Samenvatting artikelen ‘terrorisme en terrorismebestrijding’ (criminologisch deel)
Inhoud
Terrorisme als risico
De Nederlandse jihadist, typen en rollen binnen de jihadistische scene
Waarom sommige moslims radicaal worden
Van bevlogen radicaal tot vervlogen ideaal
Hoe ondermijn je het radicale verhaal? Overheidsbeleid en deradicalisering van Molukse en
islamitische radicalen in Nederland
The paradoxes of seeking security
Terrorismebestrijding, een strategie van ‘hearts en minds’
Terreurbestrijding in de liberale democratie
,Terrorisme als risico
7.1 Terrorisme
De kans op terrorisme is gering, maar het potentiële effect is zeer groot. Hierdoor wordt het risico als geheel
aanzienlijk.
Karakteristieken van het hedendaags terrorisme:
● diffuse doelen
● wereldwijde angst
● zo veel mogelijk slachtoffers
● willekeurige slachtoffers
● religieus fundamentalisme
● internationaal
● fluïde netwerk (geen sprake van een strak geleide organisatie vanuit een punt)
● fluïde financiering (moeilijk aan te geven op welke wijze de financiering vorm krijgt)
● tijd (tegenwoordige terroristen hebben een langetermijnperspectief,
terrorismebestrijding richt zich echter op kortetermijnresultaten)
7.2 Trends in terrorisme
7.2.1 Terrorisme blijf
Terrorisme zal nooit volledig verdwijnen, er zullen altijd redenen voor terrorisme blijven bestaan. Een zekere
mate van beheersing van terrorisme is het hoogst haalbare.
7.2.2 Modern terrorisme
De invloed van religie als grondslag voor terrorisme is de laatste jaren sterk toegenomen. Sinds de aanslagen
van 9/11 staat politiek-religieus terrorisme aanzienlijk meer in de schijnwerpers dan voorheen. Er zijn twee
vormen van politiek-religieus terrorisme:
● religieus sektarisme (De bereidheid van deze terroristische groeperingen tot het gebruik van
grootschalig geweld lijkt groot).
● religieus fundamentalisme (Het religieus fundamentalisme met een islamitische achtergrond is een
steeds belangrijkers rol gaan spelen in het internationale terrorisme. Drie
samenhangende aspecten spelen een rol bij de opkomst van deze vorm
van terrorisme: 1) zetten zich af tegen de toenemende secularisatie;
2) zetten zich af tegen ineffectieve moslimregeringen; 3) zetten zich af
tegen buitenlandse inmenging in de islamitische wereld).
De karakteristieken van het hedendaags terrorisme zijn hiervoor al beschreven. Het verschil met het oude
terrorisme is dat op dit moment al deze elementen tegelijkertijd van toepassing zijn. Daarnaast zien moderne
terroristen het sterven voor de goede zaak als een hoogste eer.
Terrorismebestrijding moeten in de toekomst niet alleen rekening houden met nieuwe vormen van
terrorisme, maar ook met de restanten van het oude terrorisme. Daardoor moeten terrorismebestrijders
schaken op meerdere borden tegelijkertijd en een differentiatie aanbrengen in de terrorismebestrijdings-
strategie.
7.2.3 NBC-risico groter
Gewaarschuwd wordt voor het risico dat terroristen de komende jaren NBC-wapens (nucleaire, biologische,
chemische wapens) zullen gebruiken bij hun aanslagen. Tot op dit moment heef zich nog nergens ter wereld
een dergelijke, geslaagde aanval voorgedaan. Wel zijn vele voorbereidingen getroffen en enkele mislukte
aanslagen gepleegd.
,7.2.4 Zowel nieuwe als oude wapens door terroristen gebruikt
Nieuwe wapens: cyberterrorisme, netwars, NBC-wapens.
