Kritisch denken binnen het verpleegkundig proces
1. Een overzicht van het verpleegkundig proces
1.1 Inleiding
Het verpleegkundig proces is een specifieke denkwijze die
verpleegkundigen hanteren; een benaderingswijze waarin het denken
en doen van verpleegkundigen wordt toegepast.
Het verpleegkundig proces bestaat uit 6 fasen:
1. Anamnese
2. Diagnose
3. Planning van de resultaten
4. Planning van de interventies
5. Uitvoering
6. Evaluatie
1.2 Wat is verpleegkunde?
Verpleegkunde (het bevorderen van welbevinden, het voorkomen van ziekte en het herstellen
van de gezondheid van individuen, gezinnen en gemeenschappen)
- is een combinatie van vakbekwaamheid (art) en wetenschap (science);
- wordt toegepast binnen de context van interpersoonlijke relaties;
- heeft als doel ziekte te voorkomen en gezondheid te bevorderen;
- wordt toegepast bij de zorg voor individuen, gezinnen en gemeenschappen.
Vakbekwaamheid is niet zozeer wat je weet of doet, maar hoe je het doet.
De kunst van het verplegen omvat gevoeligheid, creativiteit, empathie en het vermogen de zorg
aan te passen om aan de unieke behoeften van de patiënt voldoen of om aan onzekere
omstandigheden het hoofd te bieden.
Mensen hebben een aangeboren vermogen tot groei en zelfgenezing. De verpleegkundige is er
om deze vermogens te voeden en te ondersteunen.
Medische focus Verpleegkundige focus
1. Diagnosticeren en behandelen van ziekte. 1. Diagnosticeren, behandelen en
voorkomen van menselijke reacties op
ziekte.
2. Genezen van ziekte. 2. Zorgen voor de patiënt.
3. Richt zich op pathofysiologie en 3. Heeft een holistische benadering – houdt
biologische en fysieke gevolgen. rekening met de gevolgen van het
individu in zijn totaliteit (biologisch,
psychosociaal, cultureel, spiritueel).
4. Patiënten educatie richt zich op de 4. Patiënten educatie richt zich op
behandeling van ziekte of letsel. zelfmanagement om de zelfstandigheid in
het dagelijks leven te vergroten.
Holistisch: de verpleegkunde heeft betrekking op de fysieke (pijn), psychologische (angst),
sociale (terugkeer naar de werksituatie voordat de patiënt is hersteld), culturele en spirituele
(bidden) behoeften van de cliënt.
Multidisciplinair samenwerken (ook wel interdisciplinair samenwerken genoemd):
verpleegkundigen, artsen en andere beroepsoefenaars werken samen om de patiëntenzorg te
plannen en te verlenen.
,1.3 Het belang van het verpleegkundig proces
Het verpleegkundig proces:
- Bevordert samenwerking Als alle teamleden het belang inzien van een systematische,
georganiseerde werkmethode, zal dit de communicatie verbeteren.
- Is kosteneffectief Door de communicatie te verbeteren, worden er minder fouten
gemaakt. Dit leidt tot kortere ziekenhuisopnamen en minder kosten voor de
ziektekostenverzekeringen.
- Helpt de mensen te begrijpen wat verpleegkundigen doen Het is soms moeilijk om
taken aan derden duidelijk te maken. Door waardering van werkgevers en patiënten te
krijgen, moeten ze laten zien dat verpleegkundigen bijdragen aan betere resultaten en
aan kostenvermindering. Het vastleggen van het verpleegkundig proces helpt hierbij.
- Is nodig voor de professionele standaard Dit is het geheel van regels en normen
waarmee verpleegkundigen bij hun werkzaamheden rekening behoren te houden.
- Verhoogt cliëntenparticipatie in de zorg en bevordert de autonomie van de patiënt
Veel patiënten worden te vroeg uit het ziekenhuis ontslagen. Als ze bij alle stappen van
hun behandelproces betrokken worden, zullen ze het belang van wat ze zelf aan hun
gezondheid kunnen bijdragen inzien. Zo worden ze sneller weer zelfstandig.
- Bevordert individuele zorg Met een zorgplan voorkomen verpleegkundigen dat ze
gestandaardiseerde zorg verlenen die uitsluitend gebaseerd is op de medische diagnose
van de patiënt.
- Bevordert efficiëntie Met een systematische werkmethode kun je de zorg organiseren
en prioriteiten stellen, zo voorkom je verdubbeling.
