Jellema 4C Samenvatting
Hoofdstuk 14 Gevelopeningen
Inleiding
Een kozijn kan in diverse vormen voorkomen, zoals een binnen kozijn of een
buitenkozijn. Een binnen kozijn staat aan beide zijden bloot aan een
binnenklimaat, terwijl een buitenkozijn aan één zijde blootstaat aan een
binnenklimaat en aan de andere zijde aan het buitenklimaat.
Paragraaf 14.1 Functionele uitgangspunten
In het Bouwbesluit worden de functionele uitgangspunten
onderverdeeld in de volgende hoofdgroepen:
1. Veiligheid;
2. Gezondheid;
3. Bruikbaarheid;
4. Energiezuinigheid;
5. Milieu.
Paragraaf 14.1.1 Veiligheid
Een kozijn levert geen bijdrage aan de stabiliteit van het gebouw. Dat betekent
dat geen belastingen, anders dan windbelastingen en belastingen door
bijvoorbeeld het leunen van personen of voorwerpen, door kozijnen zullen
worden overgebracht. Het mag dus niet voorkomen dat een deel van het gebouw
steun ontleent aan het kozijn. Behalve van de constructieve veiligheid is ook nog
sprake van brandveiligheid en van ‘sociale veiligheid’.
Daarvoor moet in de berekening gebruik worden gemaakt van diverse
berekeningsfactoren, die hierna worden aangegeven. Onder de permanente
belastingen zijn onder te brengen het eigen gewicht van het gevelelement zelf en
van de vullingen (bijvoorbeeld het glas) en van andere onderdelen, zoals
zonwerende voorzieningen. Vaak is de grootte van deze belastingen vrij
nauwkeurig te berekenen.
, Jellema 4C Samenvatting
Veranderlijke belastingen op gevelelementen zijn de belastingen die niet
voortdurend, maar wel onregelmatig kunnen voorkomen. Hieronder vallen de
windbelastingen, die kunnen variëren in grootte en richting, alsook de
belastingen door leunende of vallende personen. Omdat deze laatste belastingen
niet nauwkeurig kunnen worden bepaald, zijn hiervoor waarden in de norm NEN
6702 vastgelegd.
Paragraaf 14.1.1.c Gebruiksveiligheid
Er zal rekening moeten worden gehouden met de toepassing, indien de
beweegbare delen zich in de geopende toestand boven een weg of boven een
trottoir bevinden.
Paragraaf 14.1.1.d Brandveiligheid
Gevelelementen die een rookvrije vluchtroute begrenzen, mogen niet in een
vroeg stadium van brand bezwijken. Daarom geldt de eis dat ze een
brandwerendheid met betrekking tot bezwijken van 30 minuten moeten hebben.
Deuren op deze route moeten van binnenuit zonder sleutel te openen zijn.
Beperking ontwikkeling brandt
Een brand mag zich niet snel uitbreiden langs het geveloppervlak van een
woning, woongebouw of niet tot bewoning bestemd gebouw, waardoor gebruikers
onvoldoende vluchttijd hebben. Daarom dient een gevelelement ten minste te
voldoen aan klasse 4 van de bijdrage tot brandvoortplanting.
Beperking uitbreiding brand
Om uitbreiding van brand naar andere gebouwen of een te groot deel van het
gebouw te voorkomen, moeten de ruimtes zo zijn ingericht, dat de brand beperkt
blijft c.q. gedurende een zekere tijdsduur een niet te grote omvang aanneemt.
Daarom wordt een gebouw ingedeeld in (sub)brandcompartimenten. In een
woongebouw is elke woning een brandcompartiment.
Paragraaf 14.1.1.e Sociale veiligheid
Onder sociale veiligheid wordt vooral verstaan de inbraakwerendheid.
Inbraakwerendheid is een eigenschap van een totaal gevelelement. Tot eind
twintigste eeuw werd een gevelelement in Nederland als inbraakwerend
beschouwd als het hang- en sluitwerk zelf inbraakwerend was. Deze benadering
was niet volledig. Om die reden wordt nu gekeken naar het volledige
gevelelement.
