Strafrecht 3 Collegeaantekeningen 2017/2018
Strafrecht 3: Collegeaantekeningen
1
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
,Strafrecht 3 Collegeaantekeningen 2017/2018
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave...................................................................................................................................2
Strafrecht 3 College 1A (Inleiding Sv & EVRM)........................................................................................4
Aard en doel strafvordering................................................................................................................4
Inleiding EVRM...................................................................................................................................5
Strafrecht 3 College 1B (Voorbereidend onderzoek)..............................................................................6
Legaliteit.............................................................................................................................................6
Taakstelling en bevoegdheid...............................................................................................................6
Begrippen en afbakening....................................................................................................................7
Strafrecht 3 College 2A (Rechter en Openbaar Ministerie).....................................................................9
Inleiding art. 6 EVRM-onderdelen......................................................................................................9
Buitengerechtelijke afdoening............................................................................................................9
Onafhankelijkheid en onpartijdigheid.................................................................................................9
Beslissing tot vervolging...................................................................................................................10
Strafrecht 3 College 2B (Het slachtoffer)...............................................................................................12
Posities in het strafprocesrecht.........................................................................................................12
Internationale verplichtingen...........................................................................................................13
Schadevergoeding............................................................................................................................13
Spreekrecht......................................................................................................................................14
Strafrecht 3 College 3A (Dagvaarding en tenlastelegging)....................................................................15
Inleiding............................................................................................................................................15
Aanwezigheidsrecht..........................................................................................................................15
Dagvaarding en tenlastelegging........................................................................................................16
Strafrecht 3 College 3B (Onderzoek ter terechtzitting).........................................................................18
Fases van het proces.........................................................................................................................18
Onderzoek ter terechtzitting.............................................................................................................18
Onmiddellijkheidsbeginsel, de auditu en getuigen...........................................................................19
Strafrecht 3 College 4A (Wettelijk bewijsstelsel)...................................................................................21
Uitgangspunten................................................................................................................................21
Wettige bewijsmiddelen...................................................................................................................21
Bruikbaarheid...................................................................................................................................22
Selectie en waardering.....................................................................................................................23
Bewijsstelsel en bewijsmotivering....................................................................................................23
Verklaring verdachte.........................................................................................................................23
2
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
,Strafrecht 3 Collegeaantekeningen 2017/2018
Eigen waarneming rechter................................................................................................................24
Bewijsminima...................................................................................................................................24
Strafrecht 3 College 4B (Getuigenbewijs en art. 6 EVRM).....................................................................25
Feiten van algemene bekendheid.....................................................................................................25
Bewijsminimum: de unis testis-regel................................................................................................25
Het ondervragingsrecht....................................................................................................................26
Strafrecht 3 College 5A (Bewijsuitsluiting)............................................................................................27
Inleiding............................................................................................................................................27
Arrest Loze hashpijp.........................................................................................................................28
EVRM................................................................................................................................................29
Arrest Criteria bewijsuitsluiting........................................................................................................30
..............................................................................................................................................................30
Strafrecht 3 College 5B (Niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie en strafvermindering)...31
Inleiding............................................................................................................................................31
Niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie.........................................................................31
Strafvermindering.............................................................................................................................32
Strafrecht 3 College 6A (Het vonnis I/II: het vonnis en motiveringskwesties).......................................34
Inleiding............................................................................................................................................34
Categorie 1: formele en OVAR-vragen..............................................................................................35
Categorie 2: bewijsvraag...................................................................................................................36
Strafrecht 3 College 6B (Het vonnis II/II: strafmotivering)....................................................................38
Straftheorieën...................................................................................................................................38
Totstandkoming strafmotivering.......................................................................................................38
Huidige strafmotivering....................................................................................................................39
3
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
, Strafrecht 3 Collegeaantekeningen 2017/2018
Strafrecht 3 College 1A (Inleiding Sv & EVRM)
Aard en doel strafvordering
Het hoofddoel van het strafprocesrecht is het verzekeren van de juiste toepassing van het materiële
strafrecht. Het materiële strafrecht moet dus niet alleen worden toegepast, maar het moet ook juist
worden toegepast. Om die juiste toepassing te waarborgen stelt het strafprocesrecht formele regels,
voornamelijk vastgelegd in het Wetboek van Strafvordering (Sv). Dit hoofddoel – juiste toepassing
van het materiële strafrecht – is tweeledig:
Schuldigen moeten worden bestraft;
Voorkomen moet worden dat onschuldigen worden bestraft.
