Inleidende begrippen en staatrechten
1) Recht en rechtsregels
Wat is recht?
Geheel van normen en gedragsregels binnen een samenleving Geboden en verboden, rechten en plichten …
soms gebiedend, soms aanvullend
soms algemeen, soms heel specifiek
Ordenende functie in de samenleving Als een paar individuen samenleven is dit overbodig
bij een complexe samenleving noodzakelijk
regels moeten door orgaan/instelling worden opgemaakt
Rechtsstaat: Ook zij die de regels maken, moeten zich aan de regels houden
Opgelegd door de overheid Dus Internationaal Recht, Belgisch, Vlaams, provincie, gemeente …
niet: sportclub, huisregels, afspraken in een voorziening …
Afdwingbaar met sancties Sanctie als je een rechtsregel hebt geschonden (=repressief en preventief)
Sanctie als middel om je eigen rechten af te dwingen (bv. dwangsom)
Recent geschiedenis van ons recht?
- Code Napoléon: Verzameling van bestaande regels uit het romeins recht, het kerkelijk recht en het gewoonterecht uit Parijs
- Onder invloed van de mensenrechten: UVRM, EVRM
- Onder invloed van technologische evoluties als ethisch evoluties maatschappelijke evoluties
- Onder invloed van geopolitieke evoluties: Europese Unie
2) Bronnen van het recht: BINDENDE EN GEZAGHEBBENDE
Waar vind ik het recht? NATIONAAL RECHT:
BINDENDE :
- de grondwet
- wetten-decreten-ordonnanties
- uitvoeringsbesluiten, reglementen en omzendbrieven
INTERNATIONAAL RECHT:
- Internationale Verdragen over uiteenlopende onderwerpen (UVRM, EVRM,
IVRK …)
1
- Soms rechtstreeks toepasbaar, vaak omzetten in eigen wetgeving … moeilijke
verhouding/techniek
, De grondwet: 1831
- fundamentele wet, wegens de inhoud
- de indeling van het grondgebied, de Belgen en hun rechten
- de verdeling en de werking van de drie staatsmachten, geen rechtstreeks toepasbare regels
- fundamentele wet, wegens de vorm
- bovenaan hiërarchie der normen
- ingewikkelde procedure om wijzigingen aan te brengen (= staatshervormingen)
- Grondwettelijk Hof: controleert of alle andere (nieuwe) regels in overeenstemming zijn met GW
Een wet in ruime zin is elke … Een decreet … Een ordonnantie
- algemeen bindend voorschrift - een regelgevende tekst die - een regelgevende tekst
- abstract voorschrift - voldoet aan de drie voorwaarden (vorige - voldoet aan de drie voorwaarden
- voorschrift met dwingende kracht dia) (vorige dia)
- (= geschreven regelgevende tekst - die opgesteld zijn en goedgekeurd zijn - die opgesteld zijn en goedgekeurd
vanuit een overheid) door één van de parlementen van de 3 zijn door het Brussels Hoofdstedelijk
- Een wet in enge/formele zin… gemeenschappen of 2 (?) gewesten, nl. Parlement
- een regelgevende tekst Vlaams en Waals
- voldoet aan de drie voorwaarden
(vorige dia)
opgesteld en goedgekeurd door het federaal
parlement en van toepassing in heel België
Uitvoeringsbesluiten
Regelgevende tekst die …, zorgt voor de concrete uitvoering van wetten, minder algemene draagwijdte heeft, praktisch toepasbaar => bv. Verkeersreglement
- Soorten, qua vorm: KB’s en besluiten van de Vlaamse Regering, MB’s, Omzendbrieven en reglementen
2
- Soorten, qua inhoud: organieke besluiten, reglementaire besluiten
- gewone besluiten, die een individuele aangelegenheid regelen (bv. benoeming)
,GEZAGHEBBENDE
de rechtspraak Rechters passen wet toe indien mogelijk, anders interpretatie of invullen van leemtes
Interpretaties of eigen invullingen kunnen gezaghebbende bron van recht worden (= heel vaak!)
