BURGERLIJK RECHT
Samenvatting 2022-2023
, Deel 1: Inleiding & Rechtsbronnen
1. Algemene Inleiding & bronnen van het recht
1. Wat is ‘Recht’?
Het “recht” product van een bepaalde gemeenschap op een bepaald ogenblik én
alle gemeenschappen zijn daarbij ook verschillend (ontwikkeling, structuur, sociale
filosofie of politieke organisatie)
Onmogelijk om een definitie te geven die dit overstijgt en die voldoende precies is om
het recht te onderscheiden van andere normensystemen (oa. ‘de moraal’).
Gemeenschappelijke elementen:
Het recht is een geheel van bindende regels
Algemeen geldende regels:
- Gebodsbepaling eenieder ene verplicht gedrag in kan zowel + als – niet
- Verbodsbepaling algemene verboden zaken: diefstal, doodslag, verkrachting,..
- Verlofbepaling regels die aan rechtssubjecten in het algemeen toelaten
bepaalde handelingen te stellen zonder dat zij daar evenwel toe verplicht zijn
Vb: overspel eventuele scheiding
Regels toepasbaar na keuze
- Regels slechts toepasbaar als rechtssubjecten in een gegeven situatie een
bepaalde keuze hebben gemaakt en activiteit wensen te ontplooien
- Recht verbindt gevolgen aan het gedrag van het individu, recht moeit zich niet
met keuze vb testament
Wilsaanvullende of suppletieve regels:
- Recht respecteert vrijheid van individu & laat hen toe bepaalde keuzes te maken
- Betrokkenen geen oplossing hebben gekozen/voorzien recht duidelijke
regeling hebben
Technische regels
- Betrekking hebben op allerlei aspecten van het recht vb akten, procedures,..
Het recht is bedoeld om een samenleving mogelijk te maken (recht geldt voor de
relatie burger-overheid, maar ook burger-burger).
- Recht moet orde scheppen
- Bekrachtigen van toestanden en handelingen verheft deze tot juridische norm
- Recht bekrachtigt huidige toestanden en schept nieuwe toestanden
Het recht is verbonden met het begrip gezag (het recht wordt opgelegd door de
overheid en door haar afgedwongen).
Sancties bij het niet naleven rechtvormen => voorzien door overheid
Recht wordt door de overheid opgelegd en afgedwongen
- Het uitvaardigen van het recht via regelgevend organen aangesteld door
vrije verkiezingen en de democratische systemen
- Hierarchie van normen
- Regelgevende organen zijn gebonden door bevoegdheiddsregels
( = maken uit tav welke materies en personen ze regelgevend mogen optreden)
en procedureregels
(= bepalen op welke wijze en volgens welke pleegvormen de totstandkoming van
de regel dient te geschieden).
1
, - Rechtsregels bindend indien zij op geldige wijze zijn tot stand gekomen met
respect voor de voorgeschreven procedures en de hiërarchie der normen.
- Naleven van het recht:
basisprincipe = afdwingbaar recht onderscheiden van andere gedragsregels.
recht is doorweven van allerlei sancties afwijkend gedrag bestraffen.
Meestal is de sanctie dwangmiddel intimidatie-effect wordt verwacht.
Eigenrichting is verboden ( = het zichzelf recht verschaffen).
Beslechten van conflicten via overleg of arbitrage kan wel maakt sterke
opgang in economische sfeer.
Wetgevende macht= nieuwe rechtsregels via wetgeving
Uitvoerende macht = maakt de toepassing ervan mogelijk via regering en
administratief apparaat
Rechterlijke macht= in rechtbanken toepassen voor de beslechting van geschillen
2. Rechtsgebieden/indelingen
q Publiek recht
Verhouding overheid ten aanzien van burgers en overheden onderling ( Algemeen
belang)
betrekking op inlichting, werking en onderlinge verhoudingen van overheidsorganen
- Grondwettelijk recht
- Administratief recht
- Strafrecht en strafprocesrecht
- Fiscaal recht
- Internationaal publiek recht
q Privaat recht
- Burgerlijk recht (regels m.b;t familiale verhoudingen, contracten tussen burgers, zakelijke
rechten,..)
