Methodiek oudergericht pedagogisch adviseren
Sonja Ehlers & Meta Kuipers
Samenvatting
Inhoud
Hoofdstuk 1 Oudergericht adviseren............................................................................................... 2
Hoofdstuk 2 Adviseren en samenwerken........................................................................................8
Hoofdstuk 3 Competentiegericht werken.......................................................................................12
Hoofdstuk 4 Overzicht van de methodiek oudergericht pedagogisch adviseren............................13
Hoofdstuk 5 Overzicht stap 1: verhelderen vraag, doel en competentie........................................14
Hoofdstuk 6 Stap 1 deel 1: vraag verhelderen...............................................................................16
Hoofdstuk 7 Stap 1 deel 2: doel, competenties en contract...........................................................18
Hoofdstuk 8 Reflectie op stap 1: taxeren van de opvoedingsvraag...............................................20
Hoofdstuk 9 Voorbereiding stap 2: informatie zoeken en selecteren.............................................21
Hoofdstuk 10 Stap 2: zicht op het kind nuanceren en mogelijkheden van handelen afleiden........23
Hoofdstuk 11 Stap 3: gebruiksaanwijzing voor de lastige opvoedingssituatie...............................25
Hoofdstuk 12 Gereedschap voor het werken met ouders..............................................................26
,Hoofdstuk 1 Oudergericht adviseren
Met het oudergerichte pedagogisch advies (OPAd)biedt de hulpverlener stappen van handelen om
samen met de ouder tot een passend advies te komen. Niet het kind staat centraal, maar de ouder.
De ouder heeft een probleem met het aanpassen van zijn handelen aan de veranderende vragen
waar zijn kind hem voor stelt, iets staat hem in de weg.
1.1 Kindgericht en oudergericht adviseren
Pedagogisch advies gaat over ouders, niet over kinderen. Er is verschil tussen kindgericht advies en
oudergericht advies. In het kindgerichte advies is de ouder het adres voor informatie en advies zodat
het beter gaat met het kind. De begeleider verwacht dat de ouder de kennis en instructie voor waar
aanneemt en opvolgt. Het oudergerichte advies stelt de ouder centraal. De oudergerichte begeleider
richt zich op het denken voelen en doen van de ouder vanuit de vraag: wat helpt deze ouder om
antwoord te vinden op zijn vraag om weer te kunnen aansluiten bij het kind?
Daarnaast blijft kindkennis over leeftijd passend gedrag natuurlijk belangrijk om te kunnen aanbieden
aan de ouder en om samen met de ouder te bekijken of dit relevante input is voor zijn
opvoedingsvraag. De inbreng van deze kennis heeft voornamelijk tot doel aanvullende informatie te
bieden en de ouder vanuit een wat breder en algemener kader opnieuw naar zijn kind te laten kijken.
1.2 De beleving van de ouder centraal
Het uitgangspunt van het oudergericht advies, is de beleving van de ouder. Dit uitgangspunt is
afgeleid uit het theoretisch kader van het neurolinguïstisch programmeren (NLP). In NLP sluit de
hulpverlener aan bij de beleving van de cliënt. De ervaring van de ouder staat centraal. Er is geen
objectief ‘goed’ antwoord op de opvoedingsvraag, het doel van oudergericht advies is subjectief. De
ouder geeft zijn eigen subjectieve beeld van de wijze waarop de opvoedingssituatie eruit moet zien,
wat het doel is van het advies. We laten de ouder er over nadenken, en naar eigen subjectieve
ervaringen kijken. Hier is een groot deel van de oplossing vaak te vinden. Als de ouder klaar is met het
uitwerken van het nieuwe handelen, nemen we zijn plan nog eens stap voor stap door om te kijken of
de ouder nog hindernissen ervaart, dit noemen we de ecologietoets. Ook deze is afkomstig uit NLP
en ook hier wordt het handelen getoetst door het te meten aan subjectieve criteria van deze ouder.
