SAMENVATTING
ONTWIKKELING EN ONTWIKKELINGSPROBLEMEN
VAN ADOLESCENTEN
2023-2024
N. Bron
1
,Inhoud
Hoorcollege 1: Introductie....................................................................................................................... 4
Artikel: Steinberg, L., & Morris, A.S. (2001). Adolescent development. Annual Review of Psychology,
52, 83-110............................................................................................................................................ 7
Artikel: American Psychological Association (2002). Developing adolescents: A reference for
professionals. Washington, DC: APA.................................................................................................... 9
Hoorcollege 2: Cognitieve ontwikkeling ................................................................................................ 13
Artikel: Steinberg, L. (2008). A social neuroscience perspective on adolescent risk-taking.
Developmental Review, 28, 78-106. .................................................................................................. 14
Artikel: Crone, E.A., & Dahl, R.E. (2012). Understanding adolescence as a period of social-affective
engagement and goal flexibility. Nature Reviews Neuroscience, 13, 636-650.................................. 16
Artikel: Somerville, L. (2013). The Teenage Brain: Sensitivity to Social Evaluation. Current Directions
in Psychological Science, 22(2), 121-127. .......................................................................................... 17
Hoorcollege 3: Morele ontwikkeling ..................................................................................................... 19
Artikel: Bandura, A. Barbaranelli, C., Caprara, V., & Pastorelli, C. (1996). Mechanisms of moral
disengagement in the exercise of moral agency. Journal of Personality and Social Psychology, 71,
364-374.............................................................................................................................................. 20
Artikel: Hart, D., & Carlo, G. (2005). Moral Development in Adolescence. Journal of Research on
Adolescence, 15(3), 223–233. ........................................................................................................... 24
Hoorcollege 4: Gedragsontwikkeling ..................................................................................................... 26
Artikel: Moffitt, T.E. (1993). Adolescence-limited and life-course-persistent antisocial behavior: A
developmental taxonomy. Psychological Review, 100, 674-701. ...................................................... 26
Artikel: Conduct Problems Prevention Research Group (2011). The effects of the FastTrack
preventive intervention on the development of conduct disorder across childhood. Child
Development, 82, 331-345. ............................................................................................................... 29
Artikel: Hankin, B.L., & Abramson, L.Y. (2001). Development of gender differences in depression: An
elaborated cognitive vulnerability-transactional stress theory. Psychological Bulletin, 127, 773-796.
........................................................................................................................................................... 32
Hoorcollege 5: Sociaal-emotionele ontwikkeling .................................................................................. 34
Artikel: Cillessen, A.H., & Mayeux, L. (2004). From censure to reinforcement: Developmental
changes in the association between aggression and social status. Child Development, 75, 147-163.
........................................................................................................................................................... 37
Artikel: Dishion, T.J., & Tipsord, (2011). Peer contagion in child and adolescent social and emotional
development. Annual Review of Psychology, 62, 189-214. ............................................................... 38
Hoorcollege 6: De rol van massamedia ................................................................................................. 45
Artikel: Valkenburg, P. & Peter, J. (2013) The Differential Susceptibility to Media Effects Model.