Paragraaf 14.1.1.f Gebruiksveiligheid
Het onderste deel van de gevel van een woning, woongebouw of niet tot
bewoning bestemd gebouw, gelegen aan een direct voor motorvoertuigen
openstaande weg, mag alleen naar binnen draaiende deuren of ramen dan wel
schuifdeuren of -ramen hebben.
Ramen waarvan de onderkant zich op voldoende hoogte bevindt (4,2 m boven
die weg of strook) en daardoor geen gevaar vormen voor bijvoorbeeld
vrachtwagens en autobussen, mogen wel naar buiten draaien.
, Jellema 4C Samenvatting
Paragraaf 14.1.2 Gezondheid
De eisen die worden geformuleerd op het gebied van gezondheid hebben te
maken met de ‘omgeving’ van de gebruiker van het gebouw.
Dan gaat het bijvoorbeeld over de beleving van de gebruiker op het
gebied van:
o Vocht;
o Geluid;
o Reuk.
Paragraaf 14.1.2.a Waterdichtheid
De waterdichtheid van een gevelelement geeft de prestatie van dat element aan
bij een waterbelasting in combinatie met een luchtdrukverschil (bijvoorbeeld als
gevolg van wind). Het ligt voor de hand om aan gevelelementen die vrij aan weer
en wind en op grote hoogte worden toegepast, hogere eisen te stellen dan aan
gevelelementen in laagbouwwoningen.
Paragraaf 14.1.2.b Condens (vocht van binnen)
Condens in de constructie of aan de binnenzijde van de constructie ontstaat door
een combinatie van een bepaalde luchtvochtigheid binnen en de temperatuur
van het oppervlak ter plaatse. Het Bouwbesluit stelt geen eisen aan inwendige
condensatie, alleen aan oppervlaktecondensatie.
Fri= (θs; i-θi)/ (θe– θe) waarin:
θs; i = binnen oppervlaktetemperatuur in °C
θe = buitenluchttemperatuur in °C
θi = binnen luchttemperatuur in °C
Deze waarden moeten groter zijn dan 0,65. Het Bouwbesluit meldt echter
expliciet dat deze eis niet geldt voor kozijnen, ramen en deuren.
Paragraaf 14.1.2.c Geluid
In de Wet Geluidhinder zijn toelaatbare geluidbelastingen voor diverse ruimten,
zoals voor verblijfsgebieden, omschreven. Doorgaans wordt uitgegaan van een
toelaatbare geluidbelasting van 35 dB(A). Geluidwering tussen ruimten tussen
een besloten ruimte en een verblijfsgebied van een woning moeten de
karakteristieke luchtgeluidsisolatie-index ten minste gelijk zijn aan 0 dB. De
contactgeluidsisolatie-index moet dan ten minste gelijk zijn aan 5 dB.
Paragraaf 14.1.2.d Ventilatie
Besloten ruimten moeten worden geventileerd voor een gezond binnenmilieu. Bij
een systeem van natuurlijke luchttoevoer zitten de ventilatievoorzieningen
doorgaans in of boven het kozijn. De vereiste opening hiervan hangt af van de
functie van het gebouw. Voor een woning geldt een eis van 0,9 ∙ 10-3 m3/s per
m2 verblijfsgebied, met daarnaast een bepaald minimum voor specifieke
ruimten, zoals een verblijfs-, toilet- of badruimte.
, Jellema 4C Samenvatting
Paragraaf 14.1.2.e Schadelijke of hinderlijke materialen
Ter beperking van de aanwezigheid van voor de gezondheid gevaarlijke stoffen
kunnen door de overheid voorschriften worden gegeven voor de toepassing van
bepaalde materialen waaruit die stoffen kunnen vrijkomen. De eerste stof
waaraan een maximum gesteld is, is formaldehyde.
Paragraaf 14.1.2.f Wering van schadelijk en hinderlijk gedierte
Het is niet toegestaan om openingen in de uitwendige scheidingsconstructie toe
te passen die groter zijn dan 0,01 m, die niet afsluitbaar zijn. Dit geldt ook voor
de buitenste schil van de gevel, bijvoorbeeld de borstwering van een kozijn,
zodat muizen zich hier niet kunnen nestelen.
