SAMENVATTING
GESCHIEDENIS VAN DE
MIDDELEEUWEN
Op basis van hoorcolleges en powerpoints van professor Ortwin Huysmans
BACHELOR GESCHIEDENIS
2022-2023
,Inhoudstafel
0. Inleiding: Wat zijn de Middeleeuwen p.2
1. Van Romeinse provincies naar barbaarse rijken p.5
2. De rurale samenleving in de vroege Middeleeuwen p.27
3. Handel en nijverheid in de Vroege Middeleeuwen p.39
4. De postimperiale koninkrijken p.49
5. De Karolingische Rijken p.67
6. Een Kerk in lekenhanden? (300-1000) p.81
1
,Inleiding: wat zijn de middeleeuwen
= concept uitgevonden door de humanisten
1. Renaissance en humanisme
Eigen tijd (1330-1450): renaissance, ‘wedergeboorte’ van klassieke beschaving
- heropleving
- Bewondering voor klassieke oudheid
- Middeleeuwen tussenperiode van verval
o ‘lange nacht van onwetendheid’ (Petrarca)
▪ Periodisering 3 delen: oudheid, nieuwe tijdperk waarin hij leefde,
tussen = ‘media aeva’ (oninteressant tussenperiode niets gepresteerd)
o ‘saecula tenebrae’, ‘media tempestas’ (Petrarca)
- Humanisten: herstel van oude beschaving
2. De Verlichting
Beeld van humanisten versterken
Nadruk op ratio (rationalisme), redenering
De ontvoogding van een zichzelf opgelegde onmondigheid (Kant)
Middeleeuwen als bron van alle kwaad in AR
- Overwicht van Kerk op staat
- Willekeur van vorsten en heren over onderdanen
- Overwicht van religie op kritisch redeneren, bijgeloof (allen theologie, niets
wetenschappelijks gepresteerd)
➔ Verlichters wilden mens verheffen
Fr rev: opheffing religieuze instellingen, aristocratie
3. Beeld in de 19e eeuw
Reactie op rationalisme en invloed romantiek, conservatisme, nationalisme: positiever beeld
Nadruk op traditie, eenheid, meer op gevoel inspelen
ME herwaarderen: harmonie (19e eeuw = chaos), diepchristelijke periode 1 grote kerk
Gebruiken voor eigen agenda
- Conservatisme
o Reactie tegen Verlichting/rationalisme
o Tegen liberalen
o Waarden en normen (ridderlijk)
2
, - Romantiek
o Hang naar sentiment, heroïek, hiërarchie
- Nationalisme
o Zoektocht naar oorsprong natie, geschiedenis gebruiken (terugprojecteren)
(bv Frankrijk -> Franken: nationalistische geschiedschrijving, bv. Vlaanderen ->
Guldensporenslag)
o Gebruiken voor politieke agenda
- Ultramontanisme
o Hang naar diepchristelijke tijden , ME is ideaal (onkritisch niet historisch)
4. Culturele manifestaties
Architectuur
- Neogotiek (19e eeuw) en restauraties (bv. kathedraal Keulen) , Violet le Duc
Literatuur
- Romans met Middeleeuwse setting (bv. de leeuw Van Vlaanderen)
Beeldende kunst
- Pre-raffaellieten in Engeland (willen terug naar voor Raffael), romantiek
Herwaardering
Positief: archiveren, inventariseren
Negatief: Middeleeuwse geschiedenis vaak ten dienste van religieuze, ideologische,
nationale agenda
Wetenschap niet ten goede
5. Moderne geschiedwetenschap
Erkenning eigenheid, ‘andersheid’ van ME
- Evidenties voor ons = niet voor hun: scheiding kerk en staat, rechtssystemen (bv.