Tussen deze twee subdoelen bestaat een spanning, die bijvoorbeeld tot uitdrukking komt in het
bewijsrecht. Art. 338 Sv bepaalt dat een veroordeling alleen kan worden gebaseerd op wettige
bewijsmiddelen die de rechter tot de overtuiging hebben gebracht dat de verdachte het ten laste
gelegde feit heeft begaan. Voor een veroordeling zijn dus zowel wettige bewijsmiddelen nodig, als een
overtuiging van de rechter. Maar zelfs als de rechter de overtuiging heeft bekomen dat verdachte het
strafbare feit heeft begaan, is hij niet tot veroordeling verplicht. Het probleem is echter dat er vaak
twijfel bestaat. Welk subdoel moet ingeval van twijfel prevaleren: het belang om schuldigen te straffen
of het belang om te voorkomen dat onschuldigen worden bestraft? Welke mate van twijfel is met
andere woorden aanvaardbaar voor een veroordeling? Als hoofdregel geldt het in dubio pro reo-
beginsel: bij gerede twijfel moet verdachte het voordeel van de twijfel krijgen en worden
vrijgesproken.
De spanning tussen de twee subdoelen komt ook tot uitdrukking in de waarborgen die het
strafprocesrecht biedt. Zo ziet men dat naarmate het delict waarvan verdachte wordt beschuldigd
ernstiger is, meer waarborgen bestaan die de verdachte beschermen.
Naast het hoofddoel van het strafproces kan men ook een aantal nevendoelen van het
strafprocesrecht aanwijzen. Vier van die nevendoelen zijn:
1. Eerbiediging van de rechten en de vrijheden van de verdachte, zoals het zwijgrecht en de
cautie (art. 29 Sv) en de limitering van het voorarrest (bijvoorbeeld art. 57, 63 en 65 Sv);
2. Eerbiediging van de rechten en vrijheden van anderen, zoals de beperking van de
getuigplichten (art. 217-219 jo. 270 lid 5 Sv) en de acceptatie van het slachtoffer als
benadeelde partij (art. 51f Sv);
3. Procedurele rechtvaardiging, zoals het recht op het laatste woord voor verdachte (art. 311 lid 4
Sv) en het spreekrecht van het slachtoffer (art. 51e jo. 302 Sv). Procedurele rechtvaardigheid
vergroot de acceptatie van de uitkomst van de zaak, ook als deze voor verdachte (of het
slachtoffer) negatief is;
4. Demonstratiefunctie, blijkend uit de openbaarheid van de zitting en de uitspraak, hetgeen
publieke controle van de berechting mogelijk maakt en daarmee een waarborg vormt tegen
willekeurige bestraffing.
Uit het hoofddoel dat schuldigen zoveel als mogelijk moeten worden bestraft, volgt dat de materiële
waarheid centraal staat in het strafproces. De omvang van het onderzoek naar die materiële waarheid
hangt onder meer af van de procesopstelling van de verdachte. Als verdachte bijvoorbeeld stellig
ontkent, zal meer onderzoek nodig zijn en zullen meer bewijsmiddelen moeten worden verzameld dan
wanneer verdachte bekent. De concentratie op de materiële waarheid blijkt bijvoorbeeld uit:
De actieve rol van de rechter. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat de voorzitter de verdachte
ondervraagt (art. 286 lid 1 Sv), de andere procesdeelnemers de kans hebben de verdachte te
ondervragen (art. 286 lid 4 Sv), de ondervraging door de rechters van getuigen (art. 292 lid 1
en 2 Sv) en de bevoegdheid van de rechter om nader onderzoek te gelasten (art. 315 Sv). Deze
actieve rol van de rechter zorgt ervoor dat men het Nederlandse strafproces doorgaans
aanduidt als een (gematigd) inquisitoir proces. Onder invloed van het EHRM is de verdachte
wel steeds meer volwaardig procespartij geworden in plaats van voorwerp van onderzoek,
zodat ook het Nederlandse strafproces meer contradictoir is geworden;
4
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
Strafrecht 3: Collegeaantekeningen
1
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
,Strafrecht 3 Collegeaantekeningen 2017/2018
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave...................................................................................................................................2
Strafrecht 3 College 1A (Inleiding Sv & EVRM)........................................................................................4
Aard en doel strafvordering................................................................................................................4
Inleiding EVRM...................................................................................................................................5
Strafrecht 3 College 1B (Voorbereidend onderzoek)..............................................................................6
Legaliteit.............................................................................................................................................6
Taakstelling en bevoegdheid...............................................................................................................6
Begrippen en afbakening....................................................................................................................7
Strafrecht 3 College 2A (Rechter en Openbaar Ministerie).....................................................................9
Inleiding art. 6 EVRM-onderdelen......................................................................................................9
Buitengerechtelijke afdoening............................................................................................................9
Onafhankelijkheid en onpartijdigheid.................................................................................................9
Beslissing tot vervolging...................................................................................................................10
Strafrecht 3 College 2B (Het slachtoffer)...............................................................................................12
Posities in het strafprocesrecht.........................................................................................................12
Internationale verplichtingen...........................................................................................................13
Schadevergoeding............................................................................................................................13
Spreekrecht......................................................................................................................................14