- Ondersteunt continuïteit en coördinatie van zorg Een patiënt krijgt gemiddeld 3
verschillende verpleegkundige op een dag. Met een goed zorgplan wordt er
gegarandeerd dat elke verpleegkundige de patiënt ‘kent’.
- Vergroot de arbeidssatisfactie Goede zorgplannen besparen tijd, energie en frustratie.
Je vaardigheid voor het vinden van creatieve oplossingen neemt toe, zo komt er meer
waardering voor het vak.
Het Beroepsprofiel Verpleegkundige 2020 beschrijft het competentiegebied van de rol van
zorgverlener met de kennis, vaardigheden en houding die van de verpleegkundige gevraagd
wordt als volgt:
‘Als zorgverlener is de verpleegkundige gericht op het versterken van het zelfmanagement van
mensen in hun sociale context, waar mogelijk. Verplegen omvat: het vaststellen van de behoefte
aan verpleegkundige zorg door middel van klinisch redeneren; therapeutische interventies en
persoonlijke verzorging; informatievoorziening, educatie, advies en voorspraak; lichamelijke,
emotionele en geestelijke ondersteuning.’
1.4 Wat is het verpleegkundig proces?
Het verpleegkundig proces is een speciale manier van denken en handelen. Het is een
systematische, creatieve methode en wordt gebruikt om feitelijke, dreigende of mogelijke
gezondheidsproblemen vast te stellen, te voorkomen en te behandelen.
Hall (1955) was de eerste die verplegen als een proces beschreef.
De eersten die het begrip verpleegkundig proces gebruikten, waren onder anderen
Johnson (1959), Orlando (1961) en Wiedenbach (1963). Ze beschreven het als een reeks
fasen.
Rond 1970 ontwikkelde het proces zich van een proces met drie fasen naar een proces
met vijf of zes fasen (volgens Vitale, Schultz & Nugent, 1974). Dit boek verdeelt het
verpleegkundig proces in zes fasen, om zo te kunnen reflecteren op resultaatgerichte
gezondheidszorg.
,Het doel van het verpleegkundig proces is een kader te verschaffen waarmee verpleegkundigen
de gezondheidstoestand van de patiënt kunne vaststellen en hem kunnen helpen bij het
tegemoetkomen aan zijn gezondheidsbehoeften.
Het verpleegkundig proces is:
- Dynamisch en cyclisch Er wordt veel geëvalueerd op de patiënten reacties, om zo de
nodige wijzigingen in het zorgplan aan te brengen.
- Patiënt centraal De behoefte van de patiënt staat altijd op de eerste plaats. De patiënt
wordt aangemoedigd om, voor zover mogelijk, controle te houden over de eigen
gezondheid en zelf besluiten te nemen over de zorg.
- Holistisch Elke patiënt is een uniek individu.
- Planmatig en resultaatgericht Interventies worden zorgvuldig gekozen en zijn
gebaseerd op theorieën en onderzoek, zo wordt het gewenste patiënten resultaat
behaald.
- Evidence based Verpleegkundigen moeten besluiten nemen die gebaseerd zijn op het
beste (wetenschappelijke) bewijs.
- Flexibel De verpleegkundige verleent de zorg volgens een plan, maar weet dat dit plan
continu een verandering kan ondergaan.
- Gericht op de gezondheidstoestand Zorgplannen worden opgesteld op basis van
beweringen over de gezondheidstoestand van de patiënt. Niet elk probleem kan
voorkomen of uitgesloten worden (pijn, immobiliteit). In dit geval wordt er geprobeerd
om de situatie te verlichten.
- Cognitief (denk)proces De verpleegkundige moet haar intellectuele vaardigheden met
betrekking tot probleemoplossing en besluitvorming toepassen.
De verpleegkundige die met het verpleegkundig proces werkt, luistert naar het verhaal van een
patiënt om antwoord te krijgen op de volgende vragen:
Dit denkproces wordt ook wel ‘prognosticeren’ genoemd. De prognose is de uitspraak van een
verpleegkundige over het vermoedelijke verloop en uitkomst van de gevolgen van een ziekte.
Fase Activiteiten
Anamnese Verzamelen en ordenen van gegevens.
Diagnose Vaststellen van de huidige gezondheidstoestand
(problemen en vermogens).
Planning van de resultaten Bepalen van de wenselijke resultaten.