eigendomsrecht)
- Verleden = foreign country, aanvaard andere concepties
- Lokaal geconcentreerde, agrarische samenleving
- Belang van geloof, rituelen, magisch wereldbeeld
- Fundamenteel ander idee van macht, instituties, territoria, bezit, staat
Invloed van culturele en sociale antropologie
- Bestudeert kleine eenvoudige gemeenschappen met al z’n eigenheden toegepast op
ME
6. Afbakening
Symbolisch eindpunt? (meer afgebakend dan begin)
- 1453: val Constantinopel, einde 100jarige oorlog (einde grote aanwezigheid Engeland
op continent)
- 1492: Columbus, einde reconquista (veroveringspoging 5 eeuwen van Spaanse
christelijke monarchen die Islamieten verjaagden, Moren weggejaagd in 1492,
opmars Habsburgse rijk), exploratie Nieuwe wereld
3
GESCHIEDENIS VAN DE
MIDDELEEUWEN
Op basis van hoorcolleges en powerpoints van professor Ortwin Huysmans
BACHELOR GESCHIEDENIS
2022-2023
,Inhoudstafel
0. Inleiding: Wat zijn de Middeleeuwen p.2
1. Van Romeinse provincies naar barbaarse rijken p.5
2. De rurale samenleving in de vroege Middeleeuwen p.27
3. Handel en nijverheid in de Vroege Middeleeuwen p.39
4. De postimperiale koninkrijken p.49
5. De Karolingische Rijken p.67
6. Een Kerk in lekenhanden? (300-1000) p.81
1
,Inleiding: wat zijn de middeleeuwen
= concept uitgevonden door de humanisten
1. Renaissance en humanisme
Eigen tijd (1330-1450): renaissance, ‘wedergeboorte’ van klassieke beschaving
- heropleving
- Bewondering voor klassieke oudheid
- Middeleeuwen tussenperiode van verval
o ‘lange nacht van onwetendheid’ (Petrarca)
▪ Periodisering 3 delen: oudheid, nieuwe tijdperk waarin hij leefde,
tussen = ‘media aeva’ (oninteressant tussenperiode niets gepresteerd)
o ‘saecula tenebrae’, ‘media tempestas’ (Petrarca)
- Humanisten: herstel van oude beschaving
2. De Verlichting
Beeld van humanisten versterken
Nadruk op ratio (rationalisme), redenering
De ontvoogding van een zichzelf opgelegde onmondigheid (Kant)
Middeleeuwen als bron van alle kwaad in AR
- Overwicht van Kerk op staat
- Willekeur van vorsten en heren over onderdanen
- Overwicht van religie op kritisch redeneren, bijgeloof (allen theologie, niets
wetenschappelijks gepresteerd)
➔ Verlichters wilden mens verheffen
Fr rev: opheffing religieuze instellingen, aristocratie
3. Beeld in de 19e eeuw
Reactie op rationalisme en invloed romantiek, conservatisme, nationalisme: positiever beeld
Nadruk op traditie, eenheid, meer op gevoel inspelen
ME herwaarderen: harmonie (19e eeuw = chaos), diepchristelijke periode 1 grote kerk
Gebruiken voor eigen agenda
- Conservatisme
o Reactie tegen Verlichting/rationalisme
o Tegen liberalen
o Waarden en normen (ridderlijk)
2
, - Romantiek
o Hang naar sentiment, heroïek, hiërarchie
- Nationalisme
o Zoektocht naar oorsprong natie, geschiedenis gebruiken (terugprojecteren)
(bv Frankrijk -> Franken: nationalistische geschiedschrijving, bv. Vlaanderen ->
Guldensporenslag)
o Gebruiken voor politieke agenda
- Ultramontanisme
o Hang naar diepchristelijke tijden , ME is ideaal (onkritisch niet historisch)
4. Culturele manifestaties
Architectuur
- Neogotiek (19e eeuw) en restauraties (bv. kathedraal Keulen) , Violet le Duc
Literatuur
- Romans met Middeleeuwse setting (bv. de leeuw Van Vlaanderen)
Beeldende kunst
- Pre-raffaellieten in Engeland (willen terug naar voor Raffael), romantiek
Herwaardering
Positief: archiveren, inventariseren
Negatief: Middeleeuwse geschiedenis vaak ten dienste van religieuze, ideologische,
nationale agenda
Wetenschap niet ten goede
5. Moderne geschiedwetenschap
Erkenning eigenheid, ‘andersheid’ van ME
- Evidenties voor ons = niet voor hun: scheiding kerk en staat, rechtssystemen (bv.
eigendomsrecht)
- Verleden = foreign country, aanvaard andere concepties
- Lokaal geconcentreerde, agrarische samenleving
- Belang van geloof, rituelen, magisch wereldbeeld
- Fundamenteel ander idee van macht, instituties, territoria, bezit, staat
Invloed van culturele en sociale antropologie
- Bestudeert kleine eenvoudige gemeenschappen met al z’n eigenheden toegepast op
ME
6. Afbakening
Symbolisch eindpunt? (meer afgebakend dan begin)
- 1453: val Constantinopel, einde 100jarige oorlog (einde grote aanwezigheid Engeland
op continent)
- 1492: Columbus, einde reconquista (veroveringspoging 5 eeuwen van Spaanse
christelijke monarchen die Islamieten verjaagden, Moren weggejaagd in 1492,
opmars Habsburgse rijk), exploratie Nieuwe wereld
3