Het belangrijke verschil tussen oudergericht pedagogisch advies en NLP is dat NLP een therapeutisch
model is en over de cliënt zelf gaat die ten aanzien van zichzelf de enige deskundige is. Pedagogisch
advies gaat over het handelen van de ouder ten opzichte van het kind. Maar hij is niet de enige
deskundige, de professional biedt kennis en vaardigheden aan waar nodig en wenselijk.
Alleen kennis en vaardigheden die bij de ouder passen worden uiteindelijk toegepast in het advies,
wel zal de adviseur vanuit eigen deskundigheid kennis inbrengen als dit nodig lijkt.
, 1.3 Besef van verantwoordelijk-zijn
Alle ouders hebben de motivatie om het goed te doen als opvoeder. Als een ouder niet doet wat een
adviseur ze aanreikt, komt dat dus doordat hetgeen wat aangereikt is, niet past bij de ouder. Het
uitganspunt van OPAd is dat alle ouders intrinsiek gemotiveerd zijn en het is de taak van de adviseur
om bij deze motivatie aan te sluiten.
Deze motivatie is gebaseerd op twee theoretische achtergronden. De ene is afkomstig uit het NLP, de
andere uit het begrippenkader van Alica van der Pas. NLP stelt dat al het gedrag van de cliënt berust
op positieve intenties. Dit maakt het belangrijk om als hulpverlener te zoeken naar de intentie achter
het gedrag en met de cliënt te kijken of hij ook bereik wat hij bedoelde te bereiken. Als dit niet zo is,
kan de hulpverlening helpen om nieuw gedrag te zoeken om de doelen alsnog te behalen. Het
begrippenkader van Alice van der Pas stelt dat ‘met het hebben van een kind’ 99% van alle ouders
doordrongen raken dat zij verantwoordelijk zijn voor het kind. De motor van het handelen is hun ‘besef
van verantwoordelijk-zijn’. Als het misgaat in de opvoeding heeft dit vaak niet te maken met gebrek
aan motivatie, maar aan de manier waarop.
Het is de kunst van hulpverleners om de motivatie van de ouders niet te verspelen en er als
vanzelfsprekend op te (blijven) vertrouwen dat de ouders het beste voor heeft met zijn kind, alleen al
omdat hij zichzelf als ouder verantwoordelijk voelt voor dit kind.
Alice van der Pas heeft vanuit jarenlange ervaring als ouder- en systeembegeleider onderzoek
gedaan naar ouderschap. Wat maakt dat de ene ouder het ‘goed genoeg’ doet, en de ander niet. Of
dat het bij het ene kind wel ‘lukt’, en bij het andere kind niet. Dit heeft geleid tot een theorie over
ouderschap. Ze heeft een kader ontwikkeld dat ons helpt bij het begrijpen van ouders en bij het in
gesprek gaan met ouders over hun opvoedingsvragen. De theorie heeft verschillende begrippen die
een theoretisch kader geven aan de ouder begeleidende positie. Het kader helpt om te taxeren wat
maakt dat het opvoeden van de ouder stagneert en een strategie uit te stippelen voor de
ondersteuning die de ouder nodig heeft. Ook blijkt uit het kader of OPAd voldoende te bieden heeft, of
dat moet worden doorverwezen naar andere vormen van opvoedingsondersteuning of hulpverlening.
1.4 Werkvloer
Alice van der Pas onderscheidt in haar theorie ‘de werkvloer’ – het terrein van het opvoeden zelf’ – en
factoren om de werkvloer heen die het opvoeden beïnvloeden.
1.5 Basisvaardigheden
Dit zijn de gereedschappen van het handelen van de ouder. OPAd gebruikt een andere ‘set’ van
basisvaardigheden dan Alice van der Pas. OPAd hanteert als set van basisvaardigheden: verzorgen
(alle verzorgende activiteiten), contact maken (alles wat de ouder doet naar het kind toe om zijn liefde,
genegenheid, belangstelling, erkenning en waardering te uiten – dit is bepalend voor de ontvangst van
een boodschap) en structuur bieden (diverse vormen van duidelijkheid geven).