Paragraaf 14.1.2.g Daglichttoetreding
Bij woningen moet de equivalente daglichtoppervlakte ten minste gelijk zijn aan
10% van het vloeroppervlak van het verblijfsgebied.
Paragraaf 14.1.3 Bruikbaarheid
De bruikbaarheid van gevelelementen heeft te maken met vervormingen,
bediening, toegankelijkheid voor personen en dergelijke. De vervorming als
gevolg van een belasting wordt bepaald door de stijfheid van het element. De
bediening van bijvoorbeeld draaiende delen mag niet te zwaar zijn, maar wellicht
ook niet te licht.
Paragraaf 14.1.3.a Stijfheid
Gevelelementen zijn niet-dragende onderdelen. Dat wil zeggen dat de
gevelelementen alleen hun eigen gewicht te dragen hebben en dat van buiten
werkende belastingen moeten kunnen worden overgebracht. In het algemeen zijn
de volgende belastingen van toepassing: windbelasting en stootbelasting. Het
Bouwbesluit stelt geen eisen aan de stijfheid, alleen als randvoorwaarde voor
andere eisen, zoals de sterkte van glas.
Paragraaf 14.1.3.b Bediening
Voor de bediening worden geen specifieke eisen gesteld door de regelgever. Er
worden hiervoor geen eisen geformuleerd in de door de overheid aangestuurde
voorschriften.
Paragraaf 14.1.3.c Toegankelijkheid
De toegankelijkheid voor personen heeft te maken met breedte- en/of
hoogtematen. In de voorschriften spreekt men over de vrije doorgang of over de
vrije hoogte. Als vrije doorgang wordt doorgaans 0,850 m aangehouden en voor
de vrije hoogte 2,300 m.
Bereikbaarheid
Het hoogteverschil tussen ten minste één toegang van een woning of
woongebouw en het aansluitende terrein of de vloer van een gemeenschappelijke
verkeersruimte mag maximaal 0,02 m zijn.
Hoofdstuk 14 Gevelopeningen
Inleiding
Een kozijn kan in diverse vormen voorkomen, zoals een binnen kozijn of een
buitenkozijn. Een binnen kozijn staat aan beide zijden bloot aan een
binnenklimaat, terwijl een buitenkozijn aan één zijde blootstaat aan een
binnenklimaat en aan de andere zijde aan het buitenklimaat.
Paragraaf 14.1 Functionele uitgangspunten
In het Bouwbesluit worden de functionele uitgangspunten
onderverdeeld in de volgende hoofdgroepen:
1. Veiligheid;
2. Gezondheid;
3. Bruikbaarheid;
4. Energiezuinigheid;
5. Milieu.
Paragraaf 14.1.1 Veiligheid
Een kozijn levert geen bijdrage aan de stabiliteit van het gebouw. Dat betekent
dat geen belastingen, anders dan windbelastingen en belastingen door
bijvoorbeeld het leunen van personen of voorwerpen, door kozijnen zullen
worden overgebracht. Het mag dus niet voorkomen dat een deel van het gebouw
steun ontleent aan het kozijn. Behalve van de constructieve veiligheid is ook nog
sprake van brandveiligheid en van ‘sociale veiligheid’.
Daarvoor moet in de berekening gebruik worden gemaakt van diverse
berekeningsfactoren, die hierna worden aangegeven. Onder de permanente
belastingen zijn onder te brengen het eigen gewicht van het gevelelement zelf en
van de vullingen (bijvoorbeeld het glas) en van andere onderdelen, zoals
zonwerende voorzieningen. Vaak is de grootte van deze belastingen vrij
nauwkeurig te berekenen.
, Jellema 4C Samenvatting
Veranderlijke belastingen op gevelelementen zijn de belastingen die niet
voortdurend, maar wel onregelmatig kunnen voorkomen. Hieronder vallen de
windbelastingen, die kunnen variëren in grootte en richting, alsook de
belastingen door leunende of vallende personen. Omdat deze laatste belastingen
niet nauwkeurig kunnen worden bepaald, zijn hiervoor waarden in de norm NEN
6702 vastgelegd.
