PSYCHOPATHOLOGIE EN PSYCHIATRIE,
KINDEREN EN JONGEREN, DEEL II
LOUISE SIMONS
1
, INLEIDING EN
BIOLOGISCHE ASPECTEN GEDRAGSSTOORNISSEN
INLEIDING
MULTILEVEL – MULTIFACTORIËLE ETIOPATHOGENESE
- Samenvatting van alles wat er speelt bij k&j:
o Heel veel factoren spelen mee
→ allemaal samen doorheen de ontwikkeling maken
dat op een bepaald moment k&j problemen gaan vertonen
- Hier: genetica, voorbeschiktheid – hersenniveau
o Ingebed in omgevingen die hierop inspelen
o Het is nooit unicausaal
ONTWIKKELING: TRANSACTIONALITEIT
- Ontwikkeling: iets kan op een bepaald moment een verhouding hebben van x% genetisch y%
omgevingsbepaald, maar doorheen de ontwikkeling kan de verhouding gaan veranderen omdat de
omgeving gaat inspelen op hoe iemand zich gedraagt, gaat dingen uitlokken in omgeving en omgekeerd
o Maar, zelf die elementen kunnen soms vooral genetica gaan triggeren
- Gen-omgevingssamenspel doorheen de tijd
FYSIEKE VS FUNCTIONELE ONTWIKKELING
- Fysieke ontwikkeling
o Lichamelijke ontwikkeling (bewegingsstelsel, voortplantingssysteem)
o Hersenontwikkeling
o Stressverwerkingssysteem
o Autonoom zenuwstelsel
- Functionele ontwikkeling
o Motoriek
o Cognitie en communicatie
o Emotieregulatie
o Sociale relatievorming
o Seksualiteit
o Persoonlijkheid / identiteit
o Moraliteit
➔ Andere mogelijkheden op andere leeftijden: afvragen wat we mogen verwachten van vaardigheden
die kinderen al dan niet hebben
2
,KINDER- EN JEUGDPSYCHIATRISCHE BEELDEN
- “Dis”functionele ontwikkeling = functionele ontwikkeling in disbalans met verwachtingen, waardoor er
problemen optreden
- Mensen met psychopathologie hekelen de term ‘stoornis’
o Disorder = ‘niet meer zoals je het zou verwachten’, maar NIET gelijk aan stoornis
o Stoornis = totaal andere manier in elkaar zitten
Multilevel – multifactorieel
- Genetische varianten
- Gen-omgevingsinteracties en –correlaties
- Neuro-anatomische / neurofysiologische / neuro- endocrinologische / neurotransmissie – varianten
- Stressverwerkingsproblemen
- Biologische omgevingsimpact (voeding, verontreiniging, ACEs (Adverse Childhood Experiences),
stress (studie, sociaal, familiaal) en bedreiging, ...)
- Negatieve leereffecten (opvoeding, leeftijdsgenoten, sociale media,…)
OVER “STOORNISSEN”
- Disorder (in medische terminologie) =
o Een verstoring van het normaal functioneren van de geest of het lichaam
o Een set problemen die resulteren in significante moeilijkheden, distress, beperking en/of lijden in
het leven van het individu veroorzaakt
o Kan veroorzaakt worden door genetische factoren, ziekte of ‘trauma’
- Disorder is NIET hetzelfde als disease
o Disease = a particular distinctive process in the body with a specific cause, symptoms and course
o Ziekte kan leiden tot stoornissen, stoornissen kunnen leiden tot ziekte, maar ze vallen NIET samen
CATEGORIAAL OF CONTINUÜM
- Kinder- en jeugdpsychiatrische beelden kunnen categoriaal of een uiterste van een continuüm
(dimensioneel) zijn
o Bij autisme is de breuklijn het sterkst
o Iemand met diagnose ADHD verschilt eig puur kwantitatief van iemand die ze net niet krijgt en je
hebt er alle gradaties in
- Dimensionele distributie kan nog steeds een “taxon” herbergen
o Ook onder zo’n dimensionele verdeling kan er een taxon onderzitten
• Rode heeft ziekmakende afwijking dan de groene
• Maar doordat die zelf ook dimensionaal of normaal verdeeld zijn lopen die netjes
dimensionaal in elkaar over
• Het is niet omdat de dingen dimensionaal zijn dat ze niet onderliggend toch ergens een
categoriale afwijkende problematiek kunnen herbergen
• Maar de meeste problematieken die we kennen, daar is alles groen
3
, GEDRAGSSTOORNISSEN
Casus 1: Kenny 17J
- Opgepakt door de politie (schulden bij verschillende banken, leningen aan dealers)
- Aangesloten bij hooliganclub en deelname aan bosgevechten
- Thuis al jarenlang in ruzie, hebben het opgegeven
- Lijkt niet uit fouten te leren...