Journal of Communication, 63, 221-243. .......................................................................................... 46
Artikel - Williams et al., 2003 ............................................................................................................ 48
Artikel: Ahn, J. (2011). The Effect of Social Network Sites on Adolescents’ Social and Academic
Development: Current Theories and Controversies. Journal of the American Society for Information
Science and Technology, 62(8), 1435-1445. ...................................................................................... 49
2
,Hoorcollege 7: Invloed van influencers op de ontwikkeling van adolescenten..................................... 51
Artikel: Pilgrim, K., & Bohnet-Joschko, S. (2019). Selling health and happiness how influencers
communicate on Instagram about dieting and exercise: mixed methods research. BMC Public
Health, 19, 1054. ............................................................................................................................... 53
Hoorcollege 8: ‘Waarom is anorexia zo moeilijk te behandelen?’ (interactief hoorcollege) ................ 55
Artikel: Williams, M. S., Thomsen, S. R., & McCoy, J. K. (2003). Looking for an accurate mirror: A
model for the relationship between media use and anorexia. Eating Behaviors, 4(2), 127- 134. .... 55
Artikel: Gatward, N. (2007). Anorexia nervosa: An evolutionary puzzle. European Eating Disorders
Review: The Professional Journal of the Eating Disorders Association, 15(1), 1-12.......................... 56
Documentaire: ‘Waarom is anorexia zo moeilijk te behandelen?’ ................................................... 59
Hoorcollege 9: Non-suicidal self-injury and suicide .............................................................................. 62
Artikel: Hooley, J. M., & Franklin, J. C. (2018). Why do people hurt themselves? A new conceptual
model of nonsuicidal self-injury. Clinical Psychological Science, 6(3), 428-451. ............................... 65
Artikel: Miller, A. B., & Prinstein, M. J. (2019). Adolescent suicide as a failure of acute stress-
response systems. Annual review of clinical psychology, 15, 425-450.............................................. 70
Hoorcollege 10: ‘Eindeloos pesten’ (interactief hoorcollege) ............................................................... 71
Documentaire: ‘Eindeloos pesten’ .................................................................................................... 71
Artikel: Salmivalli, C. (2010). Bullying and the peer group: A review. Aggression and Violent
Behavior, 15(2), 112-120. .................................................................................................................. 71
3
, Hoorcollege 1: Introductie
Stellingen:
- Adolescenten nemen niet per definitie meer risico’s dan kinderen en volwassenen, maar ze
nemen wel grotere risico’s dan kinderen en volwassenen.
De prefrontale cortex is nog niet helemaal ontwikkeld en daardoor zijn adolescenten minder
goed in inhibitie tonen. Dat in combinatie met het sociaal-emotionele systeem dat
adolescenten meer een rush krijgen om te doen wat niet mag en er meer sprake is van peer
pressure, kan ervoor zorgen dat risico’s worden genomen.
- Literatuur zegt dat adolescenten inzien dat ze fouten maken en er risico’s zijn, maar ze zitten
er niet erg mee. De rush om het wel te doen is groter dan om het niet te doen. Dat betekent
niet dat ze altijd de lange termijn gevolgen kunnen zien van hun acties. Op korte termijn kunnen
ze risico’s beter inschatten, omdat de uitdaging en het plezier groter is dan het niet te doen.
Peers/omgeving/leeftijdsgenoten is een van de grootste triggers om risicogedrag te laten zien bij
adolescenten. Ze willen er graag bij horen en zoeken grenzen op.
Wat is adolescentie?
- Aristoteles: ‘Roerigheid van de jeugd’
- Hall: verwoordde het in 1904 al als ‘adolescentie’. Hij doelde daarmee op een periode tussen
de kindertijd en volwassenheid. Dit noemde hij een transitional stage die gepaard gaat met
‘storm en stress’.
- De adolescentie is niks nieuws, want in alle culturen en zelfs verschillende diersoorten komt
het voor. Wat wel veranderd is door de jaren heen, is de start en lengte van de puberteit. De
periode waarin de adolescentie plaatsvindt is verschoven. Adolescentiefase duurt tot 20-25
jaar, omdat de hersenen dan nog niet volgroeid zijn.
- Bepaalde culturen kennen een ‘rite’. Dit is een traditie om de overgang naar de volwassenheid
te krijgen (vooral bij mannen).
- Doel van adolescentie = het ontwikkelen van autonomie; loskomen van ouders en zelf een
individu zijn.
Waarom is adolescentie relevant voor de (klinische) praktijk?
- Door te weten wat jongeren bezighoudt, wat hun doelen zijn, waar ze hun status vandaan
halen, etc. kunnen professionals en ouders effectiever communiceren met adolescenten. Ze
willen meer autonomie en hebben meer tijd nodig van volwassenen, zodat er naar hen
geluisterd wordt.
- Het helpt bij het erkennen van diversiteit in de adolescentie: verschillen tussen jongens en
meisjes, rekening houden met etniciteit, etc. Het is als professional belangrijk om altijd naar
het individu te kijken en niet te snel te generaliseren.
- Weten wat normale en abnormale ontwikkeling is (bv. risicogedrag, puberteit).
Toetsing: Van ieder college is er één open vraag, bestaande uit 2 delen. Bijvoorbeeld: (1a.) Wat zegt X
over de cognitieve ontwikkeling en leg dat verklaringsmodel uit; (1b.) Hoe zou dit voorkomen bij de
volgende casus?