Paragraaf 14.1.1.c Gebruiksveiligheid
Er zal rekening moeten worden gehouden met de toepassing, indien de
beweegbare delen zich in de geopende toestand boven een weg of boven een
trottoir bevinden.
Paragraaf 14.1.1.d Brandveiligheid
Gevelelementen die een rookvrije vluchtroute begrenzen, mogen niet in een
vroeg stadium van brand bezwijken. Daarom geldt de eis dat ze een
brandwerendheid met betrekking tot bezwijken van 30 minuten moeten hebben.
Deuren op deze route moeten van binnenuit zonder sleutel te openen zijn.
Beperking ontwikkeling brandt
Een brand mag zich niet snel uitbreiden langs het geveloppervlak van een
woning, woongebouw of niet tot bewoning bestemd gebouw, waardoor gebruikers
onvoldoende vluchttijd hebben. Daarom dient een gevelelement ten minste te
voldoen aan klasse 4 van de bijdrage tot brandvoortplanting.
Beperking uitbreiding brand
Om uitbreiding van brand naar andere gebouwen of een te groot deel van het
gebouw te voorkomen, moeten de ruimtes zo zijn ingericht, dat de brand beperkt
blijft c.q. gedurende een zekere tijdsduur een niet te grote omvang aanneemt.
Daarom wordt een gebouw ingedeeld in (sub)brandcompartimenten. In een
woongebouw is elke woning een brandcompartiment.
Paragraaf 14.1.1.e Sociale veiligheid
Onder sociale veiligheid wordt vooral verstaan de inbraakwerendheid.
Inbraakwerendheid is een eigenschap van een totaal gevelelement. Tot eind
twintigste eeuw werd een gevelelement in Nederland als inbraakwerend
beschouwd als het hang- en sluitwerk zelf inbraakwerend was. Deze benadering
was niet volledig. Om die reden wordt nu gekeken naar het volledige
gevelelement.
Paragraaf 14.1.1.f Gebruiksveiligheid
Het onderste deel van de gevel van een woning, woongebouw of niet tot
bewoning bestemd gebouw, gelegen aan een direct voor motorvoertuigen
openstaande weg, mag alleen naar binnen draaiende deuren of ramen dan wel
schuifdeuren of -ramen hebben.
Ramen waarvan de onderkant zich op voldoende hoogte bevindt (4,2 m boven
die weg of strook) en daardoor geen gevaar vormen voor bijvoorbeeld
vrachtwagens en autobussen, mogen wel naar buiten draaien.
, Jellema 4C Samenvatting
Paragraaf 14.1.2 Gezondheid
De eisen die worden geformuleerd op het gebied van gezondheid hebben te
maken met de ‘omgeving’ van de gebruiker van het gebouw.
Dan gaat het bijvoorbeeld over de beleving van de gebruiker op het
gebied van:
o Vocht;
o Geluid;
o Reuk.
Paragraaf 14.1.2.a Waterdichtheid
De waterdichtheid van een gevelelement geeft de prestatie van dat element aan
bij een waterbelasting in combinatie met een luchtdrukverschil (bijvoorbeeld als
gevolg van wind). Het ligt voor de hand om aan gevelelementen die vrij aan weer
en wind en op grote hoogte worden toegepast, hogere eisen te stellen dan aan
gevelelementen in laagbouwwoningen.
Paragraaf 14.1.2.b Condens (vocht van binnen)
Condens in de constructie of aan de binnenzijde van de constructie ontstaat door
een combinatie van een bepaalde luchtvochtigheid binnen en de temperatuur
van het oppervlak ter plaatse. Het Bouwbesluit stelt geen eisen aan inwendige
condensatie, alleen aan oppervlaktecondensatie.
Fri= (θs; i-θi)/ (θe– θe) waarin:
θs; i = binnen oppervlaktetemperatuur in °C
θe = buitenluchttemperatuur in °C
θi = binnen luchttemperatuur in °C
Deze waarden moeten groter zijn dan 0,65. Het Bouwbesluit meldt echter
expliciet dat deze eis niet geldt voor kozijnen, ramen en deuren.