Planning van de interventies Selecteren van de verpleegkundige interventies
(voorkomen of verlichten van problemen).
Uitvoering Uitvoeren van het zorgplan.
Evaluatie Vaststellen of de beoogde resultaten bereikt zijn.
, Alle fasen zijn planmatig, doelgericht, systematisch en bewust. Iedere fase is afhankelijk van de
activiteiten in de fasen daarvoor:
1. Anamnese Diagnose. Je moet over nauwkeurige gegevens beschikken om de juiste
diagnose te kunnen stellen.
2. Diagnose Planning van de resultaten. De wenselijke resultaten komen direct voort uit
je diagnosen.
3. Planning van de resultaten Planning van de interventies. De wenselijke resultaten
bepalen je keuze van de interventies. Je kiest interventies waarvan je denkt dat ze de
beoogde resultaten zullen opleveren.
4. Planning van de resultaten Uitvoering. Het zorgplan dient als leidraad voor de
activiteiten die je uitvoert.
5. Uitvoering Evaluatie. In de diagnosefase heb je de huidige gezondheidstoestand van
de patiënt vastgesteld. Dit zorgplan moet worden uitgevoerd om een verandering in de
gezondheidstoestand teweeg te brengen die je kunt evalueren.
Probleemoplossing is het proces van het vaststellen van een probleem om daarna maatregelen
te plannen en te nemen om het probleem op te lossen. Het gaat bij het oplossen niet alleen om
de verpleegkundige mogelijkheden, maar ook om het vermogen van de patiënt zelf. Het oplossen
van een probleem gaat via een wetenschappelijke methode. Hierbij wordt een probleem
opgelost met behulp van onderzoeksgegevens en hypothesen (vaststellen van het probleem
definiëren van het probleem oplossen van het probleem).
Intuïtie is een probleemoplossende benaderingswijze die vertrouwt op het ‘innerlijke gevoel’ van
iemand. Soms heb je een ‘niet-pluis-gevoel’ maar weet je niet waarom of wat er mis is.
Met de proefondervindelijke methode (trial and error) ga je een aantal oplossingen proberen
voordat je de best werkende gevonden hebt. Deze methode is inefficiënt en je kan de patiënt
ermee schaden.
1. Een overzicht van het verpleegkundig proces
1.1 Inleiding
Het verpleegkundig proces is een specifieke denkwijze die
verpleegkundigen hanteren; een benaderingswijze waarin het denken
en doen van verpleegkundigen wordt toegepast.
Het verpleegkundig proces bestaat uit 6 fasen:
1. Anamnese
2. Diagnose
3. Planning van de resultaten
4. Planning van de interventies
5. Uitvoering
6. Evaluatie
1.2 Wat is verpleegkunde?
Verpleegkunde (het bevorderen van welbevinden, het voorkomen van ziekte en het herstellen
van de gezondheid van individuen, gezinnen en gemeenschappen)
- is een combinatie van vakbekwaamheid (art) en wetenschap (science);
- wordt toegepast binnen de context van interpersoonlijke relaties;
- heeft als doel ziekte te voorkomen en gezondheid te bevorderen;
- wordt toegepast bij de zorg voor individuen, gezinnen en gemeenschappen.
Vakbekwaamheid is niet zozeer wat je weet of doet, maar hoe je het doet.
De kunst van het verplegen omvat gevoeligheid, creativiteit, empathie en het vermogen de zorg
aan te passen om aan de unieke behoeften van de patiënt voldoen of om aan onzekere
omstandigheden het hoofd te bieden.
Mensen hebben een aangeboren vermogen tot groei en zelfgenezing. De verpleegkundige is er
om deze vermogens te voeden en te ondersteunen.
Medische focus Verpleegkundige focus
1. Diagnosticeren en behandelen van ziekte. 1. Diagnosticeren, behandelen en
voorkomen van menselijke reacties op
ziekte.
2. Genezen van ziekte. 2. Zorgen voor de patiënt.
3. Richt zich op pathofysiologie en 3. Heeft een holistische benadering – houdt
biologische en fysieke gevolgen. rekening met de gevolgen van het
individu in zijn totaliteit (biologisch,
psychosociaal, cultureel, spiritueel).
4. Patiënten educatie richt zich op de 4. Patiënten educatie richt zich op
behandeling van ziekte of letsel. zelfmanagement om de zelfstandigheid in
het dagelijks leven te vergroten.