Strafrecht 3 College 3A (Dagvaarding en tenlastelegging)....................................................................15
Inleiding............................................................................................................................................15
Aanwezigheidsrecht..........................................................................................................................15
Dagvaarding en tenlastelegging........................................................................................................16
Strafrecht 3 College 3B (Onderzoek ter terechtzitting).........................................................................18
Fases van het proces.........................................................................................................................18
Onderzoek ter terechtzitting.............................................................................................................18
Onmiddellijkheidsbeginsel, de auditu en getuigen...........................................................................19
Strafrecht 3 College 4A (Wettelijk bewijsstelsel)...................................................................................21
Uitgangspunten................................................................................................................................21
Wettige bewijsmiddelen...................................................................................................................21
Bruikbaarheid...................................................................................................................................22
Selectie en waardering.....................................................................................................................23
Bewijsstelsel en bewijsmotivering....................................................................................................23
Verklaring verdachte.........................................................................................................................23
2
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
,Strafrecht 3 Collegeaantekeningen 2017/2018
Eigen waarneming rechter................................................................................................................24
Bewijsminima...................................................................................................................................24
Strafrecht 3 College 4B (Getuigenbewijs en art. 6 EVRM).....................................................................25
Feiten van algemene bekendheid.....................................................................................................25
Bewijsminimum: de unis testis-regel................................................................................................25
Het ondervragingsrecht....................................................................................................................26
Strafrecht 3 College 5A (Bewijsuitsluiting)............................................................................................27
Inleiding............................................................................................................................................27
Arrest Loze hashpijp.........................................................................................................................28
EVRM................................................................................................................................................29
Arrest Criteria bewijsuitsluiting........................................................................................................30
..............................................................................................................................................................30
Strafrecht 3 College 5B (Niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie en strafvermindering)...31
Inleiding............................................................................................................................................31
Niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie.........................................................................31
Strafvermindering.............................................................................................................................32
Strafrecht 3 College 6A (Het vonnis I/II: het vonnis en motiveringskwesties).......................................34
Inleiding............................................................................................................................................34
Categorie 1: formele en OVAR-vragen..............................................................................................35
Categorie 2: bewijsvraag...................................................................................................................36
Strafrecht 3 College 6B (Het vonnis II/II: strafmotivering)....................................................................38
Straftheorieën...................................................................................................................................38
Totstandkoming strafmotivering.......................................................................................................38
Huidige strafmotivering....................................................................................................................39
3
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
, Strafrecht 3 Collegeaantekeningen 2017/2018
Strafrecht 3 College 1A (Inleiding Sv & EVRM)
Aard en doel strafvordering
Het hoofddoel van het strafprocesrecht is het verzekeren van de juiste toepassing van het materiële
strafrecht. Het materiële strafrecht moet dus niet alleen worden toegepast, maar het moet ook juist
worden toegepast. Om die juiste toepassing te waarborgen stelt het strafprocesrecht formele regels,
voornamelijk vastgelegd in het Wetboek van Strafvordering (Sv). Dit hoofddoel – juiste toepassing
van het materiële strafrecht – is tweeledig:
Schuldigen moeten worden bestraft;
Voorkomen moet worden dat onschuldigen worden bestraft.