de rechtsleer juristen en specialisten: commentaar bij nieuwe wetten of bij uitspraken van rechters
nieuwe interpretaties en argumenten
de gewoonte vroeger/andere landen de belangrijkste bron van recht
overtuiging van iedereen dat een regel verplicht is
inhoud van bepaalde algemene begrippen
3) Indeling recht
De inleiding van het recht
- op basis van het geografisch toepassingsgebied op basis van het dwingend karakter op basis van de inhoud … vele andere indelingen mogelijk
De inleiding op basis van de inhoud
Publiekrecht Privaatrecht
regels die de overheid moet volgen regels die burgers moeten volgen
regels over de verhouding tussen de burger en de overheid of tussen overheden de verhouding tussen burgers onderling
onderling
Strafrecht: boete wegens snel rijden van de overheid Aansprakelijkheid: schadevergoeding aan tegenpartij
Indeling: Indeling:
- staatsrecht of grondwettelijke recht - burgerlijk recht
- administratief recht - gerechtelijk privaatrecht
- fiscaal recht - handelsrecht (en economisch recht)
- strafrecht en strafvorderingsrecht - arbeidsrecht
- socialezekerheidsrecht en welzijnsrecht
Jeugdrecht
Strafrecht misdrijven door minderjarigen Welzijnsrecht M-decreet Sociale zekerheid kinderbijslag (=groeipakket)
Burgerlijk recht ouderlijk gezag, onbekwaamheid van minderjarigen …
3
, Staatsrecht: regels over de indeling en het bestuur van het land in/via provincies, gemeenschappen, gewesten en taalgebieden
organisatie en verloop van verkiezingen
de manier waarop wetten (in materiële zin) ontstaan
de rechten van alle Belgen (bv. recht op godsdienst…)
administratief recht regels m.b.t. de verhouding tussen burgers en de overheid en overheden onderling
beslissingen van de overheid t.o.v. burgers vb. bouwvergunningen, onteigeningen, C-attesten …
eigen rechtscollege: Raad van State
Fiscaal recht Belastingen
btw, personenbelasting, vennootschapsbelasting, verkeersbelasting, accijnzen …
Strafrecht en strafvorderingsrecht opsomming van alle strafbare feiten met hun minimum en maximumstraf
mogelijke vormen van strafverzwaring, vermindering of verschoning
procedures voor het opsporen van misdrijven, het verloop van een strafproces, uitspraak in een strafzaak
Socialezekerheidsrecht en welzijnsrecht Werkloosheid, pensioenen, ziekte-en invaliditeit, kinderbijslag …
Sociale bijstand: recht op een leefloon
Welzijnsrecht: Integrale jeugdhulp, tegemoetkoming personen met een handicap
burgerlijk recht De verhouding tussen burgers onderling
vb. familiale verhoudingen: huwelijk, echtscheiding, adoptie, erfenis …, overeenkomsten tussen burgers: koop, huur, pacht …
vb. conflicten tussen burgers: burenruzie, aansprakelijkheid voor schade …
Vindplaats: Burgerlijk Wetboek (van 21 maart 1804 !)
Moderne concepten: o.a. meemoederschap, homohuwelijk …
handelsrecht de verhouding tussen handelaars onderling
de voorwaarden om als “handelaar” beschouw te worden, de belangrijkste rechten en plichten van een “handelaar
Handels-en economisch recht Economisch recht, regels waar handelaars zich moeten houden (vb. solden, reclame, etiketten …) eerder publiekrecht
Handelaars hebben eigen rechtbanken, eigen bewijsregels …
Gerechtelijk privaatrecht gelijk hebben is niet = gelijk krijgen
burgers moet procedures volgen, eigen bewijsregels, vonnis
verbod op eigenrichting (= recht in eigen handen nemen)
Arbeidsrecht de verhouding tussen werknemers en werkgever
eigen rechtbanken
4
1) Recht en rechtsregels
Wat is recht?