Paragraaf 14.1.2.c Geluid
In de Wet Geluidhinder zijn toelaatbare geluidbelastingen voor diverse ruimten,
zoals voor verblijfsgebieden, omschreven. Doorgaans wordt uitgegaan van een
toelaatbare geluidbelasting van 35 dB(A). Geluidwering tussen ruimten tussen
een besloten ruimte en een verblijfsgebied van een woning moeten de
karakteristieke luchtgeluidsisolatie-index ten minste gelijk zijn aan 0 dB. De
contactgeluidsisolatie-index moet dan ten minste gelijk zijn aan 5 dB.
Paragraaf 14.1.2.d Ventilatie
Besloten ruimten moeten worden geventileerd voor een gezond binnenmilieu. Bij
een systeem van natuurlijke luchttoevoer zitten de ventilatievoorzieningen
doorgaans in of boven het kozijn. De vereiste opening hiervan hangt af van de
functie van het gebouw. Voor een woning geldt een eis van 0,9 ∙ 10-3 m3/s per
m2 verblijfsgebied, met daarnaast een bepaald minimum voor specifieke
ruimten, zoals een verblijfs-, toilet- of badruimte.
, Jellema 4C Samenvatting
Paragraaf 14.1.2.e Schadelijke of hinderlijke materialen
Ter beperking van de aanwezigheid van voor de gezondheid gevaarlijke stoffen
kunnen door de overheid voorschriften worden gegeven voor de toepassing van
bepaalde materialen waaruit die stoffen kunnen vrijkomen. De eerste stof
waaraan een maximum gesteld is, is formaldehyde.
Paragraaf 14.1.2.f Wering van schadelijk en hinderlijk gedierte
Het is niet toegestaan om openingen in de uitwendige scheidingsconstructie toe
te passen die groter zijn dan 0,01 m, die niet afsluitbaar zijn. Dit geldt ook voor
de buitenste schil van de gevel, bijvoorbeeld de borstwering van een kozijn,
zodat muizen zich hier niet kunnen nestelen.
Paragraaf 14.1.2.g Daglichttoetreding
Bij woningen moet de equivalente daglichtoppervlakte ten minste gelijk zijn aan
10% van het vloeroppervlak van het verblijfsgebied.
Paragraaf 14.1.3 Bruikbaarheid
De bruikbaarheid van gevelelementen heeft te maken met vervormingen,
bediening, toegankelijkheid voor personen en dergelijke. De vervorming als
gevolg van een belasting wordt bepaald door de stijfheid van het element. De
bediening van bijvoorbeeld draaiende delen mag niet te zwaar zijn, maar wellicht
ook niet te licht.
Paragraaf 14.1.3.a Stijfheid
Gevelelementen zijn niet-dragende onderdelen. Dat wil zeggen dat de
gevelelementen alleen hun eigen gewicht te dragen hebben en dat van buiten
werkende belastingen moeten kunnen worden overgebracht. In het algemeen zijn
de volgende belastingen van toepassing: windbelasting en stootbelasting. Het
Bouwbesluit stelt geen eisen aan de stijfheid, alleen als randvoorwaarde voor
andere eisen, zoals de sterkte van glas.
Paragraaf 14.1.3.b Bediening
Voor de bediening worden geen specifieke eisen gesteld door de regelgever. Er
worden hiervoor geen eisen geformuleerd in de door de overheid aangestuurde
voorschriften.
Paragraaf 14.1.3.c Toegankelijkheid
De toegankelijkheid voor personen heeft te maken met breedte- en/of
hoogtematen. In de voorschriften spreekt men over de vrije doorgang of over de
vrije hoogte. Als vrije doorgang wordt doorgaans 0,850 m aangehouden en voor
de vrije hoogte 2,300 m.
Bereikbaarheid
Het hoogteverschil tussen ten minste één toegang van een woning of
woongebouw en het aansluitende terrein of de vloer van een gemeenschappelijke
verkeersruimte mag maximaal 0,02 m zijn.
