GOTIEK 13E TOT 15E EEUW
1 ALGEMEEN
1.1 POLITIEKE ACHTERGROND
De Europese machtsverhoudingen worden belangrijk
Men is economisch afhankelijk van de omringende landen
Frankrijk was de machtigste staat van West-Europa
Engeland zat in een diepe crisis tot eind 13e eeuw
Duitsland was sterk verzwakt door de investituurstrijd
Tussen 1339 en 1453
100jarige oorlog tussen Frankrijk en Engeland
Deze oorlog was een groot probleem voor Vlaanderen nl. oorlog tussen onze
leenheer (Frankrijk) en onze wolleverancier (Engeland)
In de Zuidelijke Nederlanden waren er 3 machtsblokken:
- Vlaanderen
- Brabant de gehele politieke machtsstrijd afspelen
- Luik
Luxemburg is een belangrijk gebied maar dunbevolkt
1.1.1 Vlaanderen
Hele geschiedenis staat in teken van de strijd met Frankrijk voor het behoud van de
eigen zelfstandigheid
13e eeuw
Philips van den Elzas stierf kinderloos
Boudewijn VIII (neef van Philips van den Elzas) kon verhinderen dat de koning van
Frankrijk alles kwam innemen
Boudewijn IX sterft op kruistocht en laat 2 dochters achter die door het Franse hof
worden opgevoed
De guldensporenslag (11 juli 1302) wordt gestreden tussen:
- Zoon van Margareta van Constantinopel
- Gwijde van Dampierre
- Graaf van Vlaanderen
- Franse koning Philips le Beau
De Franse koning lokte de graaf naar zijn kasteel en
dwong hem zeer onpopulaire wetten te aanvaarden
waardoor de graaf een slechte naam kreeg. De Franse
koning nam de graaf gevangen en stuurde een zeer
gehate man als waarnemer, Jacques de Chatillon, die de
rekening voor de eenmaking doorschoof naar de steden.
De zonen van de graaf organiseren verzet tegen de Figuur 1 Opstand in
Franse invasie en vragen de Engelse koning om hulp Vlaanderen
maar deze komt te laat.
De burgers van Brugge sluiten aan bij het verzet onder leiding van de
kauwaards (Pieter de Coninck en Jan Breydel). Hun verzet was vooral gericht
tegen de patriciërs (het stadsbestuur) die de Franse koning zijn zijde kozen
1
, (leliaards). Bij het heffen van de belastingen op bier, ontstonden er rellen en
sloot ook Gent zich aan.
Deze slag is het begin van rellen, opstanden, pest en sociale en economische
crisissen in de 14e eeuw
14e eeuw
Op 17 mei werden een heleboel Fransen afgemaakt
Er wordt een leger gevormd van burgers en boeren
Toevoer van Engels wol wordt verboden
De toenmalige graaf steunde de Franse koning tegen de zin in van steden
Begin van grote werkloosheid en dus ook hongersnood
15 eeuw
e
Periode van bloei: het Bourgondisch tijdperk
Margareta van Male trouwt met Philips de Stoute
Hij was een verstandig en bezadigd vorst
Zijn grote kracht lag in het handig diplomatiek optreden
Hij sloot de vrede van Doornik met Gent in 1385
De tweede hertog van Bourgondië, Jan zonder Vrees
Strijd om de macht in Frankrijk door kruiperij en
geweld
Weinig interesse voor Vlaanderen (diende enkel als
schuilplaats wanneer het te nauw werd in Frankrijk
voor hem)
Vermoord in 1419
Zelfstandige ontwikkeling van de Vlaamse steden
(!) Er is sprake van een verschuiving en verliezen hun
economische positie omdat de Engelsen in de 100-
jarige oorlog de veilige N-Brabantse steden verkiezen
Philips de Goede
Verenigde een personele unie met: Figuur 2 Jan zonder Vrees
- Vlaanderen
- Artesië
- Brabant
- Limburg
- Holland (+ Zeeland)
- Henegouwen
- Namen
- Luxemburg
- Mechelen
Grondlegger Staten-Generaal = kwamen bijeen vanaf 1464 en waren niets
anders dan een gezamenlijke deputatie van de staten van de verschillende
vorstendommen zonder eigen beslissingsmacht
Het was meestal rustig behalve bij de grote Gentse opstand in 1451, de hetog
versloeg de Gentenaars te Gavere in 1453 en maakte een einde aan de positie
van de stad Gent als staat in een staat. Hij was de stichter van Het Gulden
Vlies.
De vierde en laatste Bourgondische hertog Karel de Stoute
Vanaf 1473 liep hij de ene ontgoocheling na de andere op. Hij kon zijn rijk in de
Nederlanden nog wel uitbreiden maar bij zijn echte droom, Elzas Lotharingen,
2
, te veroveren liep het helemaal mis. Hij sneuvelde bij de roemloze belegering
van Nancy in 1477.
Louis XI (Karels erfvijand) palmde Bourgondië in en viel direct de Nederlanden
aan
Maria van Bourgondië trouwde met Maximiliaan van Oostenrijk
Hij begon direct met de verdediging van de Bourgondische erflanden tegen
Frankrijk.