De keuze voor een bepaald wapen is afhankelijk van een aantal factoren:
● ideologie van de terroristische groep
● mogelijkheden van de terroristische groep
● specifieke kenmerken van de wapens
● verkrijgbaarheid van de wapens
Het uitgangspunt bij de selectie van wapens is de voorkeur van terroristen voor gedoseerd geweld en
beproefde middelen. Een andere invloedsfactor met betrekking tot de wapenkeuze is de bereidheid tot
zelfmoordaanslagen.
De aandacht mag niet alleen uitgaan naar de meer moderne wapens. Oude wapens (vliegtuigkapingen,
gijzelingen, bomaanslagen, zelfmoordaanslagen, ontvoeringen, liquidaties) kunnen minstens zo veel
schade en angst teweeg brengen.
7.2.5 Nauwere band criminaliteit en terrorisme
Er bestaat een steeds intensievere relatie tussen terrorisme en georganiseerde criminaliteit. Er is
aangetoond dat nagenoeg alle grotere terroristische groeperingen gebruikmaken van georganiseerde
criminaliteit om de gelden te realiseren die noodzakelijk zijn om de terroristische acties te kunnen
uitoefenen. Hierbij kan gedacht worden aan drugshandel, wapenhandel, fraude en afpersing.
Bij narco-terrorisme gaat het zowel om terroristische organisaties die hun financiën aanvullen met
drugshandel, als om drugskartels die terroristische activiteiten ontplooien.
Vrijwel alle terroristische organisaties bezitten legale bedrijven waar zij een belangrijk deel van hun
inkomsten delven (bijv. restaurants of taxibedrijven). Voor terrorismebestrijders is dit moeilijk te
achterhalen en te bestrijden. Daarnaast trachten terroristen de inkomsten die ze delven uit criminele
activiteiten zo snel mogelijk wit te wassen door bijv. het inschakelen van trustkantoren en het
gebruikmaken van anonieme rekeningen.
7.2.6 Combinatie van maatregelen
Er bestaat geen enige juiste oplossing voor terrorisme. Terrorisme is te complex voor eenvoudige
oplossingen. Het kan alleen worden opgelost met complexe en langetermijnmaatregelen. De
uitgangspunten van terrorismebestrijding zijn allemaal te herleiden tot de noodzaak om te
differentiëren. Maatwerk is noodzakelijk, hiervoor moet men zich aanpassen aan de specifieke
omstandigheden.
● differentiëren naar de aard en achtergrond van het specifieke soort terrorisme
● differentiëren naar het land waarin de terroristische actie plaatsvindt
● differentiëren naar verschillende type terroristen
● het zal gaan om een combinatie van verschillende maatregelen
● onderkennen dat terrorismebestrijding onderdeel is van een breder crisismanagement in een land
7.2.7 Groeiende rol inlichtingenfunctie
Inlichtingen worden als een van de belangrijkste methoden en middelen tegen terrorisme genoemd.
Goede inlichtingen kunnen veel terrorisme voorkomen. Echter blijkt dat de verzameling, bewerking
en uitwisseling van informatie zodanig gecompliceerd is dat zich grote problemen voordoen in de
daadwerkelijke uitvoering van deze informatiepositie. Verwacht wordt dat deze problemen rond de
inlichtingenfunctie alleen maar zullen toenemen. Er zijn steeds meer gegevens en relevante informatie
is steeds moeilijker te realiseren. Daarnaast zal het door het diffuse karakter van de terreurorganisaties
steeds moeilijker zijn informatie te verzamelen.
Het aantal inlichtingen zal de komende jaren alleen maar toenemen. Inlichtingendiensten beschikken
over steeds meer bevoegdheden om informatie te verzamelen en te verwerken. Dat zal leiden tot
meer gegevens waarvan het moeilijk zal zijn om er zinvolle informatie uit te halen.
, 7.2.8 Repressie, bevoegdheden en preventie
In de eerste periode na de aanslagen van 9/11 lag de nadruk op allerlei repressieve maatregelen:
● bevoegdheden van politie, justitie en inlichtingendiensten werden versterkt
● velen werden gearresteerd, intensief verhoord en langdurig vastgehouden
● terroristische organisaties in andere landen werden onschadelijk gemaakt
● er werd oorlog gevoerd
Tevens was er veel aandacht voor preventieve technische veiligheidsmaatregelen (bijv. beveiligings-
maatregelen op vliegvelden).
