INHOUD VAN DEZE SAMENVATTING
Deze samenvatting is opgemaakt aan de hand van de powerpoints van 2018-2019 in het
OPO Parodontologie deel 1 (H. Driesmans) en met behulp van het handboek Parodontologie
(beertsen). Onderdelen die niet gekend moesten zijn, zijn niet behandeld in de
samenvatting. Ook zijn examenvragen aangeduid die afgelopen jaren zijn gesteld.
HOOFDSTUK 1: Bouw en functie van het parodontium
HOOFDSTUK 2: Neurofysiologie van de parodontale weefsels
HOOFDSTUK 3: Epidemiologie van gingivitis en parodontitis
HOOFDSTUK 4: Gingivitis
HOOFDSTUK 5: Classificatie van parodontitis
HOOFDSTUK 6: Prepuberale parodontitis
HOOFDSTUK 7: Juveniele parodontitis
HOOFDSTUK 8: Postadolescente parodontitis
HOOFDSTUK 9: Adulte (chronische) parodontitis
HOOFDSTUK 10: Refractaire parodontitis
HOOFDSTUK 11: Necrotiserende gingivitis/parodontitis
HOOFDSTUK 12: Niet-plaquegerelateerde parodontale aandoeningen
HOOFDSTUK 13: Tandtrauma en hypermobiliteit
HOOFDSTUK 14: Gingivale recessies
HOOFDSTUK 15: Speeksel en mondgezondheid
HOOFDSTUK 16: Supragingivale plaquegroei, maturatie en mineralisatie
HOOFDSTUK 17: Microbiologie van parodontale infecties
HOOFDSTUK 18: Vatbaarheid voor parodontitis
HOOFDSTUK 19: Modificerende factoren: diabetes, roken en stress
HOOFDSTUK 20: Immunologische reacties bij parodontitis
HOOFDSTUK 21: Parodontale ontstekingen: weefselafbraak
HOOFDSTUK 22: Parodontitis in relatie tot algemene gezondheid
HOOFDSTUK 23: De parodontale status
HOOFDSTUK 24: Analyse van lichaamsvochten in relatie tot parodontitis
HOOFDSTUK 25: Microbiologische diagnostiek
HOOFDSTUK 26: Röntgendiagnostiek van het parodontium
HOOFDSTUK 27: Klinisch onderzoek bij ademgeur
HOOFDSTUK 28: Paro-endoproblemen
HOOFDSTUK 29: Preventie in de parodontologie
HOOFDSTUK 30: Mechanische en manuele plaquebeheersing
HOOFDSTUK 31: Subgingivale reiniging
HOOFDSTUK 32: Chemische plaquebeheersing
-1-
,PARODONTOLOGIE: LES 1 – HOOFDSTUK 1 - HET PARODONTIUM (PG. 1-22)
1.1 INLEIDING
Parodontium
= Omvat alle weefsels die naast (para) of rond (peri) de tand (odus) zijn gelokaliseerd.
Bouw van het parodontium
• Gingiva
• De alveolaire mucosa
• Het parodontale ligament
• Het alveolair bot
• Het wortelcement Gemineraliseerd (= bevat calciumfosfaat)
FUNCTIE VAN HET PARODONTIUM (EXAMEN)
1. Geeft steun aan de tand
2. Opvang en absorptie van de functionele krachten waaraan de tand wordt
blootgesteld
3. Speelt een rol bij de bloedvoorziening van het tandweefsel
4. Speelt een rol bij de sensorische en reflectorische imput
5. Beschermt het worteloppervlak tegen resorptie
6. Tand kan standsveranderingen ondergaan dankzij het parodontium
à Zonder intact parodontaal ligament zijn eruptie en verplaatsing van gebitselementen niet
mogelijk
In het parodontium van een tandloze regio of wanneer de tand vervangen wordt door een
implantaat, blijven enkel over:
- Gingiva
- Alveolaire mucosa
- Alveolair bot
-2-
,In de mond:
- Is een grote bedreiging van de integriteit van de mucosa
- Gebitselementen vormen voor bacteriën een gemakkelijk passeerbare verbinding
tussen extern en intern milieu
- Zwakste schakel in de mond is het gebied van de sulcus gingivalis
SULCUS GINGIVALIS
= Een smalle spleet op de overgang tussen gingiva-epitheel (mucosa) en tandoppervlak (naar
gebitselementen).
à De pocketdiepte is bij een gezond paradontium 0-3mm diep
à Op jonge leeftijd volgt de bodem ervan vrij nauwkeurig de overgang tussen de kroon en
de wortel.
(EXAMENVRAAG):
Bij het ouder worden gaat het grensweefsel zich meer apicaal (apex; de top) van de
glazuur/cemengrens bevinden en zal een recessievorming (terugtrekking) plaatsvinden:
FYSIOLOGISCH!