Sonja Ehlers & Meta Kuipers
Samenvatting
Inhoud
Hoofdstuk 1 Oudergericht adviseren............................................................................................... 2
Hoofdstuk 2 Adviseren en samenwerken........................................................................................8
Hoofdstuk 3 Competentiegericht werken.......................................................................................12
Hoofdstuk 4 Overzicht van de methodiek oudergericht pedagogisch adviseren............................13
Hoofdstuk 5 Overzicht stap 1: verhelderen vraag, doel en competentie........................................14
Hoofdstuk 6 Stap 1 deel 1: vraag verhelderen...............................................................................16
Hoofdstuk 7 Stap 1 deel 2: doel, competenties en contract...........................................................18
Hoofdstuk 8 Reflectie op stap 1: taxeren van de opvoedingsvraag...............................................20
Hoofdstuk 9 Voorbereiding stap 2: informatie zoeken en selecteren.............................................21
Hoofdstuk 10 Stap 2: zicht op het kind nuanceren en mogelijkheden van handelen afleiden........23
Hoofdstuk 11 Stap 3: gebruiksaanwijzing voor de lastige opvoedingssituatie...............................25
Hoofdstuk 12 Gereedschap voor het werken met ouders..............................................................26
,Hoofdstuk 1 Oudergericht adviseren
Met het oudergerichte pedagogisch advies (OPAd)biedt de hulpverlener stappen van handelen om
samen met de ouder tot een passend advies te komen. Niet het kind staat centraal, maar de ouder.
De ouder heeft een probleem met het aanpassen van zijn handelen aan de veranderende vragen
waar zijn kind hem voor stelt, iets staat hem in de weg.
1.1 Kindgericht en oudergericht adviseren
Pedagogisch advies gaat over ouders, niet over kinderen. Er is verschil tussen kindgericht advies en
oudergericht advies. In het kindgerichte advies is de ouder het adres voor informatie en advies zodat
het beter gaat met het kind. De begeleider verwacht dat de ouder de kennis en instructie voor waar
aanneemt en opvolgt. Het oudergerichte advies stelt de ouder centraal. De oudergerichte begeleider
richt zich op het denken voelen en doen van de ouder vanuit de vraag: wat helpt deze ouder om
antwoord te vinden op zijn vraag om weer te kunnen aansluiten bij het kind?
Daarnaast blijft kindkennis over leeftijd passend gedrag natuurlijk belangrijk om te kunnen aanbieden
aan de ouder en om samen met de ouder te bekijken of dit relevante input is voor zijn
opvoedingsvraag. De inbreng van deze kennis heeft voornamelijk tot doel aanvullende informatie te
bieden en de ouder vanuit een wat breder en algemener kader opnieuw naar zijn kind te laten kijken.
1.2 De beleving van de ouder centraal
Het uitgangspunt van het oudergericht advies, is de beleving van de ouder. Dit uitgangspunt is
afgeleid uit het theoretisch kader van het neurolinguïstisch programmeren (NLP). In NLP sluit de
hulpverlener aan bij de beleving van de cliënt. De ervaring van de ouder staat centraal. Er is geen
objectief ‘goed’ antwoord op de opvoedingsvraag, het doel van oudergericht advies is subjectief. De
ouder geeft zijn eigen subjectieve beeld van de wijze waarop de opvoedingssituatie eruit moet zien,
wat het doel is van het advies. We laten de ouder er over nadenken, en naar eigen subjectieve
ervaringen kijken. Hier is een groot deel van de oplossing vaak te vinden. Als de ouder klaar is met het
uitwerken van het nieuwe handelen, nemen we zijn plan nog eens stap voor stap door om te kijken of
de ouder nog hindernissen ervaart, dit noemen we de ecologietoets. Ook deze is afkomstig uit NLP
en ook hier wordt het handelen getoetst door het te meten aan subjectieve criteria van deze ouder.