- Economisch recht
- Gerechtelijk recht (geeft aan hoe gerechtelijke apparaat georganiseerd is & op welke wijze
procedures voor rechtbank gevoerd moeten worden)
- Vennootschapsrecht
- Sociaal recht
- Internationaal privaatrecht (o.a. aan welke rechter bevoegd is en welke rechtsregels
toegepast moten worden als er een grensoverschrijdend probleem is)
Privaat recht Publiek recht
Tussen wie Particulieren Tussen OM en beklaagde
Eiser en verweerder
Waarom? Conflicten oplossen Strafbare feiten bestraffen:
overtreding, wanbedrijf, misdaden
Sancties - Schadevergoeding aan - Boete betalen aan staat
tegenpartij - Gevangenisstraf
- Uitvoering verplichting
2
, Andere indeling:
Subjectief en objectief recht:
q Subjectief Recht
Ø Het geheel van aanspraken die een persoon tegenover een ander (of groep)
laat gelden en waaruit voor die ander plichten ontstaan
(iets vragen eisen of vorderen – als afgeleide van een objectief recht), bv.:
• Het recht om te trouwen
• Het recht om eigenaar te zijn en andere moeten dat
respecteren
• Het recht om een schadevergoeding te vorderen na slagen en
verwondingen
• Ik heb het recht om…
q Objectief Recht
Ø Een geheel van algemeen geldende normatieve regelen – rechtsregels op zich
Opgelegd of ontvangen en bekrachtigd door de staat
Waarvan de naleving afdwingbaar is
Die de ordening van het maatschappelijk leven beogen
o Vb. het burgerlijk recht
Aanvullend en dwingend recht:
q Dwingend recht
Moeten nageleefd worden. Niet naleven? sanctie en/of is de rechtshandeling nietig.
Vb. Art. 213 BW: “Echtgenoten zijn jegens elkaar tot samenwoning verplicht; zij zijn
elkaar getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd.”
Vb. Arbeidsrecht – bescherming werknemers:
q Aanvullend recht
van toepassing indien de rechtssubjecten geen andere regeling getroffen hebben.
Vb. Art. 1651 BW: “Indien bij het aangaan van de koop niets daaromtrent bedongen
is, moet de koper betalen op de plaats en op het tijdstip voor de levering bepaald.”
Materieel en formeel recht
q Materieel recht: legt rechten en verplichtingen op bv. Strafwet -> sancties op diefstal
q Formeel recht; geeft aan hoe de naleving van een materieel recht verzekerd wordt
bv. strafprocesrecht -> procedure / voorwaarden huiszoeking
3. Rechtsbronnen (B)
Hiërarchie:
Verdragen en secundair internationaal recht – directe werking?
- Verdrag met één of meerdere vreemde staten:
Vb. Dubbelbelastingsverdragen, CMR- transportverdrag, Weens Koopverdrag,…
- Lidmaatschap internationale organisatie
EU NAVO VN
Wet (niveau: grondwet-wet, besluiten, reglementen etc.)
Wet-grondwet, wetten, decreten, besluiten, ordonnanties,..
complexe gejuridiseerde structuur: federaal, gemeenschappen, gewesten,
provincies, gemeenten, etc.
3
Samenvatting 2022-2023
, Deel 1: Inleiding & Rechtsbronnen
1. Algemene Inleiding & bronnen van het recht
1. Wat is ‘Recht’?
Het “recht” product van een bepaalde gemeenschap op een bepaald ogenblik én
alle gemeenschappen zijn daarbij ook verschillend (ontwikkeling, structuur, sociale
filosofie of politieke organisatie)
Onmogelijk om een definitie te geven die dit overstijgt en die voldoende precies is om
het recht te onderscheiden van andere normensystemen (oa. ‘de moraal’).
Gemeenschappelijke elementen:
Het recht is een geheel van bindende regels
Algemeen geldende regels:
- Gebodsbepaling eenieder ene verplicht gedrag in kan zowel + als – niet
- Verbodsbepaling algemene verboden zaken: diefstal, doodslag, verkrachting,..
- Verlofbepaling regels die aan rechtssubjecten in het algemeen toelaten
bepaalde handelingen te stellen zonder dat zij daar evenwel toe verplicht zijn
Vb: overspel eventuele scheiding
Regels toepasbaar na keuze
- Regels slechts toepasbaar als rechtssubjecten in een gegeven situatie een
bepaalde keuze hebben gemaakt en activiteit wensen te ontplooien
- Recht verbindt gevolgen aan het gedrag van het individu, recht moeit zich niet
met keuze vb testament
Wilsaanvullende of suppletieve regels:
- Recht respecteert vrijheid van individu & laat hen toe bepaalde keuzes te maken
- Betrokkenen geen oplossing hebben gekozen/voorzien recht duidelijke
regeling hebben
Technische regels
- Betrekking hebben op allerlei aspecten van het recht vb akten, procedures,..
Het recht is bedoeld om een samenleving mogelijk te maken (recht geldt voor de
relatie burger-overheid, maar ook burger-burger).
- Recht moet orde scheppen
- Bekrachtigen van toestanden en handelingen verheft deze tot juridische norm
- Recht bekrachtigt huidige toestanden en schept nieuwe toestanden
Het recht is verbonden met het begrip gezag (het recht wordt opgelegd door de
overheid en door haar afgedwongen).