Geheel van normen en gedragsregels binnen een samenleving Geboden en verboden, rechten en plichten …
soms gebiedend, soms aanvullend
soms algemeen, soms heel specifiek
Ordenende functie in de samenleving Als een paar individuen samenleven is dit overbodig
bij een complexe samenleving noodzakelijk
regels moeten door orgaan/instelling worden opgemaakt
Rechtsstaat: Ook zij die de regels maken, moeten zich aan de regels houden
Opgelegd door de overheid Dus Internationaal Recht, Belgisch, Vlaams, provincie, gemeente …
niet: sportclub, huisregels, afspraken in een voorziening …
Afdwingbaar met sancties Sanctie als je een rechtsregel hebt geschonden (=repressief en preventief)
Sanctie als middel om je eigen rechten af te dwingen (bv. dwangsom)
Recent geschiedenis van ons recht?
- Code Napoléon: Verzameling van bestaande regels uit het romeins recht, het kerkelijk recht en het gewoonterecht uit Parijs
- Onder invloed van de mensenrechten: UVRM, EVRM
- Onder invloed van technologische evoluties als ethisch evoluties maatschappelijke evoluties
- Onder invloed van geopolitieke evoluties: Europese Unie
2) Bronnen van het recht: BINDENDE EN GEZAGHEBBENDE
Waar vind ik het recht? NATIONAAL RECHT:
BINDENDE :
- de grondwet
- wetten-decreten-ordonnanties
- uitvoeringsbesluiten, reglementen en omzendbrieven
INTERNATIONAAL RECHT:
- Internationale Verdragen over uiteenlopende onderwerpen (UVRM, EVRM,
IVRK …)
1
- Soms rechtstreeks toepasbaar, vaak omzetten in eigen wetgeving … moeilijke
verhouding/techniek
, De grondwet: 1831
- fundamentele wet, wegens de inhoud
- de indeling van het grondgebied, de Belgen en hun rechten
- de verdeling en de werking van de drie staatsmachten, geen rechtstreeks toepasbare regels
- fundamentele wet, wegens de vorm
- bovenaan hiërarchie der normen
- ingewikkelde procedure om wijzigingen aan te brengen (= staatshervormingen)
- Grondwettelijk Hof: controleert of alle andere (nieuwe) regels in overeenstemming zijn met GW
Een wet in ruime zin is elke … Een decreet … Een ordonnantie
- algemeen bindend voorschrift - een regelgevende tekst die - een regelgevende tekst
- abstract voorschrift - voldoet aan de drie voorwaarden (vorige - voldoet aan de drie voorwaarden
- voorschrift met dwingende kracht dia) (vorige dia)
- (= geschreven regelgevende tekst - die opgesteld zijn en goedgekeurd zijn - die opgesteld zijn en goedgekeurd
vanuit een overheid) door één van de parlementen van de 3 zijn door het Brussels Hoofdstedelijk
- Een wet in enge/formele zin… gemeenschappen of 2 (?) gewesten, nl. Parlement
- een regelgevende tekst Vlaams en Waals
- voldoet aan de drie voorwaarden
(vorige dia)
opgesteld en goedgekeurd door het federaal
parlement en van toepassing in heel België
Uitvoeringsbesluiten
Regelgevende tekst die …, zorgt voor de concrete uitvoering van wetten, minder algemene draagwijdte heeft, praktisch toepasbaar => bv. Verkeersreglement
- Soorten, qua vorm: KB’s en besluiten van de Vlaamse Regering, MB’s, Omzendbrieven en reglementen
2
- Soorten, qua inhoud: organieke besluiten, reglementaire besluiten
- gewone besluiten, die een individuele aangelegenheid regelen (bv. benoeming)
,GEZAGHEBBENDE
de rechtspraak Rechters passen wet toe indien mogelijk, anders interpretatie of invullen van leemtes
Interpretaties of eigen invullingen kunnen gezaghebbende bron van recht worden (= heel vaak!)