- Schoolverzuim, vechtpartijen, geschorst (BUSO)
- Opvliegend, op spoed na kort en klein slagen van zijn kamer
Casus 2: Geoffrey 10J
- Verblijft in een voorziening van jongerenwelzijn
- Thuissituatie is te onveilig
o Vader is chronisch werkloos, alcoholmisbruik en gewelddadig
o Moeder is onmachtig, chronisch vermoeid
- Explosief, vechtersbaasje, pesterijen
- Klein hartje, maar wantrouwig
- Spreekt recent over suïcide
- Residentie haakt af...
Casus 3: Evert 14J
- Door jeugdrechter verwezen naar GI De Grubbe
- Recidiverend contact met de politie
o Chanteert andere jongeren
o Dwingt meisjes tot seksueel contact
- Weet te charmeren
- Begrijpt niet wat hij fout doet, legt de schuld bij de anderen, heeft steeds een uitleg klaar
waarin hij zijn gelijk aantoont
FENOMENOLOGIE
- Reactief/proactief agressief
o Reactief = reageren agressief als reactie op anderen ➔ opstandig wanneer de
wereld iets van hen vraagt
o Proactief = initiatief om iemand iets aan te doen ➔ er echt bewust over nadenken
- Oppositioneel-opstandige stoornis
- Normoverschrijdend gedragsstoornis
- Periodiek explosief gedragsstoornis
REACTIEVE AGRESSIE PROACTIEVE AGRESSIE
• Uiting van macht
• Uiting van onmacht − Vaak heel charmant en
− Voelt zich in het nauw gedrongen manipulatief
• Reactie op bedreiging • Wens tot dominantie/bedreiging van
• Woede en controleverlies andere of toe-eigenen van bezittingen
• Onderliggend angstig • Meer berekend/in controle
• Weinig angst
4
KINDEREN EN JONGEREN, DEEL II
LOUISE SIMONS
1
, INLEIDING EN
BIOLOGISCHE ASPECTEN GEDRAGSSTOORNISSEN
INLEIDING
MULTILEVEL – MULTIFACTORIËLE ETIOPATHOGENESE
- Samenvatting van alles wat er speelt bij k&j:
o Heel veel factoren spelen mee
→ allemaal samen doorheen de ontwikkeling maken
dat op een bepaald moment k&j problemen gaan vertonen
- Hier: genetica, voorbeschiktheid – hersenniveau
o Ingebed in omgevingen die hierop inspelen
o Het is nooit unicausaal
ONTWIKKELING: TRANSACTIONALITEIT
- Ontwikkeling: iets kan op een bepaald moment een verhouding hebben van x% genetisch y%
omgevingsbepaald, maar doorheen de ontwikkeling kan de verhouding gaan veranderen omdat de
omgeving gaat inspelen op hoe iemand zich gedraagt, gaat dingen uitlokken in omgeving en omgekeerd
o Maar, zelf die elementen kunnen soms vooral genetica gaan triggeren
- Gen-omgevingssamenspel doorheen de tijd
FYSIEKE VS FUNCTIONELE ONTWIKKELING
- Fysieke ontwikkeling
o Lichamelijke ontwikkeling (bewegingsstelsel, voortplantingssysteem)
o Hersenontwikkeling
o Stressverwerkingssysteem
o Autonoom zenuwstelsel
- Functionele ontwikkeling
o Motoriek
o Cognitie en communicatie
o Emotieregulatie
o Sociale relatievorming
o Seksualiteit
o Persoonlijkheid / identiteit
o Moraliteit
➔ Andere mogelijkheden op andere leeftijden: afvragen wat we mogen verwachten van vaardigheden
die kinderen al dan niet hebben
2
,KINDER- EN JEUGDPSYCHIATRISCHE BEELDEN
- “Dis”functionele ontwikkeling = functionele ontwikkeling in disbalans met verwachtingen, waardoor er
problemen optreden
- Mensen met psychopathologie hekelen de term ‘stoornis’
o Disorder = ‘niet meer zoals je het zou verwachten’, maar NIET gelijk aan stoornis
o Stoornis = totaal andere manier in elkaar zitten
Multilevel – multifactorieel
- Genetische varianten
- Gen-omgevingsinteracties en –correlaties
- Neuro-anatomische / neurofysiologische / neuro- endocrinologische / neurotransmissie – varianten
- Stressverwerkingsproblemen
- Biologische omgevingsimpact (voeding, verontreiniging, ACEs (Adverse Childhood Experiences),
stress (studie, sociaal, familiaal) en bedreiging, ...)