Tussen deze twee subdoelen bestaat een spanning, die bijvoorbeeld tot uitdrukking komt in het
bewijsrecht. Art. 338 Sv bepaalt dat een veroordeling alleen kan worden gebaseerd op wettige
bewijsmiddelen die de rechter tot de overtuiging hebben gebracht dat de verdachte het ten laste
gelegde feit heeft begaan. Voor een veroordeling zijn dus zowel wettige bewijsmiddelen nodig, als een
overtuiging van de rechter. Maar zelfs als de rechter de overtuiging heeft bekomen dat verdachte het
strafbare feit heeft begaan, is hij niet tot veroordeling verplicht. Het probleem is echter dat er vaak
twijfel bestaat. Welk subdoel moet ingeval van twijfel prevaleren: het belang om schuldigen te straffen
of het belang om te voorkomen dat onschuldigen worden bestraft? Welke mate van twijfel is met
andere woorden aanvaardbaar voor een veroordeling? Als hoofdregel geldt het in dubio pro reo-
beginsel: bij gerede twijfel moet verdachte het voordeel van de twijfel krijgen en worden
vrijgesproken.
De spanning tussen de twee subdoelen komt ook tot uitdrukking in de waarborgen die het
strafprocesrecht biedt. Zo ziet men dat naarmate het delict waarvan verdachte wordt beschuldigd
ernstiger is, meer waarborgen bestaan die de verdachte beschermen.
Naast het hoofddoel van het strafproces kan men ook een aantal nevendoelen van het
strafprocesrecht aanwijzen. Vier van die nevendoelen zijn:
1. Eerbiediging van de rechten en de vrijheden van de verdachte, zoals het zwijgrecht en de
cautie (art. 29 Sv) en de limitering van het voorarrest (bijvoorbeeld art. 57, 63 en 65 Sv);
2. Eerbiediging van de rechten en vrijheden van anderen, zoals de beperking van de
getuigplichten (art. 217-219 jo. 270 lid 5 Sv) en de acceptatie van het slachtoffer als
benadeelde partij (art. 51f Sv);
3. Procedurele rechtvaardiging, zoals het recht op het laatste woord voor verdachte (art. 311 lid 4
Sv) en het spreekrecht van het slachtoffer (art. 51e jo. 302 Sv). Procedurele rechtvaardigheid
vergroot de acceptatie van de uitkomst van de zaak, ook als deze voor verdachte (of het
slachtoffer) negatief is;
4. Demonstratiefunctie, blijkend uit de openbaarheid van de zitting en de uitspraak, hetgeen
publieke controle van de berechting mogelijk maakt en daarmee een waarborg vormt tegen
willekeurige bestraffing.
Uit het hoofddoel dat schuldigen zoveel als mogelijk moeten worden bestraft, volgt dat de materiële
waarheid centraal staat in het strafproces. De omvang van het onderzoek naar die materiële waarheid
hangt onder meer af van de procesopstelling van de verdachte. Als verdachte bijvoorbeeld stellig
ontkent, zal meer onderzoek nodig zijn en zullen meer bewijsmiddelen moeten worden verzameld dan
wanneer verdachte bekent. De concentratie op de materiële waarheid blijkt bijvoorbeeld uit:
De actieve rol van de rechter. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat de voorzitter de verdachte
ondervraagt (art. 286 lid 1 Sv), de andere procesdeelnemers de kans hebben de verdachte te
ondervragen (art. 286 lid 4 Sv), de ondervraging door de rechters van getuigen (art. 292 lid 1
en 2 Sv) en de bevoegdheid van de rechter om nader onderzoek te gelasten (art. 315 Sv). Deze
actieve rol van de rechter zorgt ervoor dat men het Nederlandse strafproces doorgaans
aanduidt als een (gematigd) inquisitoir proces. Onder invloed van het EHRM is de verdachte
wel steeds meer volwaardig procespartij geworden in plaats van voorwerp van onderzoek,
zodat ook het Nederlandse strafproces meer contradictoir is geworden;
4
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