de rechtsleer juristen en specialisten: commentaar bij nieuwe wetten of bij uitspraken van rechters
nieuwe interpretaties en argumenten
de gewoonte vroeger/andere landen de belangrijkste bron van recht
overtuiging van iedereen dat een regel verplicht is
inhoud van bepaalde algemene begrippen
3) Indeling recht
De inleiding van het recht
- op basis van het geografisch toepassingsgebied op basis van het dwingend karakter op basis van de inhoud … vele andere indelingen mogelijk
De inleiding op basis van de inhoud
Publiekrecht Privaatrecht
regels die de overheid moet volgen regels die burgers moeten volgen
regels over de verhouding tussen de burger en de overheid of tussen overheden de verhouding tussen burgers onderling
onderling
Strafrecht: boete wegens snel rijden van de overheid Aansprakelijkheid: schadevergoeding aan tegenpartij
Indeling: Indeling:
- staatsrecht of grondwettelijke recht - burgerlijk recht
- administratief recht - gerechtelijk privaatrecht
- fiscaal recht - handelsrecht (en economisch recht)
- strafrecht en strafvorderingsrecht - arbeidsrecht
- socialezekerheidsrecht en welzijnsrecht
Jeugdrecht
Strafrecht misdrijven door minderjarigen Welzijnsrecht M-decreet Sociale zekerheid kinderbijslag (=groeipakket)
Burgerlijk recht ouderlijk gezag, onbekwaamheid van minderjarigen …
3
, Staatsrecht: regels over de indeling en het bestuur van het land in/via provincies, gemeenschappen, gewesten en taalgebieden
organisatie en verloop van verkiezingen
de manier waarop wetten (in materiële zin) ontstaan
de rechten van alle Belgen (bv. recht op godsdienst…)
administratief recht regels m.b.t. de verhouding tussen burgers en de overheid en overheden onderling
beslissingen van de overheid t.o.v. burgers vb. bouwvergunningen, onteigeningen, C-attesten …
eigen rechtscollege: Raad van State
Fiscaal recht Belastingen
btw, personenbelasting, vennootschapsbelasting, verkeersbelasting, accijnzen …
Strafrecht en strafvorderingsrecht opsomming van alle strafbare feiten met hun minimum en maximumstraf
mogelijke vormen van strafverzwaring, vermindering of verschoning
procedures voor het opsporen van misdrijven, het verloop van een strafproces, uitspraak in een strafzaak
Socialezekerheidsrecht en welzijnsrecht Werkloosheid, pensioenen, ziekte-en invaliditeit, kinderbijslag …
Sociale bijstand: recht op een leefloon
Welzijnsrecht: Integrale jeugdhulp, tegemoetkoming personen met een handicap
burgerlijk recht De verhouding tussen burgers onderling
vb. familiale verhoudingen: huwelijk, echtscheiding, adoptie, erfenis …, overeenkomsten tussen burgers: koop, huur, pacht …
vb. conflicten tussen burgers: burenruzie, aansprakelijkheid voor schade …
Vindplaats: Burgerlijk Wetboek (van 21 maart 1804 !)
Moderne concepten: o.a. meemoederschap, homohuwelijk …
handelsrecht de verhouding tussen handelaars onderling
de voorwaarden om als “handelaar” beschouw te worden, de belangrijkste rechten en plichten van een “handelaar
Handels-en economisch recht Economisch recht, regels waar handelaars zich moeten houden (vb. solden, reclame, etiketten …) eerder publiekrecht
Handelaars hebben eigen rechtbanken, eigen bewijsregels …
Gerechtelijk privaatrecht gelijk hebben is niet = gelijk krijgen
burgers moet procedures volgen, eigen bewijsregels, vonnis
verbod op eigenrichting (= recht in eigen handen nemen)
Arbeidsrecht de verhouding tussen werknemers en werkgever
eigen rechtbanken
4