Een verstoring het evenwicht tussen de MO in de tandplaque en de afweer van het gastheer
kan leiden tot een ontsteking van het parodontium of parodontitis dat vaak resulteert in
afbraak van het parodontaal ligament en het alveolair bot, waardoor er recessie kan
ontstaan. Deze vorm van recessie is PATHOLOGISCH.
1.2 GINGIVA =TANVLEES
Orale mucosa
• Gingiva (= kauwslijmvlies)
= Het mondslijmvlies dat zich onderscheidt van de huid. Het omgeeft de tanden en bedekt
het palatum durum
à Kenmerken: het mondslijmvlies is..
- Roder
- gladder van uitzicht
- vochtiger.
- Gezonde gingiva vertoont stippeling (fusie retelijsten)
- Is vastgehecht aan onderliggende structuren
à Dit onderscheid is het gevolg van:
- Verschillen in vascularisatie (= doorbloeding)
- Verschillen in de dikte van het epitheel
- Verschillen in keratinisatie, pigmentatie en lokale vochtproductie
à Kenmerken gezonde gingiva:
- Voelt stevig aan
- Ligt straks op het bot
- Ligt strak tegen de tand
- Geen bloeding na sonderen: de dento-gingivale vezels verlenen voldoende
weerstand tegen de ingebrachte sonde
-3-
, • Alveolaire mucosa
= Het bekledend slijmvlies, dat de rest van de mond bedekt
à Kenmerken:
- Veel roder
- Laat onderliggende vaatstructuren zien
- Losser van structuur
- Gemakkelijk verschuifbaar dankzij hoge elatsine-inhoud
Þ De gingiva en alveolaire mucosa zijn geen van beide gespecialiseerde slijmvliezen, maar
het zijn wel de enige 2 onderdelen van het paradontium die normaal klinisch zichtbaar zijn.
Gingiva VS alveolaire mucosa (EXAMEN)
Gingiva Alveolaire mucosa
! Lichtroze ! Veel roder
Gezonde gingiva vertoont stippeling Geen stippeling
Ligt vastgehecht aan onderliggende Laat onderliggende vaatstructuren zien
structuren
Vast Beweegbaar (elastine)
Bevat krullend epitheel Bevat geen krullend epitheel
Muco-gingivale grens (EXAMEN: hoe bepaal je de muco-gingivale rand?)
= De overgang tussen de gingiva en de alveolaire mucosa
-4-
, à Kan klinisch op 4 verschillende manieren worden bepaald:
- Visueel (via kleur): De overgang van roze, gestippelde gingiva naar rode, gladde en
glimmende (met vaattekening) alveolaire mucosa
- Trektest (gingiva is vast, mucosa beweegt): Gebruik maken van de verschillen in
verschuifbaarheid
à Men trekt met de vinger of een instrument de lip of de wang weg van de kaak. De
alveolaire mucosa verschuift en spant zich aan op de plaats waar ze overgaat in de
onverschuifbare gingiva.
- Lugoltest (Lugol = dubbele joodoplossing die glycogeen donker kleurt): Dit legt de exacte
grens tussen gekeratiniseerd en niet-gekeratiniseerd epitheel vast, maar wordt niet meer
gebruikt omwille van het allergiserend potentieel van jodiumderivaten.
- Rimpeltest (gingiva is vast, mucosa verschuifbaar): Men gaat met een pocketsonde de
alveolaire mucosa naar coronaal verschuiven. Er onstaat een rimpel ter hoogte van de muco-
gingivale grens.
De gingivabreedte
= De afstand van de gingivale rand tot aan de muco-gingivale grens (VG + AG).
à Varieert naargelang de plaats in de dentitie: interdentaal of mid-vestibulair. Klinisch
bedoelt men met de gingivabreedte steeds de meting ter hoogte van het mid-verstibulair
vlak.
à Bij volledige geërupteerde (= doorgebroken) tanden is deze het smalst ter hoogte van de
hoektanden en de eerste premolaren. Van daaruit neemt de gingivabreedte globaal toe van
voor naar achter.
à De gingivabreedte neemt toe met de leeftijd van de patiënt, ook na volledige eruptie van
de tanden.
(1.2.5) Contactpunten ( EXAMEN)
Bij contactpunten tussen de tanden:
à Labiale en orale papillen worden interdentaal verbonden door een concaaf
(= naar binnen gericht; hol) oppervlak (= col).
Indien geen contactiepunten:
à Labiale en orale papillen worden interdentaal verbonden door een convex
(naar buiten gericht; bol) oppervlak (= gefusioneerde papillen).
Þ ‘col’ vorm is sterk afhankelijk van de contactpunten.