Het is lastig eenmaal toegekende bevoegdheden weer terug te draaien, ook als de terrorismedreiging
is verdwenen. Zeker als de bevoegdheden die zijn neergelegd in noodwetgeving permanente bevoegd-
heden worden, worden de vrijheden van de rechtstaat steeds verder aangetast. Hierom dienen er
heldere criteria te worden opgesteld waarin aangegeven wordt wanneer welke bevoegdheden van
toepassing zijn. Hierbij dient te worden aangegeven in hoeverre de bevoegdheden intact blijven als
de dreigende terroristische aanslagen zich niet hebben voorgedaan.
Inmiddels ontstaat er meer aandacht voor andere vormen van preventie. De verhouding tussen
bevolkingsgroepen krijgt meer aandacht en de risico’s van radicalisering van jonge moslims wordt
beter in de gaten gehouden en indien mogelijk voorkomen. Sociaal-preventieve maatregelen
concentreren zich op het wegnemen van de oorzaken van terrorisme. De meest omvangrijke
preventieve maatregel wordt gevormd door de aanpassing van het buitenlands beleid van de
grootmachten.
Terrorismebestrijding op lange termijn kan alleen succesvol zijn als een verantwoorde combinatie
wordt gemaakt tussen preventieve en repressieve maatregelen.
7.2.9 Groeiende rol van media en communicatie
De media vormen voor terroristen het belangrijkste middel om hun boodschap naar buiten te brengen.
Terrorismebestrijders zien in dat zij de media kunnen gebruiken om terrorisme te bestrijden. De media
kunnen terroristen tonen als vrijheidsstrijders of juist als aantasters van de vrijheid van de gewone
burgers. Indien een regering of de terrorismebestrijders erin slagen om de terroristen als de vijand
te definiëren, dan creëren zij voor zichzelf meer ruimte om maatregelen te treffen.
7.2.10 Internationalisering zorgt voor problemen
De internationale flexibiliteit die kenmerkend is voor de moderne terroristen is groter dan de flexibiliteit
in de internationale samenwerking tussen landen. Daarmee hebben terrorismebestrijders steeds weer
een achterstand ten opzichte van de terroristen.
7.3 Bestrijding terrorisme
Bij de bestrijding van terrorisme gaat het om 5 opdrachten aan de overheid:
1. de autoriteiten moeten de dreiging van catastrofaal terrorisme zo veel mogelijk proberen te beperken
2. de autoriteiten moeten het terroristen zo moeilijk mogelijk maken
3. de autoriteiten moeten ervoor zorgen dat ze doeltreffend handelen bij een acute dreiging
4. de autoriteiten moeten het onheil en het leed (na een aanslag) zo veel mogelijk beperken
5. de autoriteiten moeten de collectieve stress als gevolg van dreigingen en aanslagen kanaliseren
7.3.1 Opdracht 1: niet weglopen voor de zwaarste dreiging
Wanneer terroristische groeperingen dreigen met het gebruik van onconventionele wapens, zijn op zijn
minst inspanningen noodzakelijk om te voorkomen dat ze die dreiging in daden omzetten. Allison is van
mening dat nucleair terrorisme te voorkomen is. Hij bepleit een drievoudige internationale strategie:
● bescherming en bewaking van kernwapens en nucleair materiaal tegen proliferatie en commerciële uitbating
● tegengaan van de bouw van nieuwe productiefaciliteiten voor verrijkt uranium
● compromisloze stop op nieuwe nucleaire staten
Ook tegen de terroristische dreiging met chemische of biologische wapens valt meer te doen dan op het
eerste gezicht lijkt. De technologie waarmee de productie, import en verplaatsing van deze wapens
gedetecteerd kunnen worden, ontwikkelt zich snel.