Holistisch: de verpleegkunde heeft betrekking op de fysieke (pijn), psychologische (angst),
sociale (terugkeer naar de werksituatie voordat de patiënt is hersteld), culturele en spirituele
(bidden) behoeften van de cliënt.
Multidisciplinair samenwerken (ook wel interdisciplinair samenwerken genoemd):
verpleegkundigen, artsen en andere beroepsoefenaars werken samen om de patiëntenzorg te
plannen en te verlenen.
,1.3 Het belang van het verpleegkundig proces
Het verpleegkundig proces:
- Bevordert samenwerking Als alle teamleden het belang inzien van een systematische,
georganiseerde werkmethode, zal dit de communicatie verbeteren.
- Is kosteneffectief Door de communicatie te verbeteren, worden er minder fouten
gemaakt. Dit leidt tot kortere ziekenhuisopnamen en minder kosten voor de
ziektekostenverzekeringen.
- Helpt de mensen te begrijpen wat verpleegkundigen doen Het is soms moeilijk om
taken aan derden duidelijk te maken. Door waardering van werkgevers en patiënten te
krijgen, moeten ze laten zien dat verpleegkundigen bijdragen aan betere resultaten en
aan kostenvermindering. Het vastleggen van het verpleegkundig proces helpt hierbij.
- Is nodig voor de professionele standaard Dit is het geheel van regels en normen
waarmee verpleegkundigen bij hun werkzaamheden rekening behoren te houden.
- Verhoogt cliëntenparticipatie in de zorg en bevordert de autonomie van de patiënt
Veel patiënten worden te vroeg uit het ziekenhuis ontslagen. Als ze bij alle stappen van
hun behandelproces betrokken worden, zullen ze het belang van wat ze zelf aan hun
gezondheid kunnen bijdragen inzien. Zo worden ze sneller weer zelfstandig.
- Bevordert individuele zorg Met een zorgplan voorkomen verpleegkundigen dat ze
gestandaardiseerde zorg verlenen die uitsluitend gebaseerd is op de medische diagnose
van de patiënt.
- Bevordert efficiëntie Met een systematische werkmethode kun je de zorg organiseren
en prioriteiten stellen, zo voorkom je verdubbeling.
- Ondersteunt continuïteit en coördinatie van zorg Een patiënt krijgt gemiddeld 3
verschillende verpleegkundige op een dag. Met een goed zorgplan wordt er
gegarandeerd dat elke verpleegkundige de patiënt ‘kent’.
- Vergroot de arbeidssatisfactie Goede zorgplannen besparen tijd, energie en frustratie.
Je vaardigheid voor het vinden van creatieve oplossingen neemt toe, zo komt er meer
waardering voor het vak.
Het Beroepsprofiel Verpleegkundige 2020 beschrijft het competentiegebied van de rol van
zorgverlener met de kennis, vaardigheden en houding die van de verpleegkundige gevraagd
wordt als volgt:
‘Als zorgverlener is de verpleegkundige gericht op het versterken van het zelfmanagement van
mensen in hun sociale context, waar mogelijk. Verplegen omvat: het vaststellen van de behoefte
aan verpleegkundige zorg door middel van klinisch redeneren; therapeutische interventies en
persoonlijke verzorging; informatievoorziening, educatie, advies en voorspraak; lichamelijke,
emotionele en geestelijke ondersteuning.’
1.4 Wat is het verpleegkundig proces?
Het verpleegkundig proces is een speciale manier van denken en handelen. Het is een
systematische, creatieve methode en wordt gebruikt om feitelijke, dreigende of mogelijke
gezondheidsproblemen vast te stellen, te voorkomen en te behandelen.
Hall (1955) was de eerste die verplegen als een proces beschreef.
De eersten die het begrip verpleegkundig proces gebruikten, waren onder anderen
Johnson (1959), Orlando (1961) en Wiedenbach (1963). Ze beschreven het als een reeks
fasen.
Rond 1970 ontwikkelde het proces zich van een proces met drie fasen naar een proces
met vijf of zes fasen (volgens Vitale, Schultz & Nugent, 1974). Dit boek verdeelt het
verpleegkundig proces in zes fasen, om zo te kunnen reflecteren op resultaatgerichte
gezondheidszorg.
,Het doel van het verpleegkundig proces is een kader te verschaffen waarmee verpleegkundigen
de gezondheidstoestand van de patiënt kunne vaststellen en hem kunnen helpen bij het
tegemoetkomen aan zijn gezondheidsbehoeften.