LET OP: Er is geen ‘col’ bij diasteem (spleetje tussen de tanden)
-5-
Deze samenvatting is opgemaakt aan de hand van de powerpoints van 2018-2019 in het
OPO Parodontologie deel 1 (H. Driesmans) en met behulp van het handboek Parodontologie
(beertsen). Onderdelen die niet gekend moesten zijn, zijn niet behandeld in de
samenvatting. Ook zijn examenvragen aangeduid die afgelopen jaren zijn gesteld.
HOOFDSTUK 1: Bouw en functie van het parodontium
HOOFDSTUK 2: Neurofysiologie van de parodontale weefsels
HOOFDSTUK 3: Epidemiologie van gingivitis en parodontitis
HOOFDSTUK 4: Gingivitis
HOOFDSTUK 5: Classificatie van parodontitis
HOOFDSTUK 6: Prepuberale parodontitis
HOOFDSTUK 7: Juveniele parodontitis
HOOFDSTUK 8: Postadolescente parodontitis
HOOFDSTUK 9: Adulte (chronische) parodontitis
HOOFDSTUK 10: Refractaire parodontitis
HOOFDSTUK 11: Necrotiserende gingivitis/parodontitis
HOOFDSTUK 12: Niet-plaquegerelateerde parodontale aandoeningen
HOOFDSTUK 13: Tandtrauma en hypermobiliteit
HOOFDSTUK 14: Gingivale recessies
HOOFDSTUK 15: Speeksel en mondgezondheid
HOOFDSTUK 16: Supragingivale plaquegroei, maturatie en mineralisatie
HOOFDSTUK 17: Microbiologie van parodontale infecties
HOOFDSTUK 18: Vatbaarheid voor parodontitis
HOOFDSTUK 19: Modificerende factoren: diabetes, roken en stress
HOOFDSTUK 20: Immunologische reacties bij parodontitis
HOOFDSTUK 21: Parodontale ontstekingen: weefselafbraak
HOOFDSTUK 22: Parodontitis in relatie tot algemene gezondheid
HOOFDSTUK 23: De parodontale status
HOOFDSTUK 24: Analyse van lichaamsvochten in relatie tot parodontitis
HOOFDSTUK 25: Microbiologische diagnostiek
HOOFDSTUK 26: Röntgendiagnostiek van het parodontium
HOOFDSTUK 27: Klinisch onderzoek bij ademgeur
HOOFDSTUK 28: Paro-endoproblemen
HOOFDSTUK 29: Preventie in de parodontologie
HOOFDSTUK 30: Mechanische en manuele plaquebeheersing
HOOFDSTUK 31: Subgingivale reiniging
HOOFDSTUK 32: Chemische plaquebeheersing
-1-
,PARODONTOLOGIE: LES 1 – HOOFDSTUK 1 - HET PARODONTIUM (PG. 1-22)
1.1 INLEIDING
Parodontium
= Omvat alle weefsels die naast (para) of rond (peri) de tand (odus) zijn gelokaliseerd.
Bouw van het parodontium
• Gingiva
• De alveolaire mucosa
• Het parodontale ligament
• Het alveolair bot
• Het wortelcement Gemineraliseerd (= bevat calciumfosfaat)
FUNCTIE VAN HET PARODONTIUM (EXAMEN)
1. Geeft steun aan de tand
2. Opvang en absorptie van de functionele krachten waaraan de tand wordt
blootgesteld
3. Speelt een rol bij de bloedvoorziening van het tandweefsel
4. Speelt een rol bij de sensorische en reflectorische imput
5. Beschermt het worteloppervlak tegen resorptie
6. Tand kan standsveranderingen ondergaan dankzij het parodontium
à Zonder intact parodontaal ligament zijn eruptie en verplaatsing van gebitselementen niet
mogelijk
In het parodontium van een tandloze regio of wanneer de tand vervangen wordt door een
implantaat, blijven enkel over:
- Gingiva
- Alveolaire mucosa
- Alveolair bot
-2-
,In de mond:
- Is een grote bedreiging van de integriteit van de mucosa
- Gebitselementen vormen voor bacteriën een gemakkelijk passeerbare verbinding
tussen extern en intern milieu
- Zwakste schakel in de mond is het gebied van de sulcus gingivalis
SULCUS GINGIVALIS
= Een smalle spleet op de overgang tussen gingiva-epitheel (mucosa) en tandoppervlak (naar
gebitselementen).
à De pocketdiepte is bij een gezond paradontium 0-3mm diep
à Op jonge leeftijd volgt de bodem ervan vrij nauwkeurig de overgang tussen de kroon en
de wortel.
(EXAMENVRAAG):
Bij het ouder worden gaat het grensweefsel zich meer apicaal (apex; de top) van de
glazuur/cemengrens bevinden en zal een recessievorming (terugtrekking) plaatsvinden:
FYSIOLOGISCH!