Inhoud
Terrorisme als risico
De Nederlandse jihadist, typen en rollen binnen de jihadistische scene
Waarom sommige moslims radicaal worden
Van bevlogen radicaal tot vervlogen ideaal
Hoe ondermijn je het radicale verhaal? Overheidsbeleid en deradicalisering van Molukse en
islamitische radicalen in Nederland
The paradoxes of seeking security
Terrorismebestrijding, een strategie van ‘hearts en minds’
Terreurbestrijding in de liberale democratie
,Terrorisme als risico
7.1 Terrorisme
De kans op terrorisme is gering, maar het potentiële effect is zeer groot. Hierdoor wordt het risico als geheel
aanzienlijk.
Karakteristieken van het hedendaags terrorisme:
● diffuse doelen
● wereldwijde angst
● zo veel mogelijk slachtoffers
● willekeurige slachtoffers
● religieus fundamentalisme
● internationaal
● fluïde netwerk (geen sprake van een strak geleide organisatie vanuit een punt)
● fluïde financiering (moeilijk aan te geven op welke wijze de financiering vorm krijgt)
● tijd (tegenwoordige terroristen hebben een langetermijnperspectief,
terrorismebestrijding richt zich echter op kortetermijnresultaten)
7.2 Trends in terrorisme
7.2.1 Terrorisme blijf
Terrorisme zal nooit volledig verdwijnen, er zullen altijd redenen voor terrorisme blijven bestaan. Een zekere
mate van beheersing van terrorisme is het hoogst haalbare.
7.2.2 Modern terrorisme
De invloed van religie als grondslag voor terrorisme is de laatste jaren sterk toegenomen. Sinds de aanslagen
van 9/11 staat politiek-religieus terrorisme aanzienlijk meer in de schijnwerpers dan voorheen. Er zijn twee
vormen van politiek-religieus terrorisme:
● religieus sektarisme (De bereidheid van deze terroristische groeperingen tot het gebruik van
grootschalig geweld lijkt groot).
● religieus fundamentalisme (Het religieus fundamentalisme met een islamitische achtergrond is een
steeds belangrijkers rol gaan spelen in het internationale terrorisme. Drie
samenhangende aspecten spelen een rol bij de opkomst van deze vorm
van terrorisme: 1) zetten zich af tegen de toenemende secularisatie;
2) zetten zich af tegen ineffectieve moslimregeringen; 3) zetten zich af
tegen buitenlandse inmenging in de islamitische wereld).
De karakteristieken van het hedendaags terrorisme zijn hiervoor al beschreven. Het verschil met het oude
terrorisme is dat op dit moment al deze elementen tegelijkertijd van toepassing zijn. Daarnaast zien moderne
terroristen het sterven voor de goede zaak als een hoogste eer.
Terrorismebestrijding moeten in de toekomst niet alleen rekening houden met nieuwe vormen van
terrorisme, maar ook met de restanten van het oude terrorisme. Daardoor moeten terrorismebestrijders
schaken op meerdere borden tegelijkertijd en een differentiatie aanbrengen in de terrorismebestrijdings-
strategie.
7.2.3 NBC-risico groter
Gewaarschuwd wordt voor het risico dat terroristen de komende jaren NBC-wapens (nucleaire, biologische,
chemische wapens) zullen gebruiken bij hun aanslagen. Tot op dit moment heef zich nog nergens ter wereld
een dergelijke, geslaagde aanval voorgedaan. Wel zijn vele voorbereidingen getroffen en enkele mislukte
aanslagen gepleegd.
,7.2.4 Zowel nieuwe als oude wapens door terroristen gebruikt
Nieuwe wapens: cyberterrorisme, netwars, NBC-wapens.