De toestand verbeterde maar Maria stierf plots in 1482, er was wel een
troonopvolger Philips de Schone maar hij was nog maar 4 jaar. Na wat
problemen erkenden in juni 1485 de Leden van Vlaanderen Maximiliaan
officieel als voogd en regent.
1.1.2 Brabant
o Hertog Hendrik I is de grondlegger van de macht van Brabant. Door wisselende
bondgenootschappen wist hij zijn grondgebied uit te breiden.
o Sinds 1288 in bezit van het hertogdom Limburg
o Steden, adel en geestelijkheid kregen medezeggenschap door Blijde inkomst.
o Gekozen voor export overzee Antwerpen is een belangrijke haven
1.2 ECONOMIE
1. Laken in Vlaanderen is zeer gunstig gelegen voor handel met Frankrijk, Engeland en
Duitsland. Door de verbetering van landbouwtechnieken vanaf de 12e eeuw was er
een bevolking aangroei. -> handelaars vestigden hun vertegenwoordigers in Laken.
2. De macht van de steden groeit. Het feodaal systeem is niet langer van toepassing,
steden willen zelfstandigheid en kopen zich vrij van de heer. De vrijheden worden
opgetekend in de charta, bewaard in het belfort.
3. Het bestuur van de steden was in de handen van de patriciërs. Ze regelden de zaken
zo dat het vooral voor hen goed uitkwam. Dit leidde tot verschillende opstanden.
4. De gilde was een beroepsvereniging waartoe iedereen die dat ambacht wou
uitoefenen moest aangesloten zijn. De gilde regelde de opleiding, keuring, …
1.3 GODSDIENST EN IDEEËNWERELD
1. Mentaliteitsverandering, nieuwe kloostergemeenschappen gaan meer tussen het volk
werken. De kern van het christendom begint langzaam door te dringen. De houding
tegenover de natuur verandert en de opkomende Maria verering slaat de brug tussen
mens en God.
2. De ketterij was een belangrijk probleem, de kerk reageert tegen ketter op 3 niveaus:
- Te preken
- Door de Inquisitie, een kerkelijke rechtbank
- Door hervormingen, concilies
3. De universiteiten werden opgericht om boven de bischopscholen uit te stijgen. Het
basisonderwijs duurde tot je 8 jaar, vervolgens volgde je Latijn tot je 15e. Hierna was
de leerling klaar voor de universiteit, geneeskunde, recht, theologie. (Lessen waren in
het Latijn)
3
1 ALGEMEEN
1.1 POLITIEKE ACHTERGROND
De Europese machtsverhoudingen worden belangrijk
Men is economisch afhankelijk van de omringende landen
Frankrijk was de machtigste staat van West-Europa
Engeland zat in een diepe crisis tot eind 13e eeuw
Duitsland was sterk verzwakt door de investituurstrijd
Tussen 1339 en 1453
100jarige oorlog tussen Frankrijk en Engeland
Deze oorlog was een groot probleem voor Vlaanderen nl. oorlog tussen onze
leenheer (Frankrijk) en onze wolleverancier (Engeland)
In de Zuidelijke Nederlanden waren er 3 machtsblokken:
- Vlaanderen
- Brabant de gehele politieke machtsstrijd afspelen
- Luik
Luxemburg is een belangrijk gebied maar dunbevolkt
1.1.1 Vlaanderen
Hele geschiedenis staat in teken van de strijd met Frankrijk voor het behoud van de
eigen zelfstandigheid
13e eeuw
Philips van den Elzas stierf kinderloos
Boudewijn VIII (neef van Philips van den Elzas) kon verhinderen dat de koning van
Frankrijk alles kwam innemen
Boudewijn IX sterft op kruistocht en laat 2 dochters achter die door het Franse hof
worden opgevoed
De guldensporenslag (11 juli 1302) wordt gestreden tussen:
- Zoon van Margareta van Constantinopel
- Gwijde van Dampierre
- Graaf van Vlaanderen
- Franse koning Philips le Beau
De Franse koning lokte de graaf naar zijn kasteel en
dwong hem zeer onpopulaire wetten te aanvaarden
waardoor de graaf een slechte naam kreeg. De Franse
koning nam de graaf gevangen en stuurde een zeer
gehate man als waarnemer, Jacques de Chatillon, die de
rekening voor de eenmaking doorschoof naar de steden.
De zonen van de graaf organiseren verzet tegen de Figuur 1 Opstand in
Franse invasie en vragen de Engelse koning om hulp Vlaanderen
maar deze komt te laat.
De burgers van Brugge sluiten aan bij het verzet onder leiding van de
kauwaards (Pieter de Coninck en Jan Breydel). Hun verzet was vooral gericht
tegen de patriciërs (het stadsbestuur) die de Franse koning zijn zijde kozen
1
, (leliaards). Bij het heffen van de belastingen op bier, ontstonden er rellen en
sloot ook Gent zich aan.