Het verpleegkundig proces is:
- Dynamisch en cyclisch Er wordt veel geëvalueerd op de patiënten reacties, om zo de
nodige wijzigingen in het zorgplan aan te brengen.
- Patiënt centraal De behoefte van de patiënt staat altijd op de eerste plaats. De patiënt
wordt aangemoedigd om, voor zover mogelijk, controle te houden over de eigen
gezondheid en zelf besluiten te nemen over de zorg.
- Holistisch Elke patiënt is een uniek individu.
- Planmatig en resultaatgericht Interventies worden zorgvuldig gekozen en zijn
gebaseerd op theorieën en onderzoek, zo wordt het gewenste patiënten resultaat
behaald.
- Evidence based Verpleegkundigen moeten besluiten nemen die gebaseerd zijn op het
beste (wetenschappelijke) bewijs.
- Flexibel De verpleegkundige verleent de zorg volgens een plan, maar weet dat dit plan
continu een verandering kan ondergaan.
- Gericht op de gezondheidstoestand Zorgplannen worden opgesteld op basis van
beweringen over de gezondheidstoestand van de patiënt. Niet elk probleem kan
voorkomen of uitgesloten worden (pijn, immobiliteit). In dit geval wordt er geprobeerd
om de situatie te verlichten.
- Cognitief (denk)proces De verpleegkundige moet haar intellectuele vaardigheden met
betrekking tot probleemoplossing en besluitvorming toepassen.
De verpleegkundige die met het verpleegkundig proces werkt, luistert naar het verhaal van een
patiënt om antwoord te krijgen op de volgende vragen:
Dit denkproces wordt ook wel ‘prognosticeren’ genoemd. De prognose is de uitspraak van een
verpleegkundige over het vermoedelijke verloop en uitkomst van de gevolgen van een ziekte.
Fase Activiteiten
Anamnese Verzamelen en ordenen van gegevens.
Diagnose Vaststellen van de huidige gezondheidstoestand
(problemen en vermogens).
Planning van de resultaten Bepalen van de wenselijke resultaten.
Planning van de interventies Selecteren van de verpleegkundige interventies
(voorkomen of verlichten van problemen).
Uitvoering Uitvoeren van het zorgplan.
Evaluatie Vaststellen of de beoogde resultaten bereikt zijn.
, Alle fasen zijn planmatig, doelgericht, systematisch en bewust. Iedere fase is afhankelijk van de
activiteiten in de fasen daarvoor:
1. Anamnese Diagnose. Je moet over nauwkeurige gegevens beschikken om de juiste
diagnose te kunnen stellen.
2. Diagnose Planning van de resultaten. De wenselijke resultaten komen direct voort uit
je diagnosen.
3. Planning van de resultaten Planning van de interventies. De wenselijke resultaten
bepalen je keuze van de interventies. Je kiest interventies waarvan je denkt dat ze de
beoogde resultaten zullen opleveren.
4. Planning van de resultaten Uitvoering. Het zorgplan dient als leidraad voor de
activiteiten die je uitvoert.
5. Uitvoering Evaluatie. In de diagnosefase heb je de huidige gezondheidstoestand van
de patiënt vastgesteld. Dit zorgplan moet worden uitgevoerd om een verandering in de
gezondheidstoestand teweeg te brengen die je kunt evalueren.
Probleemoplossing is het proces van het vaststellen van een probleem om daarna maatregelen
te plannen en te nemen om het probleem op te lossen. Het gaat bij het oplossen niet alleen om
de verpleegkundige mogelijkheden, maar ook om het vermogen van de patiënt zelf. Het oplossen
van een probleem gaat via een wetenschappelijke methode. Hierbij wordt een probleem
opgelost met behulp van onderzoeksgegevens en hypothesen (vaststellen van het probleem
definiëren van het probleem oplossen van het probleem).
Intuïtie is een probleemoplossende benaderingswijze die vertrouwt op het ‘innerlijke gevoel’ van
iemand. Soms heb je een ‘niet-pluis-gevoel’ maar weet je niet waarom of wat er mis is.
Met de proefondervindelijke methode (trial and error) ga je een aantal oplossingen proberen
voordat je de best werkende gevonden hebt. Deze methode is inefficiënt en je kan de patiënt
ermee schaden.