De keuze voor een bepaald wapen is afhankelijk van een aantal factoren:
● ideologie van de terroristische groep
● mogelijkheden van de terroristische groep
● specifieke kenmerken van de wapens
● verkrijgbaarheid van de wapens
Het uitgangspunt bij de selectie van wapens is de voorkeur van terroristen voor gedoseerd geweld en
beproefde middelen. Een andere invloedsfactor met betrekking tot de wapenkeuze is de bereidheid tot
zelfmoordaanslagen.
De aandacht mag niet alleen uitgaan naar de meer moderne wapens. Oude wapens (vliegtuigkapingen,
gijzelingen, bomaanslagen, zelfmoordaanslagen, ontvoeringen, liquidaties) kunnen minstens zo veel
schade en angst teweeg brengen.
7.2.5 Nauwere band criminaliteit en terrorisme
Er bestaat een steeds intensievere relatie tussen terrorisme en georganiseerde criminaliteit. Er is
aangetoond dat nagenoeg alle grotere terroristische groeperingen gebruikmaken van georganiseerde
criminaliteit om de gelden te realiseren die noodzakelijk zijn om de terroristische acties te kunnen
uitoefenen. Hierbij kan gedacht worden aan drugshandel, wapenhandel, fraude en afpersing.
Bij narco-terrorisme gaat het zowel om terroristische organisaties die hun financiën aanvullen met
drugshandel, als om drugskartels die terroristische activiteiten ontplooien.
Vrijwel alle terroristische organisaties bezitten legale bedrijven waar zij een belangrijk deel van hun
inkomsten delven (bijv. restaurants of taxibedrijven). Voor terrorismebestrijders is dit moeilijk te
achterhalen en te bestrijden. Daarnaast trachten terroristen de inkomsten die ze delven uit criminele
activiteiten zo snel mogelijk wit te wassen door bijv. het inschakelen van trustkantoren en het
gebruikmaken van anonieme rekeningen.
7.2.6 Combinatie van maatregelen
Er bestaat geen enige juiste oplossing voor terrorisme. Terrorisme is te complex voor eenvoudige
oplossingen. Het kan alleen worden opgelost met complexe en langetermijnmaatregelen. De
uitgangspunten van terrorismebestrijding zijn allemaal te herleiden tot de noodzaak om te
differentiëren. Maatwerk is noodzakelijk, hiervoor moet men zich aanpassen aan de specifieke
omstandigheden.
● differentiëren naar de aard en achtergrond van het specifieke soort terrorisme
● differentiëren naar het land waarin de terroristische actie plaatsvindt
● differentiëren naar verschillende type terroristen
● het zal gaan om een combinatie van verschillende maatregelen
● onderkennen dat terrorismebestrijding onderdeel is van een breder crisismanagement in een land
7.2.7 Groeiende rol inlichtingenfunctie
Inlichtingen worden als een van de belangrijkste methoden en middelen tegen terrorisme genoemd.
Goede inlichtingen kunnen veel terrorisme voorkomen. Echter blijkt dat de verzameling, bewerking
en uitwisseling van informatie zodanig gecompliceerd is dat zich grote problemen voordoen in de
daadwerkelijke uitvoering van deze informatiepositie. Verwacht wordt dat deze problemen rond de
inlichtingenfunctie alleen maar zullen toenemen. Er zijn steeds meer gegevens en relevante informatie
is steeds moeilijker te realiseren. Daarnaast zal het door het diffuse karakter van de terreurorganisaties
steeds moeilijker zijn informatie te verzamelen.
Het aantal inlichtingen zal de komende jaren alleen maar toenemen. Inlichtingendiensten beschikken
over steeds meer bevoegdheden om informatie te verzamelen en te verwerken. Dat zal leiden tot
meer gegevens waarvan het moeilijk zal zijn om er zinvolle informatie uit te halen.
, 7.2.8 Repressie, bevoegdheden en preventie
In de eerste periode na de aanslagen van 9/11 lag de nadruk op allerlei repressieve maatregelen:
● bevoegdheden van politie, justitie en inlichtingendiensten werden versterkt
● velen werden gearresteerd, intensief verhoord en langdurig vastgehouden
● terroristische organisaties in andere landen werden onschadelijk gemaakt
● er werd oorlog gevoerd
Tevens was er veel aandacht voor preventieve technische veiligheidsmaatregelen (bijv. beveiligings-
maatregelen op vliegvelden).
