Leerdoelen Orthopedagogiek
De student beschrijft de eigenheid van het kind en de specifieke gedragingen van het
kind binnen een (opvoed)systeem die kunnen wijzen op een verstoorde ontwikkeling of
opvoedingssituatie m.b.v. erkende inzichten van de (ortho)pedagogiek.
Pedagogiek: wetenschap die opvoeden als object heeft; het denken over opvoeding staat
centraal
Pedagogiek is gericht op het ‘normale’ kind en de ‘normale’ opvoeding.
Orthopedagogiek: de wetenschap die zich bezighoudt met bijzondere of specifieke opvoeding
en het in zijn ontwikkeling belemmerde kind.
Wat is normaal?
Alle ontwikkelingen in het leven die mogelijk zijn en zodanig voorkomen zonder dat deze tot
grote opvoedproblemen leiden.
Bekijken vanuit:
Cultuur
Tijd
Zorg
5% complex/specialistisch
15% intensief
80% ‘normaal’
Opvoedingsimpasse
Fase 1: Stagnatie in de opvoeding.
Fase 2: Het probleem kan nog met de gewone middelen aangepakt worden.
Fase 3: Deze aanpak levert niet op wat het zou moeten opleveren.
Fase 4: Men heeft het idee dat er geen mogelijkheden meer zijn om zelfstandig aan de
stagnatie te werken en deze te verhelpen
Kinderen die meer aandacht vragen (criteria van Rutter)
Leeftijdsadequaat; hoort het bij de leeftijd?
Duur van het probleemgedrag; kort kan minder ernstig zijn.
Omstandigheden; is het begrijpelijk wat het kind laat zien?
Socio-culturele setting; gedrag vanuit de cultuur
Frequentie van de problemen
Type problemen en mate van voorkomen van die problemen in de populatie
De intensiteit van de problemen
Verandering van het gedrag; was het te verwachten? Bv. na scheiding.
Situatiegebondenheid; in 1 specifieke situatie voor of meerdere settings?
Gedrag van een kind is communicatie van er is iets aan de hand.
Als ouders hulp vragen is dit al een hele grote stap, omdat ze dan al langer er mee gezeten
hebben waarschijnlijk.
,De student gebruikt de verschillende visies t.a.v. een afwijkende ontwikkeling en/of
opvoedingssituatie en vertaalt die naar een pedagogische hulpvraag.
Problematische Opvoedings Situatie (POS) = een situatie tussen opvoeders en kind, die als
nagenoeg perspectiefloos ervaren wordt en waarbij men er niet meer in slaagt om die situatie
perspectief biedend te maken zonder hulp van buitenaf.
Handelingsverlegenheid: iemand weet niet meer wat hij moet doen om te helpen.
POS omvat drie componenten:
1. Het kind met een specifieke vraagstelling
2. De opvoeder die zoekt naar de betekenis achter het gedrag van het kind en die
probeert, daar een pedagogisch antwoord op te geven.
3. De situatie die gekenmerkt wordt door handelingsverlegenheid bij de opvoeders en
waarbinnen ook andere personen en/of factoren uit de omgeving invloed hebben op de
opvoeding.
De student kent de relatie van het gedrag van een kind/jongere met de pedagogische
context ontwikkelingsaspecten en ontwikkelingsperspectief.
Ontwikkelingsaspecten (Theorie van Kok)
Affectief aspect
Cognitief aspect
Ontwikkeling naar eigenheid (conatieve ontwikkeling)
Het affectieve aspect
Goede of ‘goed genoeg’ relatie (R) -----Problematische relatie (r1) --------Geen mogelijkheid
tot relatie (r2)
Bij een tekort op dit gebied (r1 of r2) is er een vraag om specifiek opvoeden
Het cognitieve aspect
Omvat cognitief analytisch vermogen en flexibiliteit
Bij een tekort aan cognitief analytisch vermogen of flexibiliteit is er een vraag om
specifiek opvoeden op dit gebied.
Structuur-----------------------------------------------------Variatie
Ontwikkeling naar eigenheid
Ontwikkeling naar eigenheid omvat een goede balans tussen zelfrealisatie en
harmoniëren met anderen.
Waar die balans verstoord is, is er een vraag om specifiek opvoeden.
Zelfrealisatie (durf je voor jezelf op te komen) -------------------------Harmoniseren met
anderen
,Het assenstelsel
Waar zit dit kind nou eigenlijk?
Component ontwikkelen
Integratie van aspecten is noodzakelijk voor optimale ontwikkeling.
Bij stagnatie in de ontwikkeling moet naar alle drie aspecten gekeken worden.
De student heeft kennis van het overheidsbeleid en maatschappelijke ontwikkelingen op
het gebied van jeugdhulp.