Het belangrijke verschil tussen oudergericht pedagogisch advies en NLP is dat NLP een therapeutisch
model is en over de cliënt zelf gaat die ten aanzien van zichzelf de enige deskundige is. Pedagogisch
advies gaat over het handelen van de ouder ten opzichte van het kind. Maar hij is niet de enige
deskundige, de professional biedt kennis en vaardigheden aan waar nodig en wenselijk.
Alleen kennis en vaardigheden die bij de ouder passen worden uiteindelijk toegepast in het advies,
wel zal de adviseur vanuit eigen deskundigheid kennis inbrengen als dit nodig lijkt.
, 1.3 Besef van verantwoordelijk-zijn
Alle ouders hebben de motivatie om het goed te doen als opvoeder. Als een ouder niet doet wat een
adviseur ze aanreikt, komt dat dus doordat hetgeen wat aangereikt is, niet past bij de ouder. Het
uitganspunt van OPAd is dat alle ouders intrinsiek gemotiveerd zijn en het is de taak van de adviseur
om bij deze motivatie aan te sluiten.
Deze motivatie is gebaseerd op twee theoretische achtergronden. De ene is afkomstig uit het NLP, de
andere uit het begrippenkader van Alica van der Pas. NLP stelt dat al het gedrag van de cliënt berust
op positieve intenties. Dit maakt het belangrijk om als hulpverlener te zoeken naar de intentie achter
het gedrag en met de cliënt te kijken of hij ook bereik wat hij bedoelde te bereiken. Als dit niet zo is,
kan de hulpverlening helpen om nieuw gedrag te zoeken om de doelen alsnog te behalen. Het
begrippenkader van Alice van der Pas stelt dat ‘met het hebben van een kind’ 99% van alle ouders
doordrongen raken dat zij verantwoordelijk zijn voor het kind. De motor van het handelen is hun ‘besef
van verantwoordelijk-zijn’. Als het misgaat in de opvoeding heeft dit vaak niet te maken met gebrek
aan motivatie, maar aan de manier waarop.
Het is de kunst van hulpverleners om de motivatie van de ouders niet te verspelen en er als
vanzelfsprekend op te (blijven) vertrouwen dat de ouders het beste voor heeft met zijn kind, alleen al
omdat hij zichzelf als ouder verantwoordelijk voelt voor dit kind.
Alice van der Pas heeft vanuit jarenlange ervaring als ouder- en systeembegeleider onderzoek
gedaan naar ouderschap. Wat maakt dat de ene ouder het ‘goed genoeg’ doet, en de ander niet. Of
dat het bij het ene kind wel ‘lukt’, en bij het andere kind niet. Dit heeft geleid tot een theorie over
ouderschap. Ze heeft een kader ontwikkeld dat ons helpt bij het begrijpen van ouders en bij het in
gesprek gaan met ouders over hun opvoedingsvragen. De theorie heeft verschillende begrippen die
een theoretisch kader geven aan de ouder begeleidende positie. Het kader helpt om te taxeren wat
maakt dat het opvoeden van de ouder stagneert en een strategie uit te stippelen voor de
ondersteuning die de ouder nodig heeft. Ook blijkt uit het kader of OPAd voldoende te bieden heeft, of
dat moet worden doorverwezen naar andere vormen van opvoedingsondersteuning of hulpverlening.
1.4 Werkvloer
Alice van der Pas onderscheidt in haar theorie ‘de werkvloer’ – het terrein van het opvoeden zelf’ – en
factoren om de werkvloer heen die het opvoeden beïnvloeden.
1.5 Basisvaardigheden
Dit zijn de gereedschappen van het handelen van de ouder. OPAd gebruikt een andere ‘set’ van
basisvaardigheden dan Alice van der Pas. OPAd hanteert als set van basisvaardigheden: verzorgen
(alle verzorgende activiteiten), contact maken (alles wat de ouder doet naar het kind toe om zijn liefde,
genegenheid, belangstelling, erkenning en waardering te uiten – dit is bepalend voor de ontvangst van
een boodschap) en structuur bieden (diverse vormen van duidelijkheid geven).
