PSYCHODIAGNOSTISCHE
METHODEN
Samenvatting
2023-2024
,1.Kwaliteitsvolle instrumenten en methodieken
Zie e-learning kwaliteitscentrum diagnostiek
1.1 Een veelheid aan informatie
Diagnostiek een cyclisch besluitvormingsproces waarbij een diagnostische vraag gedefinieerd wordt en
hypotheses geformuleerd en getest worden op basis van verzamelde informatie om zo te komen tot een
integratief beeld en indicatiestelling
Informatiebronnen waar diagnosticus zich op kan baseren:
- Dossieranalyse
- Gestructureerde en ongestructureerde gesprekken en observaties
- Gebruik van testen en vragenlijsten
Twee groepen:
1) Kwantitatieve onderzoeksmateriaal = kwantificeerbaar, verschillende scores kunnen worden berekend
(totaalscores, indexscores, normtabellen), worden telkens onderzocht op psychometrische kwaliteiten
zoals validiteit en betrouwbaarheid
- Vragenlijsten in te vullen door de cliënt zelf of andere betrokkenen
- Psychologische testen (cognitieve vaardigheidstesten)
2) Kwalitatief onderzoeksmateriaal = geen scores berekend, doel is om verhaal van de cliënt op te bouwen,
subjectieve ervaringen begrijpen en in bepaalde context plaatsen, kwaliteitscriteria aan verbonden
- Observatie
- Interview/gesprekken
- Projectieve technieken
Kwaliteitscriteria kwantitatieve onderzoeksmateriaal: test review model van EFPA:
- Stelt dat aan verschillende kwaliteitsvolle moet voldaan zijn om van een kwaliteitsvolle test te spreken
Verschillende onderdelen worden beoordeeld:
1) Documentatie
2) Testmateriaal
3) Normering (zijn normen recent en representatief)
4) Betrouwbaarheid = consistentie van een test, mate waarin scores van een test vrij zijn van meetfouten
- Interne consistentie
- Test-hertesbetrouwbaarheid
- Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid
5) Validiteit = de mate waarin de test meet wat hij bedoeld te meten en niet iets anders meet of een deeltje
meet
- Inhoudsvaliditeit
- Begripsvaliditeit
- Criteriumvaliditeit
- Congruente validiteit
- Discriminante validiteit
Kwaliteitscriteria kwalitatief onderzoeksmateriaal:
1) Betrouwbaarheid = methodisch en transparant handelen, focus op onbevooroordeeld en logisch
consistent verzamelen en analyseren van informatie
2) Validiteit = correctheid en bruikbaarheid van de getrokken conclusies
- Interne validiteit = geloofwaardigheid
- Externe validiteit = overdraagbaarheid
3) Reflexiviteit = expliciteren van en reflecteren over de manier waarop de diagnosticus wordt beïnvloed
door de context waar hij werkt en mogelijke fouten en vertekenen
, Rol van diagnosticus:
- Klinische vaardigheden belangrijk bij beide benaderingen
o Keuze van juiste instrument = gekozen worden in functie van vraagstelling
o Correcte testafname en interpretatie van testscores
o Materiaal correct aanbieden, hanteren en interpreteren
o Context en kader creëren waarbinnen betrouwbaar en valide materiaal kan ontstaan
- Persoon van diagnosticus als valide onderzoeksinstrument
- Complementaire benadering = Belangrijk dat diagnosticus over competenties beschikt om te schakelen
tussen beide perspectieven
1.2 Kwantitatieve testen en testbeoordeling
- Binnen de kwantitatieve benadering wordt gebruik gemaakt van testmateriaal (performantietesten,
vragenlijsten, genormeerde observatie-instrumenten)
- Er zijn veel testen in omloop die een veelheid aan concepten in kaart brengen
Testgebruik:
- Bij het kiezen van een geschikte test moet men verschillende factoren in acht nemen
- Rekening houden met psychometrische eigenschappen van de test en de samenstelling van de normgroep
- Het is belangrijk om bij gebruik van kwantitatieve testen consequent gebruik te maken van nomen gebaseerd
op data uit de eigen context
Testbeoordelingssystemen en -instanties:
- Er zijn verschillende instanties die zich bezighouden met testboordeling
- De boordeling van deze instanties kunnen diagnostici helpen bij het kiezen van een kwaliteitsvolle, geschikte
test
- Europese en Belgische testboordelingssystemen en instanties = efpa, cotan, kwaliteitscentrum diagnostiek,
bfp, prodia
1.3 Kwaliteitscriteria kwantitatieve instrumenten
- Voor elk kwaliteitscriterium krijgt een test na een evaluatie aan de hand van het test review model (efpa) één
van de kwaliteitslabels toegekend
- Bij de evaluatie van een test is het belangrijk het doel van
de testafname onder ogen te houden
- Onderscheid tussen minder belangrijke beslissingen en
belangrijke beslissingen
- De kwaliteitseisen voor bepaalde criteria zijn strenger
voor testen die als doel hebben belangrijke beslissingen
te nemen
Kwaliteitscriteria:
1) Documentatie = een kwaliteitsvolle test voorziet in volledige, transparante en duidelijke documentatie
- Bij een kwaliteitsvolle test worden de basisprincipes van de test duidelijk en volledig toegelicht,
bijvoorbeeld in de testhandleiding
o Theoretische onderbouw = een goede test is gebaseerd op wetenschappelijke evidentie en
licht dit toe in de documentatie
o Procedure van testontwikkeling = een goede testhandleiding licht helder en gedetailleerd toe
hoe de test werd ontwikkeld, vertaald en/of aangepast.