4
ONTWIKKELING EN ONTWIKKELINGSPROBLEMEN
VAN ADOLESCENTEN
2023-2024
N. Bron
1
,Inhoud
Hoorcollege 1: Introductie....................................................................................................................... 4
Artikel: Steinberg, L., & Morris, A.S. (2001). Adolescent development. Annual Review of Psychology,
52, 83-110............................................................................................................................................ 7
Artikel: American Psychological Association (2002). Developing adolescents: A reference for
professionals. Washington, DC: APA.................................................................................................... 9
Hoorcollege 2: Cognitieve ontwikkeling ................................................................................................ 13
Artikel: Steinberg, L. (2008). A social neuroscience perspective on adolescent risk-taking.
Developmental Review, 28, 78-106. .................................................................................................. 14
Artikel: Crone, E.A., & Dahl, R.E. (2012). Understanding adolescence as a period of social-affective
engagement and goal flexibility. Nature Reviews Neuroscience, 13, 636-650.................................. 16
Artikel: Somerville, L. (2013). The Teenage Brain: Sensitivity to Social Evaluation. Current Directions
in Psychological Science, 22(2), 121-127. .......................................................................................... 17
Hoorcollege 3: Morele ontwikkeling ..................................................................................................... 19
Artikel: Bandura, A. Barbaranelli, C., Caprara, V., & Pastorelli, C. (1996). Mechanisms of moral
disengagement in the exercise of moral agency. Journal of Personality and Social Psychology, 71,
364-374.............................................................................................................................................. 20
Artikel: Hart, D., & Carlo, G. (2005). Moral Development in Adolescence. Journal of Research on
Adolescence, 15(3), 223–233. ........................................................................................................... 24
Hoorcollege 4: Gedragsontwikkeling ..................................................................................................... 26
Artikel: Moffitt, T.E. (1993). Adolescence-limited and life-course-persistent antisocial behavior: A
developmental taxonomy. Psychological Review, 100, 674-701. ...................................................... 26
Artikel: Conduct Problems Prevention Research Group (2011). The effects of the FastTrack
preventive intervention on the development of conduct disorder across childhood. Child
Development, 82, 331-345. ............................................................................................................... 29
Artikel: Hankin, B.L., & Abramson, L.Y. (2001). Development of gender differences in depression: An
elaborated cognitive vulnerability-transactional stress theory. Psychological Bulletin, 127, 773-796.
........................................................................................................................................................... 32
Hoorcollege 5: Sociaal-emotionele ontwikkeling .................................................................................. 34
Artikel: Cillessen, A.H., & Mayeux, L. (2004). From censure to reinforcement: Developmental
changes in the association between aggression and social status. Child Development, 75, 147-163.
........................................................................................................................................................... 37
Artikel: Dishion, T.J., & Tipsord, (2011). Peer contagion in child and adolescent social and emotional
development. Annual Review of Psychology, 62, 189-214. ............................................................... 38
Hoorcollege 6: De rol van massamedia ................................................................................................. 45
Artikel: Valkenburg, P. & Peter, J. (2013) The Differential Susceptibility to Media Effects Model.
