lijden:
Gesprekstechnieken
Wat is een gesprekstechniek?
Gesprekstechnieken zijn communicatieve vaardigheden die ons helpen om op een
effectieve manier te communiceren. Het gebruik van technieken impliceert bewuste
keuzes om bepaalde technieken in een specifieke volgorde in te zetten tijdens een
gesprek.
Waarom is het van belang de juiste techniek toe te passen?
● Doel bereiken: Gesprekstechnieken worden gebruikt om specifieke doelen te
bereiken, zoals het verhogen van motivatie, het kalmeren van de cliënt,
informatie verkrijgen/geven, enz.
● Verkeerde techniek: Onjuist gebruik van technieken kan leiden tot verergering
van de situatie, vertrouwensbreuk, gebrek aan informatie, enz.
Welke techniek te gebruiken?
In de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) worden verschillende gesprekstechnieken
toegepast, afhankelijk van factoren zoals het doel van het gesprek, de pathologie, de
ernst van het ziektebeeld, de therapeutische visie van de afdeling, en de
structuur/inhoud van het gesprek. Basisvaardigheden zijn echter altijd van
toepassing en vormen de basis voor het gebruik van meer specifieke technieken.
Aandachtspunten bij aanvang van een gesprek:
● Veilige omgeving: Zorg voor een rustige en veilige omgeving zonder
onderbrekingen.
● Eigen stemming: Bereid jezelf voor en kom in de juiste stemming voor het
gesprek.
● Focus: Maak je hoofd leeg en focus op het gesprek.
● Aandacht: Laat merken dat je volledige aandacht hebt voor de
gesprekspartner.
● Lichaamstaal: Observeer de lichaamstaal voor aanvang en benoem wat je
ziet.
● Uitleg: Geef indien nodig vooraf uitleg over het doel en verloop van het
gesprek.
Valkuilen tijdens gesprekken:
, ● Adviseren: Vermijd adviseren om weerstand te voorkomen; laat mensen zelf
oplossingen bedenken.
● Bagatelliseren: Maak problemen niet kleiner dan ze zijn.
● Interpreteren: Vermijd het interpreteren van gevoelens of gedachten zonder
duidelijke aanwijzingen.
● Moraliseren: Leg geen eigen waarden en normen op aan de cliënt.
● Voorkom overhaaste vragen: Vraag waar nodig door, maar vermijd dat je
tijdens het verhaal van de gesprekspartner al bezig bent met het bedenken
van vragen.
Eerste gesprek, anamnesegesprek, opnamegesprek
Het eerste contact tussen een verpleegkundige en een patiënt, vaak een anamnese-
of opnamegesprek, bestaat uit een kennismakingsfase, informatie verzamelen en
een afsluiting. De anamnese richt zich op het in kaart brengen van specifieke
klachten, waarbij open vragen in het begin worden gesteld, gevolgd door meer
gerichte en explorerende vragen over psychiatrische symptomen.
Kennismaking:
Patiënten voelen vaak nervositeit voor deze gesprekken. Het is essentieel om in de
eerste vijf à tien minuten een veilige sfeer te creëren. Verpleegkundigen moeten
investeren in een introductiegesprek om zichzelf voor te stellen, de functie uit te
leggen, het gespreksverloop te bespreken en de verwachtingen van de patiënt te
benoemen. Een aangename gespreksruimte en eventueel iets te drinken aanbieden
dragen bij aan het comfort.
Informatie verzamelen:
Na de kennismaking begint het verzamelen van informatie voor de diagnostiek.
Verpleegkundigen kunnen verschillende interactiestijlen gebruiken:
Open en terughoudend: Weinig structuur, open vragen, patiënt krijgt ruimte om
visie en verwachtingen te delen.
Structurerend: Verpleegkundige neemt meer initiatief, onderbreekt en
informeert gericht, vooral nodig bij patiënten met weinig structuur.
Sturend: Aan het einde van het gesprek worden vaak gesloten vragen gesteld
om specifieke informatie te verkrijgen.
Gesprek afsluiten:
Aan het einde van het gesprek wordt stilgestaan bij mogelijke vragen die bij de
patiënt leven. Bij instellingen met intakegesprekken volgt vaak overleg tussen de
verpleegkundige en andere teamleden. Uitspraken over behandelmogelijkheden
worden doorgaans in vervolg- of adviesgesprekken gedaan.