Betekenis orthopedagogiek binnen de huidige veranderingen in de zorg
Belang van eigen kracht
Betekenis van het eigen netwerk
Herstel van het gewone leven
Met (specifiek) opvoeden als middel
Specialistische benadering
Systematisch, methodisch handelen; nadenken wat ga ik doen, waarom ga ik iets
doen?
Met behulp van specifieke methode
Door een professional; samen met ouders
Volgens geldende kwaliteitseisen
In de alledaagse situatie (gezin, school) of in een speciale omgeving
(orthopedagogisch instelling, speciaal onderwijs)
Plaats van de orthopedagogiek
Overkoepelende discipline bij ontwikkelings- en opvoedingsproblemen
, Maakt gebruik van andere disciplines
Maakt gebruik van verschillende theorieën; verschillende verklaringsmodellen
Jeugdwet
Jeugdhulp definitie bestaat uit 3 onderdelen; kort samengevat:
1. Ondersteuning van en hulp en zorg aan jeugdigen en hun ouders bij het verminderen,
stabiliseren, behandelen en opheffen van of omgaan met de gevolgen van
probleemgedrag
2. Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijk verkeer en van het
zelfstandig functioneren van jeugdigen met problemen
3. Het opheffen van een tekort aan zelfredzaamheid bij jeugdigen met problemen
Gevolgen:
Kwaliteit en kracht van opvoeden en relatie centraal
Opvoeden tot verantwoord burgerschap (De Winter)
Opvoeden tot eigenheid (Kok)
Benaderingswijzen afwijkend gedrag
Categoraal: vb. DSM. Past het binnen een spectrum van psychische stoornissen,
Diagnotic Statistic Manual.
Dimensionaal: vb CBCL. Kijken op basis van gedrag wat een kind vertoont, via een
lijst kijken of dit past binnen het spectrum of is dit afwijkend gedrag. Child Behavior
Checklist.
Transactioneel proces
Transformatie in de jeugdzorg
In essentie: veranderde kijk op problemen en aanpak van problemen
Focus op eigen kracht en mogelijkheden in plaats van beperkingen
Focus op mogelijkheden in het eigen netwerk/pedagogische civil society
Andere kijk op problemen in de opvoeding: minder gericht op oplossing van
problemen, meer gericht op weer verder kunnen op eigen kracht
De student beschrijft de eigenheid van het kind en de specifieke gedragingen van het
kind binnen een (opvoed)systeem die kunnen wijzen op een verstoorde ontwikkeling of
opvoedingssituatie m.b.v. erkende inzichten van de (ortho)pedagogiek.
Pedagogiek: wetenschap die opvoeden als object heeft; het denken over opvoeding staat
centraal
Pedagogiek is gericht op het ‘normale’ kind en de ‘normale’ opvoeding.
Orthopedagogiek: de wetenschap die zich bezighoudt met bijzondere of specifieke opvoeding
en het in zijn ontwikkeling belemmerde kind.
Wat is normaal?
Alle ontwikkelingen in het leven die mogelijk zijn en zodanig voorkomen zonder dat deze tot
grote opvoedproblemen leiden.
Bekijken vanuit:
Cultuur
Tijd
Zorg
5% complex/specialistisch
15% intensief
80% ‘normaal’
Opvoedingsimpasse
Fase 1: Stagnatie in de opvoeding.
Fase 2: Het probleem kan nog met de gewone middelen aangepakt worden.
Fase 3: Deze aanpak levert niet op wat het zou moeten opleveren.
Fase 4: Men heeft het idee dat er geen mogelijkheden meer zijn om zelfstandig aan de
stagnatie te werken en deze te verhelpen
Kinderen die meer aandacht vragen (criteria van Rutter)
Leeftijdsadequaat; hoort het bij de leeftijd?
Duur van het probleemgedrag; kort kan minder ernstig zijn.
Omstandigheden; is het begrijpelijk wat het kind laat zien?
Socio-culturele setting; gedrag vanuit de cultuur
Frequentie van de problemen
Type problemen en mate van voorkomen van die problemen in de populatie
De intensiteit van de problemen
Verandering van het gedrag; was het te verwachten? Bv. na scheiding.
Situatiegebondenheid; in 1 specifieke situatie voor of meerdere settings?
Gedrag van een kind is communicatie van er is iets aan de hand.
Als ouders hulp vragen is dit al een hele grote stap, omdat ze dan al langer er mee gezeten
hebben waarschijnlijk.
,De student gebruikt de verschillende visies t.a.v. een afwijkende ontwikkeling en/of
opvoedingssituatie en vertaalt die naar een pedagogische hulpvraag.