Het is lastig eenmaal toegekende bevoegdheden weer terug te draaien, ook als de terrorismedreiging
is verdwenen. Zeker als de bevoegdheden die zijn neergelegd in noodwetgeving permanente bevoegd-
heden worden, worden de vrijheden van de rechtstaat steeds verder aangetast. Hierom dienen er
heldere criteria te worden opgesteld waarin aangegeven wordt wanneer welke bevoegdheden van
toepassing zijn. Hierbij dient te worden aangegeven in hoeverre de bevoegdheden intact blijven als
de dreigende terroristische aanslagen zich niet hebben voorgedaan.
Inmiddels ontstaat er meer aandacht voor andere vormen van preventie. De verhouding tussen
bevolkingsgroepen krijgt meer aandacht en de risico’s van radicalisering van jonge moslims wordt
beter in de gaten gehouden en indien mogelijk voorkomen. Sociaal-preventieve maatregelen
concentreren zich op het wegnemen van de oorzaken van terrorisme. De meest omvangrijke
preventieve maatregel wordt gevormd door de aanpassing van het buitenlands beleid van de
grootmachten.
Terrorismebestrijding op lange termijn kan alleen succesvol zijn als een verantwoorde combinatie
wordt gemaakt tussen preventieve en repressieve maatregelen.
7.2.9 Groeiende rol van media en communicatie
De media vormen voor terroristen het belangrijkste middel om hun boodschap naar buiten te brengen.
Terrorismebestrijders zien in dat zij de media kunnen gebruiken om terrorisme te bestrijden. De media
kunnen terroristen tonen als vrijheidsstrijders of juist als aantasters van de vrijheid van de gewone
burgers. Indien een regering of de terrorismebestrijders erin slagen om de terroristen als de vijand
te definiëren, dan creëren zij voor zichzelf meer ruimte om maatregelen te treffen.
7.2.10 Internationalisering zorgt voor problemen
De internationale flexibiliteit die kenmerkend is voor de moderne terroristen is groter dan de flexibiliteit
in de internationale samenwerking tussen landen. Daarmee hebben terrorismebestrijders steeds weer
een achterstand ten opzichte van de terroristen.
7.3 Bestrijding terrorisme
Bij de bestrijding van terrorisme gaat het om 5 opdrachten aan de overheid:
1. de autoriteiten moeten de dreiging van catastrofaal terrorisme zo veel mogelijk proberen te beperken
2. de autoriteiten moeten het terroristen zo moeilijk mogelijk maken
3. de autoriteiten moeten ervoor zorgen dat ze doeltreffend handelen bij een acute dreiging
4. de autoriteiten moeten het onheil en het leed (na een aanslag) zo veel mogelijk beperken
5. de autoriteiten moeten de collectieve stress als gevolg van dreigingen en aanslagen kanaliseren
7.3.1 Opdracht 1: niet weglopen voor de zwaarste dreiging
Wanneer terroristische groeperingen dreigen met het gebruik van onconventionele wapens, zijn op zijn
minst inspanningen noodzakelijk om te voorkomen dat ze die dreiging in daden omzetten. Allison is van
mening dat nucleair terrorisme te voorkomen is. Hij bepleit een drievoudige internationale strategie:
● bescherming en bewaking van kernwapens en nucleair materiaal tegen proliferatie en commerciële uitbating
● tegengaan van de bouw van nieuwe productiefaciliteiten voor verrijkt uranium
● compromisloze stop op nieuwe nucleaire staten
Ook tegen de terroristische dreiging met chemische of biologische wapens valt meer te doen dan op het
eerste gezicht lijkt. De technologie waarmee de productie, import en verplaatsing van deze wapens
gedetecteerd kunnen worden, ontwikkelt zich snel.