Een verstoring het evenwicht tussen de MO in de tandplaque en de afweer van het gastheer
kan leiden tot een ontsteking van het parodontium of parodontitis dat vaak resulteert in
afbraak van het parodontaal ligament en het alveolair bot, waardoor er recessie kan
ontstaan. Deze vorm van recessie is PATHOLOGISCH.
1.2 GINGIVA =TANVLEES
Orale mucosa
• Gingiva (= kauwslijmvlies)
= Het mondslijmvlies dat zich onderscheidt van de huid. Het omgeeft de tanden en bedekt
het palatum durum
à Kenmerken: het mondslijmvlies is..
- Roder
- gladder van uitzicht
- vochtiger.
- Gezonde gingiva vertoont stippeling (fusie retelijsten)
- Is vastgehecht aan onderliggende structuren
à Dit onderscheid is het gevolg van:
- Verschillen in vascularisatie (= doorbloeding)
- Verschillen in de dikte van het epitheel
- Verschillen in keratinisatie, pigmentatie en lokale vochtproductie
à Kenmerken gezonde gingiva:
- Voelt stevig aan
- Ligt straks op het bot
- Ligt strak tegen de tand
- Geen bloeding na sonderen: de dento-gingivale vezels verlenen voldoende
weerstand tegen de ingebrachte sonde
-3-
, • Alveolaire mucosa
= Het bekledend slijmvlies, dat de rest van de mond bedekt
à Kenmerken:
- Veel roder
- Laat onderliggende vaatstructuren zien
- Losser van structuur
- Gemakkelijk verschuifbaar dankzij hoge elatsine-inhoud
Þ De gingiva en alveolaire mucosa zijn geen van beide gespecialiseerde slijmvliezen, maar
het zijn wel de enige 2 onderdelen van het paradontium die normaal klinisch zichtbaar zijn.
Gingiva VS alveolaire mucosa (EXAMEN)
Gingiva Alveolaire mucosa
! Lichtroze ! Veel roder
Gezonde gingiva vertoont stippeling Geen stippeling
Ligt vastgehecht aan onderliggende Laat onderliggende vaatstructuren zien
structuren
Vast Beweegbaar (elastine)
Bevat krullend epitheel Bevat geen krullend epitheel
Muco-gingivale grens (EXAMEN: hoe bepaal je de muco-gingivale rand?)
= De overgang tussen de gingiva en de alveolaire mucosa
-4-
, à Kan klinisch op 4 verschillende manieren worden bepaald:
- Visueel (via kleur): De overgang van roze, gestippelde gingiva naar rode, gladde en
glimmende (met vaattekening) alveolaire mucosa
- Trektest (gingiva is vast, mucosa beweegt): Gebruik maken van de verschillen in
verschuifbaarheid
à Men trekt met de vinger of een instrument de lip of de wang weg van de kaak. De
alveolaire mucosa verschuift en spant zich aan op de plaats waar ze overgaat in de
onverschuifbare gingiva.
- Lugoltest (Lugol = dubbele joodoplossing die glycogeen donker kleurt): Dit legt de exacte
grens tussen gekeratiniseerd en niet-gekeratiniseerd epitheel vast, maar wordt niet meer
gebruikt omwille van het allergiserend potentieel van jodiumderivaten.
- Rimpeltest (gingiva is vast, mucosa verschuifbaar): Men gaat met een pocketsonde de
alveolaire mucosa naar coronaal verschuiven. Er onstaat een rimpel ter hoogte van de muco-
gingivale grens.
De gingivabreedte
= De afstand van de gingivale rand tot aan de muco-gingivale grens (VG + AG).
à Varieert naargelang de plaats in de dentitie: interdentaal of mid-vestibulair. Klinisch
bedoelt men met de gingivabreedte steeds de meting ter hoogte van het mid-verstibulair
vlak.
à Bij volledige geërupteerde (= doorgebroken) tanden is deze het smalst ter hoogte van de
hoektanden en de eerste premolaren. Van daaruit neemt de gingivabreedte globaal toe van
voor naar achter.
à De gingivabreedte neemt toe met de leeftijd van de patiënt, ook na volledige eruptie van
de tanden.
(1.2.5) Contactpunten ( EXAMEN)
Bij contactpunten tussen de tanden:
à Labiale en orale papillen worden interdentaal verbonden door een concaaf
(= naar binnen gericht; hol) oppervlak (= col).
Indien geen contactiepunten:
à Labiale en orale papillen worden interdentaal verbonden door een convex
(naar buiten gericht; bol) oppervlak (= gefusioneerde papillen).
Þ ‘col’ vorm is sterk afhankelijk van de contactpunten.
LET OP: Er is geen ‘col’ bij diasteem (spleetje tussen de tanden)
-5-
