Inleiding in de farmacologie
Ontwikkeling van farmaca
Ontdekking van geneesmiddelen vroeger en nu
Vroeger Nu
Extractie uit planten Drug design
- Morfine – Papaver somniferum
Afgescheiden door schimmels
- Penicilline (Fleming – 1920 – 1e antibiotica)
Extractie uit dierlijke organen
- Insuline (pancreas)
Preklinische fase
In vitro (op cellen)
In vivo (dierexperimenten)
- Toxiciteit
- Orgaanafwijkingen
- Werkingsmechanismen
- Farmacokinetische eigenschappen (ADME)
Indien voordelen > risico’s Klinische fase (I II III IV)
Fase I
Nog niet op de
Is het geneesmiddel veilig? Wat is de optimale dosering? (20 gezonde vrijwilligers) markt
Fase II
Is het geneesmiddel doeltreffend? Wat zijn de bijwerkingen? (100-tal patiënten) Nog niet op de
markt
Fase III
Werkt het geneesmiddel beter, even goed of minder dan al bestaande Nog niet op de
geneesmiddelen of placebo? (>1000 patiënten) markt
*placebo = pil waar enkel vulstof inzit dat niets gaat doen maar ons
hoofd denkt dat het wel iets doet en het helpt = placebo effect
Geneesmiddel is al op de
Fase IV markt/postmarketing MAAR lange
Wat zijn nieuwe of zeldzame bijwerkingen of langetermijneffecten? termijnbijwerkingen kunnen gemeld
worden en zo kan de veiligheid toch
gecontroleerd worden.
Off-label use = medicijn dat gebruikt wordt voor iets dat niet in de bijsluiter staat
voornamelijk bij oncologie en pediatrie omdat bij kleine kinderen weinig testen worden gedaan /
te weinig kennis bij kleine kinderen / op basis van specialisten die dat doen
,Toedieningsvormen van farmaca (bv pil)
Vaste preparaten
- Poeders
- Tabletten
- Capsules
- Suppositoria (zetpillen)
Halfvaste preparaten
- Zalven
- Crèmes (O/W en W/O)
- Gelen
Vloeibare preparaten
- Oplossingen
- Siropen (suikergehalte! : als er niet op staat ‘suikervrij’ dan zit er suiker in oppassen bij
diabetes)
- Emulsies (O/W: schudden!)
- Suspensies (vaste stof in vloeistof: schudden!)
Toedieningswijzen van farmaca
Lokale toediening
= aanbrengen waar het moet werken, bv. voltaren smeren,…
Voordeel van lokale toediening:
Hoge concentratie van het geneesmiddel kan toegediend worden en het wordt niet of slechts
in kleine hoeveelheden opgenomen in de bloedbaan (weinig bijwerkingen)
- Zalven
- Crèmes
- Neus-,oog-,oordruppels
- Inhalatie dmv dosisaerosol (puffer)
< > systemische toediening: bv voltaren pilletje nemen, komt in volledige systeem terecht
TTS: bv. morfine plijsters: lokale aanbreng, maar geen lokale toediening wel systemische want
bedoeling dat morfine opgenomen wordt via de huid en in volledige bloedbaan terecht komt
Systemische toediening
1. Enterale toediening: via GI (alles door GI stelsel, minder komt terecht in bloedbaan want
moet eerst allemaal stappen ondergaan)
Oraal Geneesmiddel wordt opgenomen via de mucosa vh maag-darmkanaal
in bloed verdeelt over het lichaam om zijn werking uit te oefenen
Sublinguaa Geneesmiddel wordt opgenomen via het mondslijmvlies snelle werking
l en en omzeiling vh first-pass-effect. Enkel geneesmiddelen die in lage
buccaal concentratie werkzaam zijn en die goed door de slijmvliezen dringen,
zijn sublinguaal toe te dienen.
Rectaal Geneesmiddel wordt opgenomen via het slijmvlies vh
rectum omzeilen first-pass-effect.
Voordeel: makkelijk toe te dienen bij kinderen, slikproblemen,
bewusteloos,…
Nadeel: absorptie zeer variabel!
, 2. Parenterale toediening (alles dat niet via GI-stelsel passeert komt rechtstreeks in bloed)
Alle toedieningswijzen die niet via het GI-stelsel gebeuren => first-pass-effect
vermijden.
Subcutane en intramusculaire injectie
Intraveneuze injectie
Transdermaal toedieningssysteem (=TTS, pleister of gel).