Problematische Opvoedings Situatie (POS) = een situatie tussen opvoeders en kind, die als
nagenoeg perspectiefloos ervaren wordt en waarbij men er niet meer in slaagt om die situatie
perspectief biedend te maken zonder hulp van buitenaf.
Handelingsverlegenheid: iemand weet niet meer wat hij moet doen om te helpen.
POS omvat drie componenten:
1. Het kind met een specifieke vraagstelling
2. De opvoeder die zoekt naar de betekenis achter het gedrag van het kind en die
probeert, daar een pedagogisch antwoord op te geven.
3. De situatie die gekenmerkt wordt door handelingsverlegenheid bij de opvoeders en
waarbinnen ook andere personen en/of factoren uit de omgeving invloed hebben op de
opvoeding.
De student kent de relatie van het gedrag van een kind/jongere met de pedagogische
context ontwikkelingsaspecten en ontwikkelingsperspectief.
Ontwikkelingsaspecten (Theorie van Kok)
Affectief aspect
Cognitief aspect
Ontwikkeling naar eigenheid (conatieve ontwikkeling)
Het affectieve aspect
Goede of ‘goed genoeg’ relatie (R) -----Problematische relatie (r1) --------Geen mogelijkheid
tot relatie (r2)
Bij een tekort op dit gebied (r1 of r2) is er een vraag om specifiek opvoeden
Het cognitieve aspect
Omvat cognitief analytisch vermogen en flexibiliteit
Bij een tekort aan cognitief analytisch vermogen of flexibiliteit is er een vraag om
specifiek opvoeden op dit gebied.
Structuur-----------------------------------------------------Variatie
Ontwikkeling naar eigenheid
Ontwikkeling naar eigenheid omvat een goede balans tussen zelfrealisatie en
harmoniëren met anderen.
Waar die balans verstoord is, is er een vraag om specifiek opvoeden.
Zelfrealisatie (durf je voor jezelf op te komen) -------------------------Harmoniseren met
anderen
,Het assenstelsel
Waar zit dit kind nou eigenlijk?
Component ontwikkelen
Integratie van aspecten is noodzakelijk voor optimale ontwikkeling.
Bij stagnatie in de ontwikkeling moet naar alle drie aspecten gekeken worden.
De student heeft kennis van het overheidsbeleid en maatschappelijke ontwikkelingen op
het gebied van jeugdhulp.
Betekenis orthopedagogiek binnen de huidige veranderingen in de zorg
Belang van eigen kracht
Betekenis van het eigen netwerk
Herstel van het gewone leven
Met (specifiek) opvoeden als middel
Specialistische benadering
Systematisch, methodisch handelen; nadenken wat ga ik doen, waarom ga ik iets
doen?
Met behulp van specifieke methode
Door een professional; samen met ouders
Volgens geldende kwaliteitseisen
In de alledaagse situatie (gezin, school) of in een speciale omgeving
(orthopedagogisch instelling, speciaal onderwijs)
Plaats van de orthopedagogiek
Overkoepelende discipline bij ontwikkelings- en opvoedingsproblemen
, Maakt gebruik van andere disciplines
Maakt gebruik van verschillende theorieën; verschillende verklaringsmodellen
Jeugdwet
Jeugdhulp definitie bestaat uit 3 onderdelen; kort samengevat:
1. Ondersteuning van en hulp en zorg aan jeugdigen en hun ouders bij het verminderen,
stabiliseren, behandelen en opheffen van of omgaan met de gevolgen van
probleemgedrag
2. Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijk verkeer en van het
zelfstandig functioneren van jeugdigen met problemen
3. Het opheffen van een tekort aan zelfredzaamheid bij jeugdigen met problemen
Gevolgen:
Kwaliteit en kracht van opvoeden en relatie centraal
Opvoeden tot verantwoord burgerschap (De Winter)
Opvoeden tot eigenheid (Kok)
Benaderingswijzen afwijkend gedrag
Categoraal: vb. DSM. Past het binnen een spectrum van psychische stoornissen,
Diagnotic Statistic Manual.
Dimensionaal: vb CBCL. Kijken op basis van gedrag wat een kind vertoont, via een
lijst kijken of dit past binnen het spectrum of is dit afwijkend gedrag. Child Behavior
Checklist.
Transactioneel proces
Transformatie in de jeugdzorg
In essentie: veranderde kijk op problemen en aanpak van problemen
Focus op eigen kracht en mogelijkheden in plaats van beperkingen
Focus op mogelijkheden in het eigen netwerk/pedagogische civil society
Andere kijk op problemen in de opvoeding: minder gericht op oplossing van
problemen, meer gericht op weer verder kunnen op eigen kracht