Journal of Communication, 63, 221-243. .......................................................................................... 46
Artikel - Williams et al., 2003 ............................................................................................................ 48
Artikel: Ahn, J. (2011). The Effect of Social Network Sites on Adolescents’ Social and Academic
Development: Current Theories and Controversies. Journal of the American Society for Information
Science and Technology, 62(8), 1435-1445. ...................................................................................... 49
2
,Hoorcollege 7: Invloed van influencers op de ontwikkeling van adolescenten..................................... 51
Artikel: Pilgrim, K., & Bohnet-Joschko, S. (2019). Selling health and happiness how influencers
communicate on Instagram about dieting and exercise: mixed methods research. BMC Public
Health, 19, 1054. ............................................................................................................................... 53
Hoorcollege 8: ‘Waarom is anorexia zo moeilijk te behandelen?’ (interactief hoorcollege) ................ 55
Artikel: Williams, M. S., Thomsen, S. R., & McCoy, J. K. (2003). Looking for an accurate mirror: A
model for the relationship between media use and anorexia. Eating Behaviors, 4(2), 127- 134. .... 55
Artikel: Gatward, N. (2007). Anorexia nervosa: An evolutionary puzzle. European Eating Disorders
Review: The Professional Journal of the Eating Disorders Association, 15(1), 1-12.......................... 56
Documentaire: ‘Waarom is anorexia zo moeilijk te behandelen?’ ................................................... 59
Hoorcollege 9: Non-suicidal self-injury and suicide .............................................................................. 62
Artikel: Hooley, J. M., & Franklin, J. C. (2018). Why do people hurt themselves? A new conceptual
model of nonsuicidal self-injury. Clinical Psychological Science, 6(3), 428-451. ............................... 65
Artikel: Miller, A. B., & Prinstein, M. J. (2019). Adolescent suicide as a failure of acute stress-
response systems. Annual review of clinical psychology, 15, 425-450.............................................. 70
Hoorcollege 10: ‘Eindeloos pesten’ (interactief hoorcollege) ............................................................... 71
Documentaire: ‘Eindeloos pesten’ .................................................................................................... 71
Artikel: Salmivalli, C. (2010). Bullying and the peer group: A review. Aggression and Violent
Behavior, 15(2), 112-120. .................................................................................................................. 71
3
, Hoorcollege 1: Introductie
Stellingen:
- Adolescenten nemen niet per definitie meer risico’s dan kinderen en volwassenen, maar ze
nemen wel grotere risico’s dan kinderen en volwassenen.
De prefrontale cortex is nog niet helemaal ontwikkeld en daardoor zijn adolescenten minder
goed in inhibitie tonen. Dat in combinatie met het sociaal-emotionele systeem dat
adolescenten meer een rush krijgen om te doen wat niet mag en er meer sprake is van peer
pressure, kan ervoor zorgen dat risico’s worden genomen.
- Literatuur zegt dat adolescenten inzien dat ze fouten maken en er risico’s zijn, maar ze zitten
er niet erg mee. De rush om het wel te doen is groter dan om het niet te doen. Dat betekent
niet dat ze altijd de lange termijn gevolgen kunnen zien van hun acties. Op korte termijn kunnen
ze risico’s beter inschatten, omdat de uitdaging en het plezier groter is dan het niet te doen.
Peers/omgeving/leeftijdsgenoten is een van de grootste triggers om risicogedrag te laten zien bij
adolescenten. Ze willen er graag bij horen en zoeken grenzen op.
Wat is adolescentie?
- Aristoteles: ‘Roerigheid van de jeugd’
- Hall: verwoordde het in 1904 al als ‘adolescentie’. Hij doelde daarmee op een periode tussen
de kindertijd en volwassenheid. Dit noemde hij een transitional stage die gepaard gaat met
‘storm en stress’.
- De adolescentie is niks nieuws, want in alle culturen en zelfs verschillende diersoorten komt
het voor. Wat wel veranderd is door de jaren heen, is de start en lengte van de puberteit. De
periode waarin de adolescentie plaatsvindt is verschoven. Adolescentiefase duurt tot 20-25
jaar, omdat de hersenen dan nog niet volgroeid zijn.
- Bepaalde culturen kennen een ‘rite’. Dit is een traditie om de overgang naar de volwassenheid
te krijgen (vooral bij mannen).
- Doel van adolescentie = het ontwikkelen van autonomie; loskomen van ouders en zelf een
individu zijn.
Waarom is adolescentie relevant voor de (klinische) praktijk?
- Door te weten wat jongeren bezighoudt, wat hun doelen zijn, waar ze hun status vandaan
halen, etc. kunnen professionals en ouders effectiever communiceren met adolescenten. Ze
willen meer autonomie en hebben meer tijd nodig van volwassenen, zodat er naar hen
geluisterd wordt.
- Het helpt bij het erkennen van diversiteit in de adolescentie: verschillen tussen jongens en
meisjes, rekening houden met etniciteit, etc. Het is als professional belangrijk om altijd naar
het individu te kijken en niet te snel te generaliseren.
- Weten wat normale en abnormale ontwikkeling is (bv. risicogedrag, puberteit).
Toetsing: Van ieder college is er één open vraag, bestaande uit 2 delen. Bijvoorbeeld: (1a.) Wat zegt X
over de cognitieve ontwikkeling en leg dat verklaringsmodel uit; (1b.) Hoe zou dit voorkomen bij de
volgende casus?
4