Farmacokinetiek
Wat doet ons lichaam met het geneesmiddel?
EXAMEN: Farmacokinetiek = wat doet ons lichaam met het geneesmiddel
Farmacodynamiek = bv; dafalgan nemen we in om minder hoofdpijn te hebben
1. Absorptie
2. Distributie
3. Eliminatie
a. Metabolisatie
b. Excretie
De weg van de werkzame stof in ons lichaam:
Klaringsorganen = elimineren van geneesmiddel
, Plasmaconcentratie-tijdcurve ! EXAMEN !
Het verloop vd plasmaconcentratie ifv de tijd na een eenmalige orale toediening van een
geneesmiddel.
= maximaal toelaatbare
= plasmaconcentratie
concentratie in het plasma
= therapeutisch toxische marge of
therapeutisch toxisch venster
= minimale effectieve concentratie
= tijd
MTC = als je erboven zit bv je pakt er twee dan gaat die curve boven de MTC stoppen / effect
gaat niet hoger zijn, maar wel de bijwerking en toxiciteit dus niet aan te raden belangrijk
om eronder te zitten
MEC = als je er niet boven zit voel je niets van het geneesmiddel en heb je geen effect
belangrijk om erboven te zitten
Cmax = maximale concentratie die in het plasma bereikt wordt.
o Concentratie van dafalgan in het bloed hoogste moet perfect tussen MTC en MEC
Tmax = tijd waarbij de Cmax bereikt wordt.
o Concentratie van dafalgan in het bloed het hoogste is
Therapeutisch venster (breedte of index) = verschil tussen MTC en MEC
Werkingsduur = tijd waarin de plasmaconcentraties in het therapeutisch venster zitten
(onset time = tijd vanaf moment dat je aan MEC zit)
(AUC = area under the curve / oppervlakte onder de curve / maat voor werkzaamheid
geneesmiddel)
Per os = via de mond
Er zijn geneesmiddelen met kleine therapeutische toxische marge dus belangrijk dat toediening
heel correct is. Soms worden plasma waarden gemeten; bloedwaarden worden vaak nagekeken
! Stel je neemt tweede geneesmiddel kan ervoor zorgen dat andere meer of minder wordt
afgebroken
Ontwikkeling van farmaca
Ontdekking van geneesmiddelen vroeger en nu
Vroeger Nu
Extractie uit planten Drug design
- Morfine – Papaver somniferum
Afgescheiden door schimmels
- Penicilline (Fleming – 1920 – 1e antibiotica)
Extractie uit dierlijke organen
- Insuline (pancreas)
Preklinische fase
In vitro (op cellen)
In vivo (dierexperimenten)
- Toxiciteit
- Orgaanafwijkingen
- Werkingsmechanismen
- Farmacokinetische eigenschappen (ADME)
Indien voordelen > risico’s Klinische fase (I II III IV)
Fase I
Nog niet op de
Is het geneesmiddel veilig? Wat is de optimale dosering? (20 gezonde vrijwilligers) markt
Fase II
Is het geneesmiddel doeltreffend? Wat zijn de bijwerkingen? (100-tal patiënten) Nog niet op de
markt
Fase III
Werkt het geneesmiddel beter, even goed of minder dan al bestaande Nog niet op de
geneesmiddelen of placebo? (>1000 patiënten) markt
*placebo = pil waar enkel vulstof inzit dat niets gaat doen maar ons
hoofd denkt dat het wel iets doet en het helpt = placebo effect
Geneesmiddel is al op de
Fase IV markt/postmarketing MAAR lange
Wat zijn nieuwe of zeldzame bijwerkingen of langetermijneffecten? termijnbijwerkingen kunnen gemeld
worden en zo kan de veiligheid toch
gecontroleerd worden.
Off-label use = medicijn dat gebruikt wordt voor iets dat niet in de bijsluiter staat
voornamelijk bij oncologie en pediatrie omdat bij kleine kinderen weinig testen worden gedaan /
te weinig kennis bij kleine kinderen / op basis van specialisten die dat doen
,Toedieningsvormen van farmaca (bv pil)
Vaste preparaten
- Poeders
- Tabletten
- Capsules
- Suppositoria (zetpillen)
Halfvaste preparaten
- Zalven
- Crèmes (O/W en W/O)
- Gelen
Vloeibare preparaten
- Oplossingen
- Siropen (suikergehalte! : als er niet op staat ‘suikervrij’ dan zit er suiker in oppassen bij
diabetes)
- Emulsies (O/W: schudden!)