o Onderzoek = in een kwaliteitsvolle testhandleiding wordt een overzicht gegeven van het
beschikbare, relevante wetenschappelijk onderzoek
METHODEN
Samenvatting
2023-2024
,1.Kwaliteitsvolle instrumenten en methodieken
Zie e-learning kwaliteitscentrum diagnostiek
1.1 Een veelheid aan informatie
Diagnostiek een cyclisch besluitvormingsproces waarbij een diagnostische vraag gedefinieerd wordt en
hypotheses geformuleerd en getest worden op basis van verzamelde informatie om zo te komen tot een
integratief beeld en indicatiestelling
Informatiebronnen waar diagnosticus zich op kan baseren:
- Dossieranalyse
- Gestructureerde en ongestructureerde gesprekken en observaties
- Gebruik van testen en vragenlijsten
Twee groepen:
1) Kwantitatieve onderzoeksmateriaal = kwantificeerbaar, verschillende scores kunnen worden berekend
(totaalscores, indexscores, normtabellen), worden telkens onderzocht op psychometrische kwaliteiten
zoals validiteit en betrouwbaarheid
- Vragenlijsten in te vullen door de cliënt zelf of andere betrokkenen
- Psychologische testen (cognitieve vaardigheidstesten)
2) Kwalitatief onderzoeksmateriaal = geen scores berekend, doel is om verhaal van de cliënt op te bouwen,
subjectieve ervaringen begrijpen en in bepaalde context plaatsen, kwaliteitscriteria aan verbonden
- Observatie
- Interview/gesprekken
- Projectieve technieken
Kwaliteitscriteria kwantitatieve onderzoeksmateriaal: test review model van EFPA:
- Stelt dat aan verschillende kwaliteitsvolle moet voldaan zijn om van een kwaliteitsvolle test te spreken
Verschillende onderdelen worden beoordeeld:
1) Documentatie
2) Testmateriaal
3) Normering (zijn normen recent en representatief)
4) Betrouwbaarheid = consistentie van een test, mate waarin scores van een test vrij zijn van meetfouten
- Interne consistentie
- Test-hertesbetrouwbaarheid
- Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid
5) Validiteit = de mate waarin de test meet wat hij bedoeld te meten en niet iets anders meet of een deeltje
meet
- Inhoudsvaliditeit
- Begripsvaliditeit
- Criteriumvaliditeit
- Congruente validiteit
- Discriminante validiteit
Kwaliteitscriteria kwalitatief onderzoeksmateriaal:
1) Betrouwbaarheid = methodisch en transparant handelen, focus op onbevooroordeeld en logisch
consistent verzamelen en analyseren van informatie
2) Validiteit = correctheid en bruikbaarheid van de getrokken conclusies
- Interne validiteit = geloofwaardigheid
- Externe validiteit = overdraagbaarheid
3) Reflexiviteit = expliciteren van en reflecteren over de manier waarop de diagnosticus wordt beïnvloed
door de context waar hij werkt en mogelijke fouten en vertekenen
, Rol van diagnosticus:
- Klinische vaardigheden belangrijk bij beide benaderingen
o Keuze van juiste instrument = gekozen worden in functie van vraagstelling
o Correcte testafname en interpretatie van testscores
o Materiaal correct aanbieden, hanteren en interpreteren
o Context en kader creëren waarbinnen betrouwbaar en valide materiaal kan ontstaan
- Persoon van diagnosticus als valide onderzoeksinstrument
- Complementaire benadering = Belangrijk dat diagnosticus over competenties beschikt om te schakelen
tussen beide perspectieven
1.2 Kwantitatieve testen en testbeoordeling
- Binnen de kwantitatieve benadering wordt gebruik gemaakt van testmateriaal (performantietesten,
vragenlijsten, genormeerde observatie-instrumenten)
- Er zijn veel testen in omloop die een veelheid aan concepten in kaart brengen
Testgebruik:
- Bij het kiezen van een geschikte test moet men verschillende factoren in acht nemen
- Rekening houden met psychometrische eigenschappen van de test en de samenstelling van de normgroep
- Het is belangrijk om bij gebruik van kwantitatieve testen consequent gebruik te maken van nomen gebaseerd
op data uit de eigen context
Testbeoordelingssystemen en -instanties:
- Er zijn verschillende instanties die zich bezighouden met testboordeling
- De boordeling van deze instanties kunnen diagnostici helpen bij het kiezen van een kwaliteitsvolle, geschikte
test
- Europese en Belgische testboordelingssystemen en instanties = efpa, cotan, kwaliteitscentrum diagnostiek,
bfp, prodia
1.3 Kwaliteitscriteria kwantitatieve instrumenten
- Voor elk kwaliteitscriterium krijgt een test na een evaluatie aan de hand van het test review model (efpa) één
van de kwaliteitslabels toegekend
- Bij de evaluatie van een test is het belangrijk het doel van
de testafname onder ogen te houden
- Onderscheid tussen minder belangrijke beslissingen en
belangrijke beslissingen
- De kwaliteitseisen voor bepaalde criteria zijn strenger
voor testen die als doel hebben belangrijke beslissingen
te nemen
Kwaliteitscriteria:
1) Documentatie = een kwaliteitsvolle test voorziet in volledige, transparante en duidelijke documentatie
- Bij een kwaliteitsvolle test worden de basisprincipes van de test duidelijk en volledig toegelicht,
bijvoorbeeld in de testhandleiding
o Theoretische onderbouw = een goede test is gebaseerd op wetenschappelijke evidentie en
licht dit toe in de documentatie
o Procedure van testontwikkeling = een goede testhandleiding licht helder en gedetailleerd toe
hoe de test werd ontwikkeld, vertaald en/of aangepast.
o Onderzoek = in een kwaliteitsvolle testhandleiding wordt een overzicht gegeven van het
beschikbare, relevante wetenschappelijk onderzoek