Sociale anamnese:
mensen die psychisch lijden:
Gesprekstechnieken
Wat is een gesprekstechniek?
Gesprekstechnieken zijn communicatieve vaardigheden die ons helpen om op een
effectieve manier te communiceren. Het gebruik van technieken impliceert bewuste
keuzes om bepaalde technieken in een specifieke volgorde in te zetten tijdens een
gesprek.
Waarom is het van belang de juiste techniek toe te passen?
● Doel bereiken: Gesprekstechnieken worden gebruikt om specifieke doelen te
bereiken, zoals het verhogen van motivatie, het kalmeren van de cliënt,
informatie verkrijgen/geven, enz.
● Verkeerde techniek: Onjuist gebruik van technieken kan leiden tot verergering
van de situatie, vertrouwensbreuk, gebrek aan informatie, enz.
Welke techniek te gebruiken?
In de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) worden verschillende gesprekstechnieken
toegepast, afhankelijk van factoren zoals het doel van het gesprek, de pathologie, de
ernst van het ziektebeeld, de therapeutische visie van de afdeling, en de
structuur/inhoud van het gesprek. Basisvaardigheden zijn echter altijd van
toepassing en vormen de basis voor het gebruik van meer specifieke technieken.
Aandachtspunten bij aanvang van een gesprek:
● Veilige omgeving: Zorg voor een rustige en veilige omgeving zonder
onderbrekingen.
● Eigen stemming: Bereid jezelf voor en kom in de juiste stemming voor het
gesprek.
● Focus: Maak je hoofd leeg en focus op het gesprek.
● Aandacht: Laat merken dat je volledige aandacht hebt voor de
gesprekspartner.
● Lichaamstaal: Observeer de lichaamstaal voor aanvang en benoem wat je
ziet.
● Uitleg: Geef indien nodig vooraf uitleg over het doel en verloop van het
gesprek.
Valkuilen tijdens gesprekken:
, ● Adviseren: Vermijd adviseren om weerstand te voorkomen; laat mensen zelf
oplossingen bedenken.
● Bagatelliseren: Maak problemen niet kleiner dan ze zijn.
● Interpreteren: Vermijd het interpreteren van gevoelens of gedachten zonder
duidelijke aanwijzingen.
● Moraliseren: Leg geen eigen waarden en normen op aan de cliënt.
● Voorkom overhaaste vragen: Vraag waar nodig door, maar vermijd dat je
tijdens het verhaal van de gesprekspartner al bezig bent met het bedenken
van vragen.
Eerste gesprek, anamnesegesprek, opnamegesprek
Het eerste contact tussen een verpleegkundige en een patiënt, vaak een anamnese-
of opnamegesprek, bestaat uit een kennismakingsfase, informatie verzamelen en
een afsluiting. De anamnese richt zich op het in kaart brengen van specifieke
klachten, waarbij open vragen in het begin worden gesteld, gevolgd door meer
gerichte en explorerende vragen over psychiatrische symptomen.
Kennismaking:
Patiënten voelen vaak nervositeit voor deze gesprekken. Het is essentieel om in de
eerste vijf à tien minuten een veilige sfeer te creëren. Verpleegkundigen moeten
investeren in een introductiegesprek om zichzelf voor te stellen, de functie uit te
leggen, het gespreksverloop te bespreken en de verwachtingen van de patiënt te
benoemen. Een aangename gespreksruimte en eventueel iets te drinken aanbieden
dragen bij aan het comfort.
Informatie verzamelen:
Na de kennismaking begint het verzamelen van informatie voor de diagnostiek.
Verpleegkundigen kunnen verschillende interactiestijlen gebruiken:
Open en terughoudend: Weinig structuur, open vragen, patiënt krijgt ruimte om
visie en verwachtingen te delen.
Structurerend: Verpleegkundige neemt meer initiatief, onderbreekt en
informeert gericht, vooral nodig bij patiënten met weinig structuur.
Sturend: Aan het einde van het gesprek worden vaak gesloten vragen gesteld
om specifieke informatie te verkrijgen.
Gesprek afsluiten:
Aan het einde van het gesprek wordt stilgestaan bij mogelijke vragen die bij de
patiënt leven. Bij instellingen met intakegesprekken volgt vaak overleg tussen de
verpleegkundige en andere teamleden. Uitspraken over behandelmogelijkheden
worden doorgaans in vervolg- of adviesgesprekken gedaan.
Sociale anamnese:
