Criminologische sociologie
HF 1: Situering van sociologische theorieën over criminaliteit
1.1 Klassieke theorie
Historische context: grote transities in de 18 de – 19de eeuw in Europa
Van feodaliteit naar moderniteit
Politiek vlak:
o Feodaliteit: stukken land te leen “krijgen” door leenheren. In de plaats moeten ze
belastingen betalen in natura (graan, koeien, soldaten, geld, …)
o Systeem loopt stillaan ten einde op het einde van de 18 de eeuw (1789)
14 juli 1789: Franse evolutie lagere klassen kwamen in opstand tegen de elites
Bastille werd gevormd = grote gevangenis
Ontstaan Franse revolutie:
o Denkbeelden veranderden
o Absolute macht gedeelde macht
o Werden gepropagandeerd door de verlichte denkers
Van brutale lichamelijke bestraffing (= niet-rationeel) naar op regels gefundeerde, institutionele
sanctie (= rationeel)
- Proportionele straffen = rationele manier van omgaan met straffen
Verbetert preventie
Fundamentele rechten van de mens
Cesare Beccaria: Dei delitti e delle pene (1764) – over misdaden en straffen
Italiaanse jurist (vertegenwoordiger/grondlegger van de klassieke theorie)
Stelde de vraag: Op welke manier kan je het strafrecht humaniseren?
o Vindt dat het Italiaanse strafrecht zeer inhumaan is
Andere denkbeelden over crimineel (vroeger bezeten door de duivel, nu rationeel)
Beschrijft de principes van een humaan strafrecht in 1764
- Doelstelling van straffen is preventie straffen is er niet om leed te bezorgen of om wraak
te nemen, maar om aan preventie te doen (criminaliteit voorkomen)
- “Let the punishment fit the crime” als anderen vinden dat de straffen redelijk zijn, gaan ze
wellicht twee keer nadenken voordat ze zelf criminaliteit plegen. Straffen moeten dus
opgelegd worden in verhouding
- Visie van utilitarisme met homo rationalis mensen kunnen redelijk handelen. Hij gelooft in
rationaliteit. Bepaald dat mensen nadenken over hun gedragingen
o Utilitarisme = bruikbaarheid van bepaalde maatschappelijke sancties en reacties
Rationele mens weegt voor- en nadelen af (voordeel: geen straf bij geen
misdrijf)
Kenmerken van straffen:
- Openbaar vroeger geborgen bv kerker verhoogt transparantie
- Snel hoe sneller, hoe meer impact. Je speelt sneller op de bal, dus betere preventie
- Noodzakelijk (om andere misdrijven te vermijden)
- De ‘juiste’ straf aangepast aan omstandigheden + als juist ervaren door de dader
1
,Criminologische sociologie
- Proportioneel
- ‘Nulla poena sine lege’ = geen straf zonder wet Wet moet vooraf opgesteld zijn voordat de
straf mag gegeven worden. Niet ter plekke verzinnen. Zodat mensen weten waar ze aan toe
zijn => gevolgen zijn duidelijk
Tekst dia 6-8
Jeremy Bentham: Engelse jurist stemple gedrukt op klassieke theorie + iets met strafrecht
- Criminaliteit is inbreuk op het “greatest happiness principle” inbreuk op hele
maatschappij. Afwijking van de totaliteit van het geluk
- Achterliggende visie van de “hedonistische
calculus” hedonisme = collectief geluk
nastreven, genieten van het leven
- Invloed op penologische en juridische
praktijk
= uitvinder palopticon (= alziende oog)
Centraal gedeelte kon alles in het oog
houden
Als de bewakers tevreden zijn over de
gevangenen, zal dit omgekeerd ook wel zijn (aanvaarding)
Evaluatie van de klassieke school:
Sterktes:
- Lot in eigen handen individuen kunnen hun gedrag sturen. Beslissen wat ze met hun eigen
leven doen, en dus ook met hun gedragingen
- Rationele visie op mens en SL gaat uit van veel transparantie/informatie die aanwezig
moet zijn absolutisme
Zwaktes:
- Geen oog voor oorzaken interesseert hen niet, want meer kennis nodig over mens (niet
iets wat een jurist weet, maar eerder sociale wetenschapper)
- Geen oog voor types van criminaliteit is breed. Principes worden dus toegepast op ALLE
vormen van criminaliteit
- Is plegen van misdaad echt een ‘vrije’ keuze? Hoe rationeel zijn personen die een inbreuk
plegen op het strafrecht?
1.2 Overgang naar sociologische theorieën
Essentiële invalshoek
- Aandacht voor relatie criminaliteit en sociale omgeving
- Nadruk op gelijkheid van criminelen en niet-criminelen
o Minder nadruk op leggen + normaliteit van criminaliteit in de verf zetten
2
,Criminologische sociologie
Probleem van de individuele verantwoordelijkheid
- Hebben mensen nog een eigen verantwoordelijkheid wanneer je in een criminogene situatie
wordt opgegroeid? Kan je daar nog van afstappen?
- Waar start en eindigt de individuele verantwoordelijkheid?
1.3 Grondleggers van de sociologische benadering
Drie grondleggers vormen het fundament waarop latere theorieën worden opgebouwd
Afkomstig uit Europa
Vormgevers uit VS
1) Ecologie: criminaliteit komt door omgeving, niet door individu
2) Economie: criminaliteit komt door economie
3) Anomie: criminaliteit komt door spanningen in de SL
1.3.1 Ecologische theorie
André-Michel Guerry:
Analyse van de officiële misdaadstatistieken in Frankrijk (1833 – personen/eigendommen)
Voorloper A. Q.
Categorisering
Eerste keer dat iemand criminaliteitscijfers illustreert op een kaart
Cartografische school
Misdrijven tegen personen
Meer misdrijven tegen personen in het zuiden
Noorden meer variatie
Eigendomscriminaliteit
Gemiddeld meer in het noorden
3
, Criminologische sociologie
Adolphe Quetelet: Sur l’homme et le développement de ses facultés ou Essai de physique sociale
(1835)
Wie?
o Belg
o Aandacht voor sociale ecologie
o Toepassen van statistische methoden
o Vader van de sociale statistiek
Boek 1835:
o “Over de mens en de ontwikkeling van zijn competenties” ofwel “proeven van
sociale fysica”
o Conclusie: niet de vrije wil is belangrijk, maar de impact van sociale factoren
Mensen hebben een zeer beperkte individuele verantwoordelijkheid
Tekst p5 - 16 EN dia 16 – 22
Evaluatie van de(ze) ecologische school:
Sterktes:
- Aandacht voor sociale context waar ze opgroeien, blijven wonen en uiteindelijk sterven
- Zoeken naar empirische basis gaat uit van concrete data (cijfers)
Zwaktes:
- Onbetrouwbare statistieken zijn cijfers wel betrouwbaar?
- Overvleugeld door biologische theorieën In Europa heel snel aan de kant geschoven
Snel nadat hij zijn theorie ontwikkeld had, kwam Lombroso
Werd dus overvleugeld
Biologische theorie = nature
1.3.2 Economische theorie
Historische context:
Karl Marx: Das Kapital (1867-)
(met Friedrich Engels) Manifest der Kommunistischen Partei (1848)
Wie?
o Duitser
o Aandacht voor economie
o Opgegroeid in Joods gezin Trier
o Vader was advocaat
o Studeerde filosofie aan universiteit Berlijn
o Daarna socialist
o Werd journalist voor Duitse kranten en later ook voor Engelse kranten
Zegt eigenlijk niet veel over criminaliteit, vooral focus op de manier hoe de SL is opgebouwd
Economisch determinisme:
Economie = centraal gegeven waaruit de SL is opgebouwd
4
HF 1: Situering van sociologische theorieën over criminaliteit
1.1 Klassieke theorie
Historische context: grote transities in de 18 de – 19de eeuw in Europa
Van feodaliteit naar moderniteit
Politiek vlak:
o Feodaliteit: stukken land te leen “krijgen” door leenheren. In de plaats moeten ze
belastingen betalen in natura (graan, koeien, soldaten, geld, …)
o Systeem loopt stillaan ten einde op het einde van de 18 de eeuw (1789)
14 juli 1789: Franse evolutie lagere klassen kwamen in opstand tegen de elites
Bastille werd gevormd = grote gevangenis
Ontstaan Franse revolutie:
o Denkbeelden veranderden
o Absolute macht gedeelde macht
o Werden gepropagandeerd door de verlichte denkers
Van brutale lichamelijke bestraffing (= niet-rationeel) naar op regels gefundeerde, institutionele
sanctie (= rationeel)
- Proportionele straffen = rationele manier van omgaan met straffen
Verbetert preventie
Fundamentele rechten van de mens
Cesare Beccaria: Dei delitti e delle pene (1764) – over misdaden en straffen
Italiaanse jurist (vertegenwoordiger/grondlegger van de klassieke theorie)
Stelde de vraag: Op welke manier kan je het strafrecht humaniseren?
o Vindt dat het Italiaanse strafrecht zeer inhumaan is
Andere denkbeelden over crimineel (vroeger bezeten door de duivel, nu rationeel)
Beschrijft de principes van een humaan strafrecht in 1764
- Doelstelling van straffen is preventie straffen is er niet om leed te bezorgen of om wraak
te nemen, maar om aan preventie te doen (criminaliteit voorkomen)
- “Let the punishment fit the crime” als anderen vinden dat de straffen redelijk zijn, gaan ze
wellicht twee keer nadenken voordat ze zelf criminaliteit plegen. Straffen moeten dus
opgelegd worden in verhouding
- Visie van utilitarisme met homo rationalis mensen kunnen redelijk handelen. Hij gelooft in
rationaliteit. Bepaald dat mensen nadenken over hun gedragingen
o Utilitarisme = bruikbaarheid van bepaalde maatschappelijke sancties en reacties
Rationele mens weegt voor- en nadelen af (voordeel: geen straf bij geen
misdrijf)
Kenmerken van straffen:
- Openbaar vroeger geborgen bv kerker verhoogt transparantie
- Snel hoe sneller, hoe meer impact. Je speelt sneller op de bal, dus betere preventie
- Noodzakelijk (om andere misdrijven te vermijden)
- De ‘juiste’ straf aangepast aan omstandigheden + als juist ervaren door de dader
1
,Criminologische sociologie
- Proportioneel
- ‘Nulla poena sine lege’ = geen straf zonder wet Wet moet vooraf opgesteld zijn voordat de
straf mag gegeven worden. Niet ter plekke verzinnen. Zodat mensen weten waar ze aan toe
zijn => gevolgen zijn duidelijk
Tekst dia 6-8
Jeremy Bentham: Engelse jurist stemple gedrukt op klassieke theorie + iets met strafrecht
- Criminaliteit is inbreuk op het “greatest happiness principle” inbreuk op hele
maatschappij. Afwijking van de totaliteit van het geluk
- Achterliggende visie van de “hedonistische
calculus” hedonisme = collectief geluk
nastreven, genieten van het leven
- Invloed op penologische en juridische
praktijk
= uitvinder palopticon (= alziende oog)
Centraal gedeelte kon alles in het oog
houden
Als de bewakers tevreden zijn over de
gevangenen, zal dit omgekeerd ook wel zijn (aanvaarding)
Evaluatie van de klassieke school:
Sterktes:
- Lot in eigen handen individuen kunnen hun gedrag sturen. Beslissen wat ze met hun eigen
leven doen, en dus ook met hun gedragingen
- Rationele visie op mens en SL gaat uit van veel transparantie/informatie die aanwezig
moet zijn absolutisme
Zwaktes:
- Geen oog voor oorzaken interesseert hen niet, want meer kennis nodig over mens (niet
iets wat een jurist weet, maar eerder sociale wetenschapper)
- Geen oog voor types van criminaliteit is breed. Principes worden dus toegepast op ALLE
vormen van criminaliteit
- Is plegen van misdaad echt een ‘vrije’ keuze? Hoe rationeel zijn personen die een inbreuk
plegen op het strafrecht?
1.2 Overgang naar sociologische theorieën
Essentiële invalshoek
- Aandacht voor relatie criminaliteit en sociale omgeving
- Nadruk op gelijkheid van criminelen en niet-criminelen
o Minder nadruk op leggen + normaliteit van criminaliteit in de verf zetten
2
,Criminologische sociologie
Probleem van de individuele verantwoordelijkheid
- Hebben mensen nog een eigen verantwoordelijkheid wanneer je in een criminogene situatie
wordt opgegroeid? Kan je daar nog van afstappen?
- Waar start en eindigt de individuele verantwoordelijkheid?
1.3 Grondleggers van de sociologische benadering
Drie grondleggers vormen het fundament waarop latere theorieën worden opgebouwd
Afkomstig uit Europa
Vormgevers uit VS
1) Ecologie: criminaliteit komt door omgeving, niet door individu
2) Economie: criminaliteit komt door economie
3) Anomie: criminaliteit komt door spanningen in de SL
1.3.1 Ecologische theorie
André-Michel Guerry:
Analyse van de officiële misdaadstatistieken in Frankrijk (1833 – personen/eigendommen)
Voorloper A. Q.
Categorisering
Eerste keer dat iemand criminaliteitscijfers illustreert op een kaart
Cartografische school
Misdrijven tegen personen
Meer misdrijven tegen personen in het zuiden
Noorden meer variatie
Eigendomscriminaliteit
Gemiddeld meer in het noorden
3
, Criminologische sociologie
Adolphe Quetelet: Sur l’homme et le développement de ses facultés ou Essai de physique sociale
(1835)
Wie?
o Belg
o Aandacht voor sociale ecologie
o Toepassen van statistische methoden
o Vader van de sociale statistiek
Boek 1835:
o “Over de mens en de ontwikkeling van zijn competenties” ofwel “proeven van
sociale fysica”
o Conclusie: niet de vrije wil is belangrijk, maar de impact van sociale factoren
Mensen hebben een zeer beperkte individuele verantwoordelijkheid
Tekst p5 - 16 EN dia 16 – 22
Evaluatie van de(ze) ecologische school:
Sterktes:
- Aandacht voor sociale context waar ze opgroeien, blijven wonen en uiteindelijk sterven
- Zoeken naar empirische basis gaat uit van concrete data (cijfers)
Zwaktes:
- Onbetrouwbare statistieken zijn cijfers wel betrouwbaar?
- Overvleugeld door biologische theorieën In Europa heel snel aan de kant geschoven
Snel nadat hij zijn theorie ontwikkeld had, kwam Lombroso
Werd dus overvleugeld
Biologische theorie = nature
1.3.2 Economische theorie
Historische context:
Karl Marx: Das Kapital (1867-)
(met Friedrich Engels) Manifest der Kommunistischen Partei (1848)
Wie?
o Duitser
o Aandacht voor economie
o Opgegroeid in Joods gezin Trier
o Vader was advocaat
o Studeerde filosofie aan universiteit Berlijn
o Daarna socialist
o Werd journalist voor Duitse kranten en later ook voor Engelse kranten
Zegt eigenlijk niet veel over criminaliteit, vooral focus op de manier hoe de SL is opgebouwd
Economisch determinisme:
Economie = centraal gegeven waaruit de SL is opgebouwd
4