- Suspensies (vaste stof in vloeistof: schudden!)
Toedieningswijzen van farmaca
Lokale toediening
= aanbrengen waar het moet werken, bv. voltaren smeren,…
Voordeel van lokale toediening:
Hoge concentratie van het geneesmiddel kan toegediend worden en het wordt niet of slechts
in kleine hoeveelheden opgenomen in de bloedbaan (weinig bijwerkingen)
- Zalven
- Crèmes
- Neus-,oog-,oordruppels
- Inhalatie dmv dosisaerosol (puffer)
< > systemische toediening: bv voltaren pilletje nemen, komt in volledige systeem terecht
TTS: bv. morfine plijsters: lokale aanbreng, maar geen lokale toediening wel systemische want
bedoeling dat morfine opgenomen wordt via de huid en in volledige bloedbaan terecht komt
Systemische toediening
1. Enterale toediening: via GI (alles door GI stelsel, minder komt terecht in bloedbaan want
moet eerst allemaal stappen ondergaan)
Oraal Geneesmiddel wordt opgenomen via de mucosa vh maag-darmkanaal
in bloed verdeelt over het lichaam om zijn werking uit te oefenen
Sublinguaa Geneesmiddel wordt opgenomen via het mondslijmvlies snelle werking
l en en omzeiling vh first-pass-effect. Enkel geneesmiddelen die in lage
buccaal concentratie werkzaam zijn en die goed door de slijmvliezen dringen,
zijn sublinguaal toe te dienen.
Rectaal Geneesmiddel wordt opgenomen via het slijmvlies vh
rectum omzeilen first-pass-effect.
Voordeel: makkelijk toe te dienen bij kinderen, slikproblemen,
bewusteloos,…
Nadeel: absorptie zeer variabel!
, 2. Parenterale toediening (alles dat niet via GI-stelsel passeert komt rechtstreeks in bloed)
Alle toedieningswijzen die niet via het GI-stelsel gebeuren => first-pass-effect
vermijden.
Subcutane en intramusculaire injectie
Intraveneuze injectie
Transdermaal toedieningssysteem (=TTS, pleister of gel).
Farmacokinetiek
Wat doet ons lichaam met het geneesmiddel?
EXAMEN: Farmacokinetiek = wat doet ons lichaam met het geneesmiddel
Farmacodynamiek = bv; dafalgan nemen we in om minder hoofdpijn te hebben
1. Absorptie
2. Distributie
3. Eliminatie
a. Metabolisatie
b. Excretie
De weg van de werkzame stof in ons lichaam:
Klaringsorganen = elimineren van geneesmiddel
, Plasmaconcentratie-tijdcurve ! EXAMEN !
Het verloop vd plasmaconcentratie ifv de tijd na een eenmalige orale toediening van een
geneesmiddel.
= maximaal toelaatbare
= plasmaconcentratie
concentratie in het plasma
= therapeutisch toxische marge of
therapeutisch toxisch venster
= minimale effectieve concentratie
= tijd
MTC = als je erboven zit bv je pakt er twee dan gaat die curve boven de MTC stoppen / effect
gaat niet hoger zijn, maar wel de bijwerking en toxiciteit dus niet aan te raden belangrijk
om eronder te zitten
MEC = als je er niet boven zit voel je niets van het geneesmiddel en heb je geen effect
belangrijk om erboven te zitten
Cmax = maximale concentratie die in het plasma bereikt wordt.
o Concentratie van dafalgan in het bloed hoogste moet perfect tussen MTC en MEC
Tmax = tijd waarbij de Cmax bereikt wordt.
o Concentratie van dafalgan in het bloed het hoogste is
Therapeutisch venster (breedte of index) = verschil tussen MTC en MEC
Werkingsduur = tijd waarin de plasmaconcentraties in het therapeutisch venster zitten
(onset time = tijd vanaf moment dat je aan MEC zit)
(AUC = area under the curve / oppervlakte onder de curve / maat voor werkzaamheid
geneesmiddel)
Per os = via de mond
Er zijn geneesmiddelen met kleine therapeutische toxische marge dus belangrijk dat toediening
heel correct is. Soms worden plasma waarden gemeten; bloedwaarden worden vaak nagekeken
! Stel je neemt tweede geneesmiddel kan ervoor zorgen dat andere meer of minder wordt
afgebroken