- Negatieve leereffecten (opvoeding, leeftijdsgenoten, sociale media,…)
OVER “STOORNISSEN”
- Disorder (in medische terminologie) =
o Een verstoring van het normaal functioneren van de geest of het lichaam
o Een set problemen die resulteren in significante moeilijkheden, distress, beperking en/of lijden in
het leven van het individu veroorzaakt
o Kan veroorzaakt worden door genetische factoren, ziekte of ‘trauma’
- Disorder is NIET hetzelfde als disease
o Disease = a particular distinctive process in the body with a specific cause, symptoms and course
o Ziekte kan leiden tot stoornissen, stoornissen kunnen leiden tot ziekte, maar ze vallen NIET samen
CATEGORIAAL OF CONTINUÜM
- Kinder- en jeugdpsychiatrische beelden kunnen categoriaal of een uiterste van een continuüm
(dimensioneel) zijn
o Bij autisme is de breuklijn het sterkst
o Iemand met diagnose ADHD verschilt eig puur kwantitatief van iemand die ze net niet krijgt en je
hebt er alle gradaties in
- Dimensionele distributie kan nog steeds een “taxon” herbergen
o Ook onder zo’n dimensionele verdeling kan er een taxon onderzitten
• Rode heeft ziekmakende afwijking dan de groene
• Maar doordat die zelf ook dimensionaal of normaal verdeeld zijn lopen die netjes
dimensionaal in elkaar over
• Het is niet omdat de dingen dimensionaal zijn dat ze niet onderliggend toch ergens een
categoriale afwijkende problematiek kunnen herbergen
• Maar de meeste problematieken die we kennen, daar is alles groen
3
, GEDRAGSSTOORNISSEN
Casus 1: Kenny 17J
- Opgepakt door de politie (schulden bij verschillende banken, leningen aan dealers)
- Aangesloten bij hooliganclub en deelname aan bosgevechten
- Thuis al jarenlang in ruzie, hebben het opgegeven
- Lijkt niet uit fouten te leren...
- Schoolverzuim, vechtpartijen, geschorst (BUSO)
- Opvliegend, op spoed na kort en klein slagen van zijn kamer
Casus 2: Geoffrey 10J
- Verblijft in een voorziening van jongerenwelzijn
- Thuissituatie is te onveilig
o Vader is chronisch werkloos, alcoholmisbruik en gewelddadig
o Moeder is onmachtig, chronisch vermoeid
- Explosief, vechtersbaasje, pesterijen
- Klein hartje, maar wantrouwig
- Spreekt recent over suïcide
- Residentie haakt af...
Casus 3: Evert 14J
- Door jeugdrechter verwezen naar GI De Grubbe
- Recidiverend contact met de politie
o Chanteert andere jongeren
o Dwingt meisjes tot seksueel contact
- Weet te charmeren
- Begrijpt niet wat hij fout doet, legt de schuld bij de anderen, heeft steeds een uitleg klaar
waarin hij zijn gelijk aantoont
FENOMENOLOGIE
- Reactief/proactief agressief
o Reactief = reageren agressief als reactie op anderen ➔ opstandig wanneer de
wereld iets van hen vraagt
o Proactief = initiatief om iemand iets aan te doen ➔ er echt bewust over nadenken
- Oppositioneel-opstandige stoornis
- Normoverschrijdend gedragsstoornis
- Periodiek explosief gedragsstoornis
REACTIEVE AGRESSIE PROACTIEVE AGRESSIE
• Uiting van macht
• Uiting van onmacht − Vaak heel charmant en
− Voelt zich in het nauw gedrongen manipulatief
• Reactie op bedreiging • Wens tot dominantie/bedreiging van
• Woede en controleverlies andere of toe-eigenen van bezittingen
• Onderliggend angstig • Meer berekend/in controle
• Weinig angst
4