Deze slag is het begin van rellen, opstanden, pest en sociale en economische
crisissen in de 14e eeuw
14e eeuw
Op 17 mei werden een heleboel Fransen afgemaakt
Er wordt een leger gevormd van burgers en boeren
Toevoer van Engels wol wordt verboden
De toenmalige graaf steunde de Franse koning tegen de zin in van steden
Begin van grote werkloosheid en dus ook hongersnood
15 eeuw
e
Periode van bloei: het Bourgondisch tijdperk
Margareta van Male trouwt met Philips de Stoute
Hij was een verstandig en bezadigd vorst
Zijn grote kracht lag in het handig diplomatiek optreden
Hij sloot de vrede van Doornik met Gent in 1385
De tweede hertog van Bourgondië, Jan zonder Vrees
Strijd om de macht in Frankrijk door kruiperij en
geweld
Weinig interesse voor Vlaanderen (diende enkel als
schuilplaats wanneer het te nauw werd in Frankrijk
voor hem)
Vermoord in 1419
Zelfstandige ontwikkeling van de Vlaamse steden
(!) Er is sprake van een verschuiving en verliezen hun
economische positie omdat de Engelsen in de 100-
jarige oorlog de veilige N-Brabantse steden verkiezen
Philips de Goede
Verenigde een personele unie met: Figuur 2 Jan zonder Vrees
- Vlaanderen
- Artesië
- Brabant
- Limburg
- Holland (+ Zeeland)
- Henegouwen
- Namen
- Luxemburg
- Mechelen
Grondlegger Staten-Generaal = kwamen bijeen vanaf 1464 en waren niets
anders dan een gezamenlijke deputatie van de staten van de verschillende
vorstendommen zonder eigen beslissingsmacht
Het was meestal rustig behalve bij de grote Gentse opstand in 1451, de hetog
versloeg de Gentenaars te Gavere in 1453 en maakte een einde aan de positie
van de stad Gent als staat in een staat. Hij was de stichter van Het Gulden
Vlies.
De vierde en laatste Bourgondische hertog Karel de Stoute
Vanaf 1473 liep hij de ene ontgoocheling na de andere op. Hij kon zijn rijk in de
Nederlanden nog wel uitbreiden maar bij zijn echte droom, Elzas Lotharingen,
2
, te veroveren liep het helemaal mis. Hij sneuvelde bij de roemloze belegering
van Nancy in 1477.
Louis XI (Karels erfvijand) palmde Bourgondië in en viel direct de Nederlanden
aan
Maria van Bourgondië trouwde met Maximiliaan van Oostenrijk
Hij begon direct met de verdediging van de Bourgondische erflanden tegen
Frankrijk.
De toestand verbeterde maar Maria stierf plots in 1482, er was wel een
troonopvolger Philips de Schone maar hij was nog maar 4 jaar. Na wat
problemen erkenden in juni 1485 de Leden van Vlaanderen Maximiliaan
officieel als voogd en regent.
1.1.2 Brabant
o Hertog Hendrik I is de grondlegger van de macht van Brabant. Door wisselende
bondgenootschappen wist hij zijn grondgebied uit te breiden.
o Sinds 1288 in bezit van het hertogdom Limburg
o Steden, adel en geestelijkheid kregen medezeggenschap door Blijde inkomst.
o Gekozen voor export overzee Antwerpen is een belangrijke haven
1.2 ECONOMIE
1. Laken in Vlaanderen is zeer gunstig gelegen voor handel met Frankrijk, Engeland en
Duitsland. Door de verbetering van landbouwtechnieken vanaf de 12e eeuw was er
een bevolking aangroei. -> handelaars vestigden hun vertegenwoordigers in Laken.
2. De macht van de steden groeit. Het feodaal systeem is niet langer van toepassing,
steden willen zelfstandigheid en kopen zich vrij van de heer. De vrijheden worden
opgetekend in de charta, bewaard in het belfort.
3. Het bestuur van de steden was in de handen van de patriciërs. Ze regelden de zaken
zo dat het vooral voor hen goed uitkwam. Dit leidde tot verschillende opstanden.
4. De gilde was een beroepsvereniging waartoe iedereen die dat ambacht wou
uitoefenen moest aangesloten zijn. De gilde regelde de opleiding, keuring, …
1.3 GODSDIENST EN IDEEËNWERELD
1. Mentaliteitsverandering, nieuwe kloostergemeenschappen gaan meer tussen het volk
werken. De kern van het christendom begint langzaam door te dringen. De houding
tegenover de natuur verandert en de opkomende Maria verering slaat de brug tussen
mens en God.
2. De ketterij was een belangrijk probleem, de kerk reageert tegen ketter op 3 niveaus:
- Te preken
- Door de Inquisitie, een kerkelijke rechtbank
- Door hervormingen, concilies
3. De universiteiten werden opgericht om boven de bischopscholen uit te stijgen. Het
basisonderwijs duurde tot je 8 jaar, vervolgens volgde je Latijn tot je 15e. Hierna was
de leerling klaar voor de universiteit, geneeskunde, recht, theologie. (Lessen waren in
het Latijn)
3