Sancties bij het niet naleven rechtvormen => voorzien door overheid
Recht wordt door de overheid opgelegd en afgedwongen
- Het uitvaardigen van het recht via regelgevend organen aangesteld door
vrije verkiezingen en de democratische systemen
- Hierarchie van normen
- Regelgevende organen zijn gebonden door bevoegdheiddsregels
( = maken uit tav welke materies en personen ze regelgevend mogen optreden)
en procedureregels
(= bepalen op welke wijze en volgens welke pleegvormen de totstandkoming van
de regel dient te geschieden).
1
, - Rechtsregels bindend indien zij op geldige wijze zijn tot stand gekomen met
respect voor de voorgeschreven procedures en de hiërarchie der normen.
- Naleven van het recht:
basisprincipe = afdwingbaar recht onderscheiden van andere gedragsregels.
recht is doorweven van allerlei sancties afwijkend gedrag bestraffen.
Meestal is de sanctie dwangmiddel intimidatie-effect wordt verwacht.
Eigenrichting is verboden ( = het zichzelf recht verschaffen).
Beslechten van conflicten via overleg of arbitrage kan wel maakt sterke
opgang in economische sfeer.
Wetgevende macht= nieuwe rechtsregels via wetgeving
Uitvoerende macht = maakt de toepassing ervan mogelijk via regering en
administratief apparaat
Rechterlijke macht= in rechtbanken toepassen voor de beslechting van geschillen
2. Rechtsgebieden/indelingen
q Publiek recht
Verhouding overheid ten aanzien van burgers en overheden onderling ( Algemeen
belang)
betrekking op inlichting, werking en onderlinge verhoudingen van overheidsorganen
- Grondwettelijk recht
- Administratief recht
- Strafrecht en strafprocesrecht
- Fiscaal recht
- Internationaal publiek recht
q Privaat recht
- Burgerlijk recht (regels m.b;t familiale verhoudingen, contracten tussen burgers, zakelijke
rechten,..)
- Economisch recht
- Gerechtelijk recht (geeft aan hoe gerechtelijke apparaat georganiseerd is & op welke wijze
procedures voor rechtbank gevoerd moeten worden)
- Vennootschapsrecht
- Sociaal recht
- Internationaal privaatrecht (o.a. aan welke rechter bevoegd is en welke rechtsregels
toegepast moten worden als er een grensoverschrijdend probleem is)
Privaat recht Publiek recht
Tussen wie Particulieren Tussen OM en beklaagde
Eiser en verweerder
Waarom? Conflicten oplossen Strafbare feiten bestraffen:
overtreding, wanbedrijf, misdaden
Sancties - Schadevergoeding aan - Boete betalen aan staat
tegenpartij - Gevangenisstraf
- Uitvoering verplichting
2
, Andere indeling:
Subjectief en objectief recht:
q Subjectief Recht
Ø Het geheel van aanspraken die een persoon tegenover een ander (of groep)
laat gelden en waaruit voor die ander plichten ontstaan
(iets vragen eisen of vorderen – als afgeleide van een objectief recht), bv.:
• Het recht om te trouwen
• Het recht om eigenaar te zijn en andere moeten dat
respecteren
• Het recht om een schadevergoeding te vorderen na slagen en
verwondingen
• Ik heb het recht om…
q Objectief Recht
Ø Een geheel van algemeen geldende normatieve regelen – rechtsregels op zich
Opgelegd of ontvangen en bekrachtigd door de staat
Waarvan de naleving afdwingbaar is
Die de ordening van het maatschappelijk leven beogen
o Vb. het burgerlijk recht
Aanvullend en dwingend recht:
q Dwingend recht
Moeten nageleefd worden. Niet naleven? sanctie en/of is de rechtshandeling nietig.
Vb. Art. 213 BW: “Echtgenoten zijn jegens elkaar tot samenwoning verplicht; zij zijn
elkaar getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd.”
Vb. Arbeidsrecht – bescherming werknemers:
q Aanvullend recht
van toepassing indien de rechtssubjecten geen andere regeling getroffen hebben.
Vb. Art. 1651 BW: “Indien bij het aangaan van de koop niets daaromtrent bedongen
is, moet de koper betalen op de plaats en op het tijdstip voor de levering bepaald.”
Materieel en formeel recht
q Materieel recht: legt rechten en verplichtingen op bv. Strafwet -> sancties op diefstal
q Formeel recht; geeft aan hoe de naleving van een materieel recht verzekerd wordt
bv. strafprocesrecht -> procedure / voorwaarden huiszoeking
3. Rechtsbronnen (B)
Hiërarchie:
Verdragen en secundair internationaal recht – directe werking?
- Verdrag met één of meerdere vreemde staten:
Vb. Dubbelbelastingsverdragen, CMR- transportverdrag, Weens Koopverdrag,…
- Lidmaatschap internationale organisatie
EU NAVO VN
Wet (niveau: grondwet-wet, besluiten, reglementen etc.)
Wet-grondwet, wetten, decreten, besluiten, ordonnanties,..
complexe gejuridiseerde structuur: federaal, gemeenschappen, gewesten,
provincies, gemeenten, etc.
3
